To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

a 
b
6.3-rasm . Beton qorishm asi strukturasi: a) bikr; b) harakatchan.
80

---

Yirik to‘ldirgich donalarining a - koeffltsiyenti bikr qorishmalarda
1,05-1,15 va harakatchan qorishmalarda 1,2-1,5.
6.4. Betonning asosiy xossalari
6.^.1. Betonning mustahkam ligi
Betonning mustahlcamligi bog‘lovchi, to ‘ldiruvchilarning sifatiga 
va hosil bo‘lgan kompozitsion materialning zichligiga bog‘liq bo‘ladi. 
Umuman, beton qanchalik zich strukturaga ega bo ‘lsa, shunchalik 
mustahkam bo‘ladi.
40
-S 2= .?«
! I 10
a 
0
110 120 130 140 150 160170 180 190 200 Suv sarfi, kg/in1 
6.4-rasm. Beton mustahkamligi va suv sarfi o ‘rtasidagi umumiy 
bogManish. a) zichlashtirilmagan bikr beton sohasi; b) yuqori zichlik va 
mustahkamlik sohasi; d) harakatchan beton qorislimasi sohasi; 
e) quyma beton qorislimasi sohasi.
Beton mustahkamligi va suvning sarfi o‘rtasidagi bog‘lanishni, sement 
sarfi 
va zichlashtirish usuli doimiy bo‘lsa, quyidagi chiziqli bogManish 
orqali 
ifodalanadi
Bu bog‘lanish beton mustahkamligining fizik mohiyatini bildiradi 
va 
beton tarkibini tanlashda qanday omillarga ahamiyat berish zarurligini 
ko‘rsatadi. Chizmaning a - soha qismi beton qorishmasining yetarli 
darajada zichlashtirilmagani oqibatida mustahkamlikning pasayishini 
ko‘rsatadi; b - soha qismi esa beton tarkibida suv optimal miqdorda 
bo‘lgani, beton qorishmasi yaxshi zichlashib mukammal struktura hosil 
boMganini ko‘rsatadi. Keyinchalik suvning miqdori oshib borishi 
(d
 
va 
e - sohalar) beton mustahkamligining kamayishiga olib keladi, chunki 
ortiqcha miqdorda kiritilgan suv keyinchalik o ‘z o ‘mida g ‘ovaklik hosil 
qiladi.
Betonning mustahkamligi bilan yirik to ‘ldirgich mustahkamligi 
o ‘rtasidagi bog‘lanishning a - koeffltsiyenti orqali tavsifiash maqsadga 
muvofiqdir.
О
b
ii
€
/
X
/
t
4
S
«•*

---

Yirik to‘ Idirgich donalari yaqin joylashganda betonning mustahkamligi 
to ‘ldirgichning mustahkamligiga bog‘liq bo‘ladi, chunki to'ldirgich 
donalari biri-biridan sement zarrasi 2-3 diametri o ‘lchamiga nisbatan 
uzoqlikda bo‘ladi. Ushbu omilni hisobga olib, yirik to ‘ldirgichning 
mustahkamligi sement toshi mustahkamligidan 1,5-2 marta yuqori bo‘lishi 
kerak. Bu holat, odatda, yuqori markadagi bikr betonlarga xosdir.
Sement xamiri miqdori ko‘p bo‘lganharakatchan beton qorishmalarida 
koeffitsiyenti yuqori bo‘ladi, ya’ni yirik to‘ldirgich donalari biri-biridan 
uzoqroq joylashadi.
Bu holda betonning mustahkamligi sement toshining mustahkamligiga 
va uning to ‘Idirgich donalari bilan adgeziv mustahkamligiga bog‘liq 
bo‘ladi.