To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

3.4. Devorbop keramik buyumlar
Devorbop keramikaga oddiy keramik g ‘isht, turli effektiv keramik 
materiallar (kovakli, g ‘ovakli va kovakli-g‘ovakli g‘ishtlar, yengil, kovakli 
keramik toshlar, bloklar va plitkalar) hamda yirik o ‘lchamli bloklar va 
g ‘isht, keramik tosh asosidagi panellar kiradi.
Keramik g‘ishtlar va toshlar. Keramik g ‘isht va toshlar oson eriydi­
gan gillar hamda qo‘shimchalar qo‘shilgan gillar asosida tayyorlanadi va 
asosan bino, inshootlar tashqi hamda ichki devorlarini qurishda ishlatiladi.
G ‘isht va keramik toshlar oMchamlariga qarab quyidagicha turlanadi: 
oddiy g ‘isht 250x120x65 mm (3.3, 
a rasm), modulli 250x120x88 mm. 
(3.3
-b rasm), yirik 288x 138x65 mm (3.3, d rasm), oddiy tosh 250x 120x 138 
mm. (3.3-rasm 
e), yirik tosh 250x138x138 mm ( 3 .3 ,/ rasm), modulli tosh 
250x250x 138 mm (3.3, 
g  rasm) va kovaklar gorizontal joylashgan toshlar 
250x250x 120 mm va 250x250x80 mm (3.3, 
h, i rasmlar).
G ‘ishtlarda o‘lchamlardan chetga chiqish uzunligi bo‘yicha 5 mm, eni 
bo‘yicha 4 mm. va qalinligi bo‘yicha 3 mm. gacha ruxsat etiladi. G ‘isht 
va tosh normal pishirilgan bo‘lishi kerak. Yetarli darajada kuydirilmasa 
(alvon rangli) mustahkamligi past, suvga va sovuqqa chidamli bo‘lmaydi, 
o ‘ta pishgan g ‘isht va tosh esa jud a zich, mustahkam, lekin issiq 
o ‘tkazuvchanligi yuqori bo‘ladi.
35

---

3.4-rasm. Keramik g‘isht turlari.
g'isht: a) oddiy ;b) modulli; d) yiriktosh; e) oddiy; f) yirik: g) modulli; 
h) va i) kovaklari gorizontal joylashgan.
Keramik g ‘isht va toshlarning tashqi nuqsonlari quyidagicha 
izohlanadi: o ‘lcham lardagi o ‘zgarishlar, qirra va qovurg‘alarining 
notekisligi, uchganligi, darzlar va h.k. Nuqsonli g ‘ishtlar umumiy g ‘ishtlar 
sonining 5 foiz qismidan oshmasligi kerak
Siqilishdagi va egilishdagi mustahkamlik chegarasi bo‘yicha g ‘isht 
quyidagi markalarga bo‘linadi: 75; 100; 125; 150; 175; 200 va 300. G ‘isht 
va toshlarning sovuqqa chidamliligi F 15, F 25, F 35 va F 50 sikl bo‘ladi.
Suv shimuvchanligi 150 markadagi to‘liq g ‘isht uchun 8 foizdan kam 
emas, yuqori markadagi to‘liq g ‘ishtlar uchun 6 foizdan kam bo‘lmasligi 
shart. G ‘isht va toshlarning issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffltsiyenti 0,71- 
0,82 W/(m.°C). G ‘isht va toshlar quruq holda o‘rtacha zichligi bo‘yicha 3 
guruhga bo‘linadi:
- Oddiy - o ‘rtacha zichligi 1600 kg/m3 gacha;
- Shartli - effektiv - o ‘rtacha zichligi 1400-1600 kg/m3 gacha;
- Effektiv - o‘rtacha zichligi 1400-1450 kg/m3 gacha.
G ‘ isht va toshlarning kovaklari yuzaga nisbatan parallel yoki perpendi- 
kulyar, ikkala yoki bir tomoni ochiq bo‘ladi. Ochiq silindrik kovaklaming 
diametri 16 mm. gacha, tirqishsimon kovaklarning eni 12 mm. gacha 
bo‘ladi. Effektiv g ‘isht va toshlarning ishlatilishi tashqi devor qalinligini 
(material sarfini) 40 foizga kamaytiradi.
36

---

Zavoddan iste’molchiga yuborilayotgan g ‘isht partiyasi pasportida 
g ‘ishtning turi, o ‘rtacha zichligi, sovuqqa chidamliligi va bu ko‘rsatkichlar 
aniqlangan Davlat standard (RSt) ko‘rsatiladi.
Oddiy va modulli to‘liq plastik presslangan g ‘ishtlar ichki va tashqi 
devorlar, sokol va’-flgydevorlar, pollar qurilishida ishlatiladi. Yarim quruq 
usulda olingan to‘liq g ‘isht va kovakli g‘ishtlar sokol va poydevorlaming 
doimo suv tegib turadigan qismida ishlatilmavdi.