To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

Gips-sement pussolan bog‘lovchilar
 
(G SPB ) - gips (50-75 
foiz), sement (15-25 foiz) va aktiv mineral qo‘shimchalar (10-25 foiz) 
birgalikda tuyib olinadi. Bog‘lovchida gips boshlang‘ich mustahkamlikni, 
sement keyingi mustahkamlikni, aktiv mineral qo‘shimchalar esa qotgan 
turg‘unlashtiruvchi vazifani o ‘taydi. GSPV asosida devorbop panellar, 
sanitariya-texnika kabinalari, boshqa buyumlar tayyorlanadi.
Plastifttsirlangan (gidrojil) sementlar -  klinker tuyilayotgan paytda 
uning tarkibiga 0,25 foiz (massa bo‘yicha) lignosulfonatlar va shu kabilar 
gidrofil organik qo‘shimchalar kiritib tayyorlanadi. Ular asosida olingan 
beton va qorishmalar harakatchanligi yuqori bo‘ Iadi. Buning hisobiga beton 
va qorishmaning suv sement nisbati pasayadi, zich beton hosil boMadi, 
sovuqqa chidamliligi ortadi, sement sarfi 10-20 foizgacha kamavadi.
70

---

Gidrofob sement
 
- klinker tuyulayotganda 0,1-0,2 foiz milonaft, 
asidol, yog‘li kislotalar, kub qoldiqlari va shu kabilar qo‘shib olinadi. Uning 
gigroskopikligi-kam bo‘lib, tashish va saqlashda aktivligini yo'qotmaydi. 
Gidrofob qo‘shimchalar beton va qorishmalami qisman plastifitsirlaydi, 
harakatchanligini oshiradi, keyinchalik sovuqqa chidam lilikni, suv 
o ‘tkazmaslikni ta’njjjilaydi. Sementda gidrofoblik bir necha 10 yillar 
davomida saqlanadi.
Oq va rangli portland sementlar
 
- toza ohaktosh va oq soz tuproq 
asosida olinadi; Ular tarkibida temir va marganets oksidlari va shu kabi 
qo‘shimchalar bo‘lmasligi kerak, aks holda sement rangi o ‘zgaradi. 
Sement xomashyo gaz yoqilg‘isida kuydirilib, hosil bo‘lgan klinker chinni 
yoki rangi chiqmaydigan metallardan tayyorlangan sharchalar yordamida 
tuyib olinadi. Oq sement 400 va 500 markalarda ishlab chiqariladi. Talabga 
ko‘ra oppoqlik koeffitsiyenti (absolyut shkala vositasida, foiz (%) nurni 
qaytarish koeffitsiyenti yordamida aniqlanadi. Bunga ko‘ra koeffitsiyent oq 
sement 1 navi 80 foizdan, 2 navi 75 foiz va 3 navi 68 foizdan ko‘p bo‘ lishi kerak.
Rangli sementlar oq sementga ishqor muhitiga chidamli pigmentlar 
(oxra, temir suriki va shu kabilar) aralashtirib olinadi. Oq va rangli 
sementlar bezak qurilish qorishmalari, zinapoyalar, bordyur toshlari, 
piyoda yo‘llari, arxitektura qismlari olishda ishlatiladi.