Toshkent – 019 ritorika muallif

 
 NOTIQ IMIJI - Zamonaviyligida; O‘z imkoniyatlaridan foydalana 
olishida;Boshqalarga taqlid qilmasligida; Aniq maqsadi va tasavvurga ega 
bo‘lishida. Yoqimli tashqi qiyofa, jamoa orasida o‘zini tutish, samimiy muloqot 
jarangdor va ravon nutq chiroyli hatti-harakatlar 
RAQOBATCHILIK USULI. Mazkur usul eng tipik xolat hisoblanadi. 
Ma’lumotlarga qaraganda, ziddiyatlarda o‘z manfaatlarini 70% qondirish, g‘olib 
bo‘lish hisoblanadi. Bunda raqib tomonga bosim o‘tkazish vujudga keladi. Uni 
kuchli irodaga ega bo‘lgan shaxsgina bajarishi mumkin. Bu usuldan o‘z fikri va 
kuchiga ishongan hamda ziddiyat natijasi muhim bo‘lgan insongina foydalana oladi. 
Buning uchun shaxs: a) imkoniyatlari keng, hokimiyat egasi, e’tiborli kishi bo‘lishi 
va tanlagan yo‘li to‘g‘ri ekanligiga ishonishi lozim. b) boshqa yo‘l yo‘qligiga 
ishonch hosil qilish. v) mazkur yo‘lni tanlash uchun etarli imkoniyatlarga ega 
bo‘lish. g) avtoritarlikni ma’qul ko‘ruvchi hodimlar bilan ishlashi kerak. 
IJTIMOIY-MAISHIY NOTIQLIK – bunga turli tadbir va yig‘inlarda, 
yubiley tantanalarida so‘zlanadigan qisqa va lo‘nda nutq Yoki suhan so‘zlar kiradi.
SAHNA NOTIQLIGI 
(kino, teatr aktyorlari, konsert boshlovchilari Yoki 
konsertni olib boruvchi aktyorlar nutqi) – bu og‘zaki notiqlikning alohida turi 
hisoblanib, tinglovchi tomonabinlar uchun umumtushunarli bo‘lgan adabiy tilda, 
chiroyli talaffuz orqali amalga oshiriladigan nutqdir. U yana boshqa nutqlardan 

---

149 
dialogik xarakteri bilan ham farqlanadi. Har bir nutq turlari o‘ziga xos mas’uliyatni 
talab qiladi va o‘ziga mos auditoriYani “tanlaydi”. Masalan, bayramlarda kadr 
ortidan matnni o‘qib turuvchi suhandon akademik ma’ruzada qiynalishi mumkin 
Yoki aksincha (O‘zbekiston xalq artistlari Afzal Rafiqov va Yoqub Ahmedov 
bayram shodiyonalarida chiroyli matn o‘qiydi. Suhandonlar Muslim Yo‘ldoshev, 
Abdimo‘min O‘tbosarov va O‘tkir Siddiqov konsert dasturlarini olib borishga usta. 
Aksincha shou konsertlarga esa “yaramaydi. (O‘.Siddiqov Chustiyning 
“Yaxshimisiz, tuzikmisiz” g‘azali). Eng zo‘r notiq esa har qanday auditoriya bilan 
muloqot qila olishi bilan xalq e’tiboriga tushadi.