Toshkent-2022 yakuniy nazorat ishining savollari javoblari 1-savol. Aloqadorlikni baxolash 2-savol

2.Tizimning sifati va uning foydalanuvchi uchun foydaliligi tahlili

Tizimning sifati va uning foydalanuvchi uchun foydaliligi
Rasmiy ko‘rsatkichlar bizning yakuniy maqsadimizdan ancha uzoqda - tizimning inson uchun foydaliligini o‘lchash, ya’ni. har bir foydalanuvchi o‘z axborot ehtiyojlariga tizimning javoblaridan qanchalik qoniqishini baholashdir. Odatda, odamlarning qoniqish darajasi turli xil foydalanuvchilar so‘rovlari orqali o‘lchanadi. Ular topshiriqni bajarish vaqti kabi ob’ektiv va foydalanuvchilar tomonidan berilgan ballar kabi sub’ektiv miqdoriy ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga olishi mumkin. Qidiruv tizimi, shuningdek, qidiruv interfeysi haqida foydalanuvchi sharhlari kabi sifatli baholashlar. Ushbu bo‘limda biz tizimning foydaliligini miqdoriy baholash imkonini beruvchi tizimning boshqa jihatlariga, shuningdek, foydalanuvchi uchun foydali bo‘lgan muammolarga to‘xtalib o‘tamiz.


Tizim xususiyatlari
Qidiruv sifatiga qo‘shimcha ravishda ko‘plab standart testlar mavjud bo‘lib, ular bo‘yicha ma’lumot qidirish tizimlarini baholash mumkin.
• Indekslash tezligi, boshqacha qilib aytganda, hujjat uzunligining berilgan taqsimoti uchun soatiga indekslangan hujjatlar soni
• Qidiruv tezligi, ya’ni. qancha vaqt kechikish indeks hajmiga bog‘liq
• So‘rovlar tili qanchalik ifodali va murakkab so‘rovlar qanchalik tez qayta ishlanadi
• Hujjatlar to‘plamining hajmi, ya’ni. to‘plamda qancha hujjatlar bor turli mavzularda
Bu barcha mezonlar, so‘rovlar tilining ifodaliligidan tashqari, to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘lchash imkonini beradi, chunki tezlik va hajmni o‘lchash mumkin. Tilning ekspressivligini turli xil xususiyatlar ro‘yxati bilan taxmin qilish mumkin.


Foydalanuvchi uchun foydalilik
Biz haqiqatan ham istaymiz - umumiy qoniqish balli tegishlilik, tezlik va foydalanuvchi tajribasiga asoslangan foydalanuvchi tajribasi. Buning uchun, xususan, tizim yaratilayotgan odamlarning ehtiyojlarini tushunish kerak. Misol uchun, veb-qidiruv tizimlari foydalanuvchilari, agar ular qidirayotgan narsalarini topsalar, mamnun bo‘lishadi. Bilvosita, bu qoniqish darajasini odamlar soniga qarab baholash mumkin. Bunday tizimlardan muntazam foydalanadiganlar. Ushbu ko‘rsatkich samarali, ammo agar biz ushbu foydalanuvchilar boshqa qidiruv tizimlaridan qanchalik tez-tez foydalanishini bilsak, yaxshiroq baho olamiz. Veb-qidiruv tizimi foydalanuvchilarining yana bir guruhi reklama beruvchilardir. Mijozlar o‘z veb-saytlariga tashrif buyurib, u erdan xarid qilishganda ular mamnun bo‘lishadi. Elektron tijorat saytlarida, qo‘ng‘iroq qiluvchilar odatda biror narsa sotib olishadi. Shunday qilib, sotib olishdan oldin o‘tgan vaqtni yoki xaridorga aylangan tashrif buyuruvchilarning ulushini taxmin qilish mumkin. veb-saytida, do‘kon rolini o‘ynab, agar tashrif buyuruvchi xarid qilgan bo‘lsa, foydalanuvchi va do‘konning ehtiyojlari qondirilgan hisoblanadi. Shunga qaramay, biz nimani optimallashtirishni hal qilishimiz kerak: oxirgi foydalanuvchi yoki elektron tijorat sayti egasining qoniqishi. Axir, sayt egasi odatda optimallashtirish uchun to‘laydi.
Kompaniya, davlat yoki akademik muassasa intranetida ishlaydigan korporativ qidiruv tizimi uchun ko‘proq mos keladigan ko‘rsatkich foydalanuvchi unumdorligi bo‘lishi mumkin: foydalanuvchi to‘g‘ri ma’lumotni izlashga qancha vaqt sarflaydi. Bundan tashqari, boshqa amaliy narsalar ham bor. Masalan, axborot xavfsizligi bilan bog‘liq mezonlar. Foydalanuvchi qoniqishini o‘lchash qiyin, shuning uchun ham standart metodologiyalar tegishli ko‘rsatkichlarga asoslangan ko‘rsatkichlardan foydalanadi.
Qidiruv natijalari. To‘g‘ridan-to‘g‘ri qoniqishni o‘lchashning eng oson yo‘li foydalanuvchilar ishtirokidagi maxsus tajribalardir. Ushbu eksperimentlar davomida foydalanuvchilarning tipik vazifalarni hal qilish ishlarini kuzatishlar olib boriladi, turli ko‘rsatkichlar o‘lchanadi va qoniqish haqida sifatli ma’lumot beradigan etnografik suhbat usullari qo‘llaniladi. Foydalanuvchi ishtirokidagi eksperimentlar tizimni loyihalashda samarali bo‘ladi, lekin katta hajm bilan bog‘liq vaqt va pul sarflash. Bundan tashqari, bunday tajribalarni to‘g‘ri tashkil etish uchun ularning natijalarini to‘g‘ri talqin qilish uchun tajriba va bilim kerak. Ushbu usullarning batafsil tavsifi bizning rejalarimizga kiritilmagan.

Ishlaydigan tizimni o‘rnatish

Agar ma’lumot qidirish tizimi allaqachon bir nechta foydalanuvchilar tomonidan qurilgan va boshqarilsa, uni ishlab chiquvchilar tizimning turli versiyalarini joylashtirish va foydalanuvchining u yoki bu variantdan mamnunligini ko‘rsatadigan ko‘rsatkichlarni qayd etish orqali mumkin bo‘lgan o‘zgarishlarni baholashlari mumkin. Ushbu usul ko‘pincha veb-qidiruv tizimlarida qo‘llaniladi.
Eng ko‘p ishlatiladigan usul bu A / B testi (A / B testi). Bu atama reklama sanoatidan olingan. Bunday sinov davomida ishlaydigan tizimning faqat bitta jihati o‘zgaradi va trafikning kichik bir qismi (masalan, foydalanuvchilarning 1-10%) tasodifiy ravishda uning o‘zgartirilgan versiyasiga yo‘naltiriladi, aksariyat hollarda foydalanuvchilar hali ham joriy versiyadan foydalanmoqda. Misol uchun, agar biz reyting algoritmining modifikatsiyasini tekshirmoqchi bo‘lsak, tasodifiy yo‘nalishni qayta yo‘naltirishimiz kerak.
Foydalanuvchilarni tizimning yangi versiyasida namuna oling va masalaning birinchi pozitsiyalariga yoki birinchi sahifadagi istalgan natijaga bosish chastotasi kabi muayyan ko‘rsatkichlarni baholang. (Usulning ushbu alohida varianti bosish tahlili deb ataladi.) Keyinchalik, biz buni yashirin qayta aloqa usuli deb ataymiz.
A/B testi bir qator testlarga (ketma-ket yoki parallel) asoslangan bo‘lib, ularning har biri faqat bitta o‘zgaruvchining ta’sirini tekshiradi. Har bir test asosiy parametrdan faqat bitta parametrni o‘zgartiradi (tizimning joriy versiyasi). Bu ushbu parametrni o‘zgartirish tizimning ishlashiga ijobiy yoki salbiy ta’sir qiladimi yoki yo‘qligini aniqlashni osonlashtiradi. Ishchi tizimni bunday sinovdan o‘tkazish o‘zgarishlarning foydalanuvchilarga ta’sirini baholashni oson va arzon qiladi va juda ko‘p foydalanuvchilar bilan, hatto juda ko‘p hisobga olish imkonini beradi.
Kichik effektlar. Aslida, bir vaqtning o‘zida bir nechta parametrlarni tasodifiy o‘zgartirish orqali ko‘p o‘zgaruvchan statistik tahlilning yanada kuchli analitik usullaridan yani, ko‘p chiziqli regressiyadan foydalanish mumkin.
Amalda esa A/B testidan keng foydalaniladi, chunki uni tashkil qilish, tushunish va rahbariyatga tushuntirish oson bo’ladi.