Tortkol-Ellikqala shevasida. YusupovaG

III BOB 

TURARJOY  NOMLARINI IFODALOVCHI LMG 

 

Akademik  Shonazar  Shoabdurahmonov  juda  to‘g‘ri  ta’kidlaganidek,  «Agar 

yaqin  kelajakda  o‘zbek  traditsion  leksikasi  to‘laligi  bilan  qayd  qilib  olinmasa,  u 

keksa  avlod  tugab  borishi  bilan  tilning  ular  xazinasida  saqlanib  bizgacha  yetib 

kelgan  qimmatli  materiallarning  bir  qismi  hamishalikka  yo‘qolishi  mumkin»

16

. 

Ayni holat nafaqat mavzuning dolzarbligini, balki uni o‘rganishning hozirgi avlod 

uchun juda katta ma’rifiy-ma’naviy ahamiyati ham  borligini ko‘rsatib turibdi.  

Turarjoyga  (binokorlik)ka oid leksika  o‘zbek  adabiy  tili  va  uning  shevalarida 

ham kasb-hunar leksikasining ajralmas bir sohasidir. Bu soha ham kasb-hunarning 

boshqa  sohalari kabi uzoq tarixga  ega  bo‘lib, xalqimizning  turmush  tarzi,  mehnat 

faoliyati, estetik didi, udumlariga, urf odatlariga bevosita bog‘liq bo‘lgan ko‘pgina 

sohalarni  o‘z  ichiga  qamrab  oladi.  Shu  boisdan,  mazkur  leksik  qatlamda  turarjoy 

qurish,  uni  yangilashga  tayyorlash,  bezatish,  duradgorlik,  temirchilik,  etnografik, 

joyo‘rin  olish,  tomorqa,  qurilish  materiallari,  mehnat  qurollari  bilan  bevosita 

bog‘liq  o‘z  va  o‘zlashgan  leksik  qatlam  keng  joy  olgan.  Chunki  imorat 

duradgorning  ishtirokisiz  yashashga  tayyor  bo‘lmaganidek,  duradgor  va 

binokorlarning  ayrim  qurollari  temirchi  mehnati  vositasida  ham  ishlatiladi.  Shu 

boisdan,  binokorlik  leksikasida  tarash  kəpchə,  gultarash,  xu’mra,  əpənək, 

atlama,  temir  gu’lmala:ylmala,  ag‘ach  yilmala,  kasaki,  xandakchi,  pesh  (bir