Tok transformatorlarni ishlatish

Egiluvchan shinalar va tok o‘tkazuvchilar. 35 kV va undan yuqori kuchlanishli RU da AS simlardan yasalgan egiluvchan shinalar qo‘llaniladi. RU 6-10 kV li generatorlar va transformatorlarni ulash uchun egiluvchan tok o‘tkazuvchilar aylanasi bo‘ylab halqa - oboyma bilan mahkamlangan simlar bog‘lami ko‘rinishida tayyorlanadi. Bog‘lamdagi ikkita po‘lat-alyuminiyli simlar asosan tok o‘tkazuvchining o‘z massasi, yaxlash va shamoldan hosil bo‘ladigan mexanik nagruzkasini ko‘tarib turadi. Qolgan - alyuminiy simlar faqat tok o‘tkazuvchi xisoblanadi. Bog‘lamdagi alohida o‘tkazgichlarning kesimini mumkin qadar katta olish tavsiya etiladi (500, 600 mm^2), chunki bu simlar sonini kamaytirib, tok o‘tkazuvchining tannarxini pasaytiradi.

Yig‘ma shinalar va ulardan 6-10 kV li elektr apparatlariga boradigan tarmoqlar (shinalar) to‘g‘ri burchakli yoki quticha profilidagi o‘tkazgichlardan bajarilib, chinnidan tayyorlangan tayanch izolyatorlarga mahkamlanadi. Shinalarni izolyatorlarda mahkamlash uchun xizmat qiladigan shina tutqichlar shinalar qizigandagi cho‘zilishida ularni bo‘ylama siljishiga yo‘l qo‘yadi. Shinalarning uzunligi katta bo‘lganda, shina material kabi yupqa polosadan tayyorlangan kompensator o‘rnatiladi (4.16-rasm). Shinalarning uchlari izolyatorda

4.17-rasm. Shinalarning joylashish eskizlari: a-gorizontal; b-vertikal; v-uchburchaklik uchlari bo‘ylab; g -shinalarni I, II, III uzellarda mahkamlash; 1tayanch izolyator; 2—po‘lat planka; 3—shina; 4-po‘lat tirgak trubka; 5-alyuminiy planka; 6—shpilka.

Egiluvchan shinalar va tok o‘tkazuvchilar, odatda, fazalar orasi etarlicha katta oraliqda bo‘lgan osma izolyatorlarning girlyandalariga mahkamlanadi. Masalan, yig‘ma shinalar uchun qo‘yidagi masofalar qabul qilingan: 35 kV li kuchlanishda - 1,5 m; 110 kV da - 3 m, 220 kV da - 4 m; 330 kV da - 4,5 m; 500kV da - 6 m; 750 kV da - 10 m; generator kuchlanishdagi tok o‘tkazuvchilar uchun - 3 m. Bunday oraliqlarda fazalar orasidagi o‘zaro ta’sir kuchlari uncha katta bo‘lmaydi, shuning uchun egiluvchan shinalarni odatda elektrodinamik ta’sirga hisoblanmaydi.

6-10 kV yopiq
TQlarning yig‘uvchi va tutashtiruvchi shinalari tayanch izolyatorlariga mahkamlanuvchi bir yoki

bir nechta polosalardan tayyorlanadi. Katta tokli (2000 A dan yuqori) qurilmalar uchun shveller profildagi shinalar qo‘llaniladi. Qattiq shinalar uzunliklarining haroratdan o‘zgarishlari kompensatorlar – egilgan mis yoki alyumin lenta paketlari tomonidan qabul qilinadi. Ochiq TQ larda shinalar egiluvchan o‘tkazgich yoki qattiq quvurlardan tayyorlanadi. Egiluvchan shinalar P-4,5, P-6 tipidagi osma izolyatorlarning shodalariga, ifloslangan atmosfera sharoitlarida esa, yon sirti taraqqiy ettirilgan (masalan NS-2 tipidagi) izolyatorlar shodalariga mahkamlanadi.
Shinalarning kesim yuzalari tokning iqtisodiy zichligi bo‘yicha tanlanadi va yuklamaning, atrof havosining harorati 25^0C bo‘lgan holatda shinalarning harorati 70^0C dan oshmaydigan uzoq muddatga ruhsat etilgan toki bo‘yicha tekshiriladi. Shinalar qisqa tutashuv tokida termik va elektrodinamik chidamlilikka, 110 kV va undan yuqori kuchlanishlarda esa, tojlanishga ham tekshiriladi. Egiluvchan shinalar elektrodinamik chidamlilikka tekshirilmaydi.
Ishlatishning maqsadi shinalarning kontakt tutashmalarini sozligi (nazorat qilish usullari yuqorida ko‘rib o‘tilgan) va izolyasiyaning holatini nazorat qilishdan iborat. Ichki va tashqi qurilmalarning tayanch va bir elementli izolyatorlari qiymatlari turli nominal kuchlanishli izolyatorlar uchun quyida keltirilgan sanoat chastotasidagi oshirilgan kuchlanishda tekshiriladi. Sinovlarning davomiyligi 1 minut.
35 kV va undan yuqori kuchlanishli tayanch-sterjenli izolyatorlar ishlatishda, qoidaga ko‘ra, elektr sinovlarga tortilmaydi.
Podstansiyalarda osma izolyatorlarning holatlari uchqun oralig‘i o‘zgaruvchan bo‘lgan shtanga bilan nazorat qilinadi.
Elektr stansiyalarida generatorlarning chiqishlarini blok transformatorlari bilan tutashtirish ochiq shinali ko‘priqlar yoki ekranlangan komplekt tok o‘tkazgichlari yordamida amalga oshiriladi. Ochiq shinalar bilan solishtirilganda tok o‘tkazgichlari bir qator ishlatishdagi afzalliklarga ega: tok o‘tkazuvchi qismlar va izolyatorlar chang va atmosfera yog‘ingarchiliklaridan himoyalangan; generator kuchlanishida fazalararo qisqa tutashuvning sodir bo‘lish imkoniyati bartaraf etilgan; xizmat ko‘rsatish xavfsizligi ta’minlangan. Bundan tashqari, shinalarda payvandlangan kontaktlarning qo‘llanilishi tok o‘tkazgich ishining ishonchliligini oshiradi.
Tok o‘tkazgichning qobig‘i qo‘zgaluvchan silindrlarni staninaga mahkamlangan qo‘zg‘almas silindrlarda teleskopik suriladigan qilib yasaladi. Bunday konstruksiya izolyatorlarni tozalash va ta’mirlashda ulargacha kirib borish uchun imkoniyat yaratadi. Kuchlanish transformatorlarining boltli tutashma va echiluvchi kontaktlarini ko‘rikdan o‘tkazish uchun qoplamalarda qarash uchun derazalar qoldiriladi.
Tok o‘tkazgichini ko‘rikdan o‘tkazishda uning sirkulyasiya tizimidagi sovituvchi havoning harorati aniqlanadi. Nominal tokda tok o‘tkazgichining haroratini atrof-muhitning haroratiga nisbatan 65^0C dan oshmasligi shart.
Qo‘zg‘almas qoplamaning staninalaridan biri metall konsruksiya balkalaridan, izolyasiyalanib, boshqasi zaminlanganligi munosabati bilan ishlatishda izolyasion tiqinlarning butunligi tekshiriladi. Ta’mirlashlarda tok o‘tkazgichining izolyasiyasi sanoat chastotasidagi oshirilgan kuchlanish bilan sinaladi va shinalarning boltli tutashmalarini o‘zgarmas tokka qarshiligi o‘lchanadi.