Toponim ika geografik nom lar, kishi ism larini o ‘rganadigan fan sifatida m aydonga keldi. Toponim ika atam asi yunon tilidan olingan bo ‘lib, "topos" joy, " onom " yoki "onim a" nom

Kirish
Toponim ika geografik nom lar, kishi ism larini o ‘rganadigan fan sifatida m aydonga keldi. Toponim ika atam asi yunon tilidan olingan bo ‘lib, “topos” - joy, “ onom ” yoki “onim a” - nom. umuman, joy nomini o ‘rganadigan fan degan m a'noni bildiradi. XIX asr oxirlaridan e'tiboran dunyoda am aliy gramm atika, xususan, kartografiya ehtiyojlari m unosabati bilan toponim ikaga qiziqish kuchaydi. Toponim ikadan m axsus asarlar paydo bo‘ldi, geografik nom lam i o'rganadigan kom issiyalar va jamiyatlar tashkil etildi. Toponim ika fani dastlab Yevropada paydo bo'idi va asta-sekinlik bilan taraqqiy etib, boshqa hududlarga ham tarqala boshladi. Sobiq Ittifoq davrida toponim ik tadqiqotlar rivojlandi. Uning ta’sirida 0‘zbekistonda ham toponim ika fani rivojlana boshladi. XIX asr oxirlaridan e'tiboran dunyoda am aliy gram m atika, xususan kartografiya ehtiyojlari munosabati bilan toponimikaga qiziqish kuchaydi. Toponimikadan maxsus asarlar paydo bo'idi. geografik nomlam i o'rganadigan kom issiyalar va jamiyatlar tashkil etildi. Masalan, Angliyada 1923-yilda dunyoda birinchilardan bo 'lib mamlakatdagi barcha toponim ik ishlam i m uvofiqlashtirish uchun “Toponim ika jamiyati” tuzildi. Keyinchalik, G 'arbiy Yevropa, Fransiya, Germaniya. Pol’sha va boshqa mamlakatlarda ham huddi shunday jamiyatlar yoki guruhlar paydo bo'lgan edi Sobiq Ittifoq davrida V. V. B artol'd, M. S. Andreyev, S. P. Tolstov, Ya. G ‘.
G ‘ulomov, B. A. Ahmedov, A. R. Muham madjonov, M. M asson, O. D. Chexovich, A. A. Semenov, O. A. Suhareva kabi olim lam ing tarixiy-geografik asarlaridan O 'zbekiston toponim larining m a'nosi va kelib chiqishi haqida talay materiallam iuchratish mumkin.Sobiq Ittifoq davrida 0‘zbekistonda toponimika fanining va geografik Atama shunoslikning rivojlanishida professor H. H. Hasanov, tilshunos toponimistlardan professorlar - T. Nafasov, Z. D o‘simov, dotsent N. Oxunovlaming xizmatlari katta bo‘ldi.Respublika joy nomlarining kelib chiqishi tarixini va millat, qabila, elat,urug'-aym oq nom larining kelib chiqish tarixini (etnogenezini) hamda geografiyaga oid atam alami o‘rganishda Ya. G ‘. G ‘ulom ov, R. N. Nabiyev, A. R. Muham m adjonov, F. A bdullayev, S. Ibrohimov, 0 ‘zbekistonda birinchi toponimik kartoteka tuzishda ishtirok etgan H. T. Zarifov, etnograflar - E. Fozilov M. Shoabdurahm onov, X. Doniyorov, R. Q o ‘n g ‘irov, geograflar - H. H asanov, S. Q oravev kabilam ing ishlari diqqatga sazovordir.
Sovet davlati parchalanib ketgandan keyin jo y nom lari m illiy qadriyat qatlam laridan biri sifatida qaralib. mustaqil toponim ik siyosat yurgizila boshlandi. xalq tarixi, m adaniyati, tiliga aloqador bolm agan shahar va qishloqlar, k o ‘chalar va boshqa geografik o b ’yektlaratag nom lari o ‘zgartirila boshlandi. tarixiy nom lar tiklandi. qayta nom landi. 1989-yilda o ‘zbek tiliga davlat tili maqom i berilishi geografik o b ’yektlam i nom lash va qayta nom lash siyosatida ham burilish nuqtasi boldi, toponim larni m illiylashtirish harakati boshlandi. 0 ‘zbekiston m ustaqillikka erishganidan so 'n g toponim ika fani yanada rivojlana boshladi. Shuningdek, yurtim iz toponim larining nom lanishiga ham jiddiy e ’tibor berila boshlandi. Sobiq Ittifoq davrida yurtim izdagi qishloq, shaharcha, k o 'c h a va boshqa jo y nom lari Lenin, M arks, E ngel’s, Lunacharskiy, K irov, V oroshilov, Lopatin, Frunze, Qizil m aydon va boshqa nom lar bilan atalib kelingan. Shunisi ajablanarliki, bu shaxslam ing ba'zilari um rida bir m arta ham yurtim izga qadam q o ‘ym agan, bizning tarixim iz va qadriyatlarim izga m utlaqo aloqasi b o 'lm ag an kim salar edi. Yoki shaharlardagi aksariyat turar jo y m avzelari “ S - l”, “ S-2”, “T -3” degan, odam da hech qanday his-tuyg‘u, xotira uyg‘otm aydigan m avhum nom lar bilan atab kelingan. H ozirda bunday nom lar o ‘m ini tarixim iz bilan bog'liq, chuqur m a'noli nom ­ lar egalladi. M asalan, T oshkentning o ‘zida shaharning qadim gi 12 darvozasi nomi bilan ko 'ch a. m ahallalar paydo boMdi: Sam arqand, B eshyog'och. K o‘kcha. C hig'atoy. S ag'bon. Labzak, T axtapul, Q orasaroy, Kam olon, Q o'ym as, Q o ‘qon. Qashqar. Shuningdek, aholining yashash sharoiti va m ashg'ulotlaridan kelib chiqqan nom lar yana qayta tiklandi. M asalan, T oshkentning Eski shahar qism idagi Pichoqchilik, C harxchilik, K o ‘nchilik, D egrezlik, Taqachi, Egarehi, 0 ‘qchi. Zargarlik. Parch ab o f va hokazo. H ozirgi kunda Q oraqalpog'iston R espublikasi, viloyatlar, tum anlar va shaharlarda geografik o b 'y ek tlam i nom lash va qayta nom lash m asalalarini k o 'rib chiquvchi, shuningdek, “G eografik ob'yektlarning nom lari to ‘g ‘risida”gi O 'zbekiston R espublikasi Q onuni talablarining bajarilishini nazorat qiluvchi kom issiyalar - m axsus organlar tashkil etildi. T oponim ika fanini chuqurroq o ‘rganish m aqsadida Namangan davlat universiteti 5120300 - tarix (Jahon m am lakatlari bo ‘yicha) bakalavriat ta ’lim y o ‘nalishi talabalariga “T arixiy toponim ika” nom li m axsus kurs tashkil etildi va tez orada talabalam ing eng sevim li fanlaridan biriga aylandi. U shbu o 'q u v q o 'llan m an in g yozilishiga ham tarix yo'nalishi talabalarining fanga b o ‘lgan qiziqishlari sabab b o 'ld i. O 'q u v q o'llanm ada “Tarixiy toponim ika” fanining paydo b o 'lish i va taraqqiyoti. 0 ‘rta O siyo tarixiy toponim iyasining m anbalari, o ‘rta asr yozm a m anbalarida qadim gi toponim lar, tarixiy kartalardagi toponim ik m a ’lum otlar, toponim lam ing tarixiylik va til jihatdan m ansubliligi, yurtim izning etnonim va etnotoponim lari, oronim va orotoponim lari, gidronim va gidrotoponim lari, yurtim iz shahar va qishloqlari toponim ikasiga doir m a’lum otlar o 'z aksini topgan.