“Tong sirlari” ‘Damlar” she’ri tahlili

Qarshisida qaltiragan yaproqdek.
Ijodkor qalbni yaproqqa o’xshatmoqda.
Jim qolaman unga quloq solgali,

Butun esim, sezgim bilan topgali…
Keyingi misralarda shoir butun sezgisini o’sha ajib damni topishga safarbar etmoqda. Bu yerda shoir jonlantirish san’atidan foydalangan.
Ba’zan hayol etagini tutqizmas,

Yot yerlarda o’z boshicha yo’q bo’lur.

Ushbu misrada ijodkor iboralardan mahorat bilan foydalangan. Ya’ni xayol etagini tutkazmasligi-yu, damning o’z boshimcha tarzda yo’q bo’lib olishi. Shoir bu vositalar orqali she’rni xalqqa tushunarli bo’lishini nazarda tutgan.
Shunda es ham qalb tiliga tushunmas,

Boshi qotar, qo’pollanur, to’nglanur.

Ushbu misralarda ham jonlantirish san’atini ko’rishimiz mumkin. Ijodkor har bir misrada badiiy tasvir vositasida unumli foydalangan.

Shunda birdan g’aybdan tovush:”Ay shoir,

Quruq qolding saodatli damdan!’-der,

“Damdan”- der…

So’ngi misrada shoir tovushni gapirtirmoqda. Jonsiz narsalarning tilga kirishi adabiyotshunoslikda intoq she’riy san’ati deyiladi. Shoirning buyuk mahorati ham shu yerda ko’ringan. Kerakli ma’no tashiydigan jumlalarni bir misraga tera olishi.

5. 
   ritmik-intonatsion qurilishi:
   

She’r barmoq vaznida yozilgani uchun ma’lum qolipga ega. Aytilishida ham o’ziga xos bir xil ohangdagi ritm ketadi. Lekin she’r oxirida bir misra qisqa bo’lib, she’r tugallanishiga qo’shimcha ohang qo’sha olgan. Ta’kid ma’nosi yanada yuzaga chiqqan. She’rdagi misralar 11 bo’g’indan iborat. Kichik misra esa 3 bo’g’inli. She’rning turoqlanishi 4+4+3 ko’rinishida. To’xtalishlar ham she’rga joziba ba’g’ishlagan.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. “Tong sirlari”(1926).

2. “Yana oldim sozimni”(1991).

3. “Go’zal Turkiston”(1997).

4. Asarlar 4 jildlikning 1-jildi (2013)

5. Quronov.D, Adabiyot nazariyasi asoslari, T.: “Navoiy universiteti”, 2018.

6. Yo’ldoshev.M, Badiiy matnning lisoniy tahlili, T. 2007.

7. Quronov.D, Cho’lpon hayoti va ijodiy merosi, T.: “O’qituvchi”, 1997.

8. O’zbek tilining izohli lug’ati. 1981-yil