Toshkent arxitektura qurilish instituti

10.2. Turli turdagi  binolar  montajining   o‘ziga xos xususiyatlari 
 
Yengil turdagi binolar montaji. Bunday bir qavatli sanoat binolarining 
geometrik  parametrlari  (oraliq  va  balandlik),  chegaralangan  bo‘lib,  ularda 
ko‘pincha ko‘priksimon kranlar bo‘lmaydi. Bunday binolarda ko‘pincha yengil 
tomyopma  konstruksiyalari  qo‘llaniladi:  to‘g‘ri  burchakli  kesimga  ega  etib 
payvandlangan  profillar,  quvurlardan  tayyorlangan  fermalar,  strukturali 
tomyopma  konstruksiyalari  va  boshqalar.  Yengil  turdagi  binolarning  xamma 
konstruktiv  elementlari  uncha  og‘ir  bo‘lmagan  massaga  ega  bo‘lib,  ularning  
og‘irligi 8 t dan oshmaydi. 
Binoning karkasini montaj qilishni boshlashdan oldin, nol siklidagi ishlar 
tugallangan  bo‘lishi,  pol  osti  beton  ishlari  bajarilgan    bo‘lishi  kerak,  bu  esa 
montaj  kranlarini  va  transport  vositalarini  to‘siqlarsiz  xarakatlanishini 
ta’minlaydi.  
Binoning qurilish maydonini  yuzasi, uning konstruktiv yechimlari va u 
bilan  bog‘liq  konstruksiyalarni  xajmini    hisobga  olgan  xolda,  tomyopma 
konstruksiyalarini  elementlab  yoki  blokli  montaj  qilish  qabul  qilinadi.  Bloklar 
yig‘ilishi  stellajlarda,  stendlarda  va  konveyer  liniyalarida  amalga  oshiriladi. 
Ramali  konstruksiyalarni    elementlab, strukturalilar  esa  faqat   yiriklashtirilgan 
bloklar bilan  montaj qilinadi.  
Elementlab  montaj  qilish  yuk  ko‘tarish  qobiliyati  10...20  t  bo‘lgan 
o‘ziyurar  gusenitsali,  pnevmog‘ildirakli  va  avtokranlar  yordamida  amalga 
oshiriladi.  Montaj  ishlari  yuqori  sur’atini  ta’minlash  uchun  konstruksiyalarni 
uzluksiz montajga yetkazish uchun  omborni ishi aniq yo‘lga qo‘yilishi kerak. 
Konstruksiyalarni yiriklashtirib yig‘ish  IBLda nazarda tutilmagan bo‘lsa, unda 
ular  montaj  qilinayotgan  oraliqdagi  yig‘uvchi  stendlarida  emas  omborda 
bajarilishi kerak. SHunda, avtotransport harakati uchun  va konstruksiyalarni “ 
transportdan montaj”i  uchun  eng qulay  va xavfsiz sharoitlar yaratilgan bo‘ladi, 

108 
 
chunki  ularni  loyiha  holatiga  kutarish    o‘rnatilish  yonida  vaqtinchalik 
taxlanmasdan amalga oshiriladi. 
Blokli montaj qilishda  yuk ko‘tarish qobiliyati 40...50 t bo‘lgan kranlar 
qo‘llaniladi. Tomyopma bloklarini yiriklashtirib yig‘ish montaj kranlaring ishchi 
zonalarida,  ya’ni  binoning  montaj  qilinayotgan  oralig‘ida    yoki  chegaradosh 
oraliqda  joylashtirilgan  maxsus  stendlarda  amalga  oshiriladi.  Stendlarda 
bloklarni  yiriklashtirib  yig‘ish  yuk  ko‘taruvchanligi  kichikroq  bo‘lgan  mobil 
strelali kran yordamida bajariladi. 
Montajni  qushni  oraliqlarga  siljishiga  qarab    stend  yangi  manzilga 
(to‘xtash joyi) asosiy montaj krani bilan ko‘chiriladi. Binoning maydoni katta va 
montaj qilinayotgan konstruksiyalarning hajmi juda ko‘p bo‘lganda tomyopma 
bloklarini yig‘ish  konveyer liniyalarida amalga oshiriladi. 
Strukturali  konstruksiyalarni  montaj  qilishda,  quyidagi  montaj  qilish 
texnologiyasi  ko‘zda  tutiladi.  Birinchi  bo‘lib  ustunlar  o‘rnatiladi,  keyin 
ko‘tariladigan joyda 30×30 m tomyopma strukturasi yiriklashtirilib ko‘tarishga 
tayyorlanadi. Blok loyixaviy holatiga ikkita kran bilan ko‘tariladi (10.1-rasm). 
Blok    maxsus  traversalar  yordamida  to‘rtta  joyidan  ilinadi.  To‘suvchi  yengil 
devorlarni  elementlab  yoki    3...4  ta  paneldan  iborat  yiriklashtirilgan 
elementlardan  montaj qilinishi mumkin. 
O‘rta  turdagi  binolar  montaji.  Bunday  binolarga  prokat  stanlar, 
blyuminglar (temir yoyadigan katta mashina), slyabinglar (prokat stanlarini bir 
turi), tayyorlov omborlari va boshqalar kiradi. Qurilish montaj ishlari ikki usulda 
olib  boriladi – ochiq  va  yopiq. Usul  tanlanishi   ko‘p  faktorlarga bog‘liq: bino 
karkasining  konstruksiyasi,  kerakli  montaj  mexanizmlari  va  poydevorlarni 
qurish  va  ularga  texnologik  jihozlarni  urnatish  montaji  uchun  kerakli  ish 
hajmlarini mavjudligi. 
Ochiq usulda avval uskuna va konstruksiyalarning poydevorlarini barpo 
etish  bo‘yicha  xamma  ishlar  bajariladi,  shuningdek  xamma  yerosti 
kommunikatsiya  ishlari, yerto‘la,  tunnellar,  boshqa barcha  nolinchi  sikl  ishlari 

109 
 
bajariladi.  Bu  ishlarni  xammasi  tugagach  bino  karkasini  montaj  qilishga 
kirishiladi.  
Bu  usul  ishlarni  parallel  bajarilishini    tashkil
 
etishda
 
yuqori  aniqlikni  
talab  qiladi,  chunki  uskunalar  ostida  turli  xil  ko‘p  sonli  yig‘ma  va  monolit 
poydevorlarning mavjudligi, yerto‘lalarni borligi , pol sathi balandligining farqi, 
ayrim  hollarda  oraliqlarda  montaj  mexanizmlarini  nafaqat  o‘rnatish  hatto 
ko‘chish  imkonini  bermaydi.  Ammo  ochiq  usulda  keng  front  bo‘ylab  ko‘p 
hajmli  yer  ishlarini,  bino  konstruksiyalari  va  texnologik  uskunalar  osti 
poydevorlarini  barpo  etishni,  barcha  muhandislik  kommunikatsiyalarini   
o‘rnatishlarni bajarish mumkin.  
 
Yopiq  usulda  dastlab  binoning  karkasi  barpo  etiladi,  yer  ishlaridan 
boshlab, karkas ostiga  monolit va yig‘ma poydevorlarni barpo etilib, binoning 
barcha yer usti konstruksiyalarini montaj qilinadi, tomyopma konstruksiyalari va 
tomqoplamalarini  barpo  etish  ishlari  bajariladi.  Yuqoridagi  ishlar  bajarilab 
bo‘lingandan so‘ng, kotlovanni  qazib, texnologik uskunalarning poydevorlarini 
betonlash uchun imkoniyat paydo bo‘ladi.  
Bu usulda ishni tashkil etishda  montaj mexanizmlarini ishlashi va bino 
karkasini  montaji  uchun    yaxshi  sharoitlar  yaratiladi.  Ammo  qurilish 
tashkilotlari o‘z ishlarini ikkita bosqichda  olib borishiga to‘g‘ri keladi – avval 
yer  ishlari  va  binoni  karkasi  ostiga  poydevorlar  barpo  etish,  so‘ngra  xuddi 
shunday ishlar  texnologik uskunalar uchun amalga oshiriladi.  
 

110 
 
 
10.1 – rasm.  Ikkita kran yordamida tomyopma bloklarini montaji. 
1 – gusenitsali kran; 2 – traversalar; 3 – traversaning stroplari (ilgaklari); 
4 – kanop arqonli tortqi; 5 – vaqtinchalik metall tayanchlar;  І – ІІ – tomyopma bloklari. 
 
Og‘ir turdagi binolar montaji. Bunday binolarga og‘ir mashinasozlik 
zavodlarining  sexlari  kiradi.  Og‘ir  tipdagi  binolar  murakkab  konstruktiv 
yechimlarga  ega,  montaj  elementlari  ba’zida  100  t  dan  oshib  ketadigan  og‘ir 
massaga ega, shuning uchun ratsional- oqilona ishlab chiqarish texnologiyasini 
tanlashda IBL  puxtalik bilan sinchiklab ishlab chiqilishi  talab qilinadi.  
Katta ish hajmiga ega  bunday binolarni montaji, (20...30 ming t metall 
konstruksiyalari), ko‘pincha tor va siqiq sharoitlarda bajarilganligi uchun, katta 
quvvatli montaj uskunalari, maxsus moslamalar va jihozlar qo‘llanilishini talab 
qiladi.   
 

111 
 
10.3. Konveyerda  yig‘ish va yirik blokli montaj  
 
Bu konveyerli yig‘ish va yirik blokli montaj usuli  birinchi marta MDH 
davlatlaridan Rossiyada 1970 yil Gorkiy avtomobil zavodi qurilishida, 12×24 m 
li o‘lchamga va  massasi 40 t bo‘lgan 432 tomyopma bloklarini montaj qilishda  
ishlatilgan.  Bloklar  juft  stropilaosti  fermasi  va  ikki  stropila  fermasi  va 
qushimcha kengligi 12 m bo‘lgan svetoaeratsion fonardan iborat. Tayyor bloklar 
faqat  metall  bloklardan  iborat  bo‘lmay,  ular  tomqoplamani  qurilish  qismlarini 
(bug‘dan himoyalash qatlami, issiqlik saqlovchi qatlam, o‘rama ashyo qatlami, 
graviyli himoya qatlami) va, sanoat o‘tkazgichlarini (havo almashtirgich, havo 
uzatgichlar,  santexnika  jihozlari  va  b.)  o‘z  ichiga  olgan  ya’ni  to‘liq  tayyor 
qurilish bloklari bo‘lgan.  Loyihadagi holatida qurilish ishlaridan faqat bloklarni 
chetlaridagi   tomqoplamalarini  tutashtirish ishlari bajarilgan..  
 
10.3.1. Tomyopma bloklarining  konstruksiyalari va  ularni yig‘ish usullari 
 
Tomyopma  bloklari  konstruksiyalari.  Tomyopma  bloklari  –  bu 
fazoviy  sistema,  bo‘lib,  uni    o‘zgarmasligi  konstruksiyadagi  gorizontal  va 
vertikal bog‘lovchilar borligi, hamda metall profilli to‘shama hosil qilgan “disk” 
orqali ta’minlanadi. 
Bloklarni  o‘lchamlari  modul  6  m  bo‘lganda  12×18  m  dan  36×36  m 
gacha,  bloklarni  maydoni  216  ...  1300  m
2
,  massasi  30  ...  190  t.  Dastlab 
tayyorlanib  va  montaj  qilingan  maydoni  bo‘yicha  eng  katta  bloklar  o‘lchami 
24×144  m    va  massasi  640  t  bo‘lgan.  Hamma  bloklar  yorug‘lik  va  aeratsiya 
fonarlari bilan jihozlangan bo‘lgan.  
Bunday  bloklarni  montaj  qilishdagi  kamchiliklardan  biri    uni 
montajidagi geometrik o‘zgarmasligini ta’minlash konstruksiyani og‘irlashuviga 
olib  keladi.  SHuning  uchun  tayyorlanishida,  ko‘chirishda  va  montajni 
qulayligini  ta’minlash  uchun  qiyinchilik  tug‘dirgani  va  fazoviy  bikrligini 

112 
 
ta’minlash qiyin bo‘lgani uchun, keyinchalik  o‘rnatish tartibida “blokni-blokka” 
prinsipi qo‘llaniluvchi  blok konstruksiyalari ishlab chiqilgan. Bunda asosiy ish 
hajmi  tomyopmani  barpo  etish  konveyerda  bajarilib, ishlarni  mehnat  sarfining 
faqat  10…12%  bloklarni  balandlikda  maxkamlash  va  tom  choklarga  ishlov 
berish  tashkil etadi.   
Tomyopma  bloklarining  turlari  50  dan  oshiq  bo‘lib,  asosan 
loyixalashdagi asosiy  tendensiya- intilishlar uchta (10.2−rasm): 
1. Simmetrik bloklar – ularda 2 ta stropila osti fermasi va 2 ta stropila 
fermasi   ustunlar o‘qidan 3 m ga  siljigan. 
2.  Kvazisimmetrik  bloklar  –  ularda  2  ta  stropila  osti  fermasi  va  3  ta 
stropila   fermasi, ulardan ikkita chetkisi yengillashtirilgan  ustun o‘qlari bo‘ylab 
joylashtirilgan bo‘lib, ular kam yuk ko‘tarish yuzasi uchun xisoblangan bo‘ladi. 
3. Simmetrik bo‘lmagan bloklar – bunda fermalardan bittasi bo‘lmaydi   
(stropilaosti fermasi yoki stropila  fermasi).  
Tayyor  bloklarni  yig‘ish  usullari.  Qurilish  amaliyotida  bloklarni 
yig‘ishni  uch  xil  usuli  qo‘llaniladi  –  oqimli-stendli,  konveyerli    va  stendli  – 
konveyerli.   
Oqimli-stend usulida yig‘ish liniyasi  (qatori) bir necha qator statsionar 
stendlarni  yig‘ish  bilan  xosil  qilinadi,  ularda  metall  konstruksiyalarini 
yiriklashtirishdan  to  tom  qoplamalarini  barpo  etishgacha  bo‘lgan  kompleks 
ishlar  ketma-ket bajariladi. Stendlar  bevosita barpo etilayotgan binoga va bir 
vaqtda  metall konstruksiyalari va qurilish materiallari  omborxonalariga yaqin 
joylarga joylashtiriladi. Stendlar supalar va yuk ko‘taruvchi mexanizmlar bilan 
jihozlanadi. Tomyopma bloklari ishlarni bajarish jaraenida qo‘zg‘almas bo‘ladi. 
Stenddagi  ishlarni  ixtisoslashlashtirilgan  metallkonstruksiya  montajchilari, 
quruvchilar    va  texnologik  uskunalarni    montajchilarining  mobil  zvenolari 
bajaradi. Ishchilarning turg‘un ish joyi mavjud emas, ular bir statsionar blokdagi 
ishni  to‘gatib  ,  shunday  ishlarni  bajarish  uchun  boshqa  yangi  bazaga,  boshqa  
stendga ko‘chishadi.  

113 
 
Ammo  bu  o‘tishlar  va  asboblarni,  materiallarni  va  mexanizmlarni 
ko‘chirishlar  ko‘p  miqdordagi  ish  vaqtini  yo‘qotilishiga  olib  keladi,  ayniqsa 
stendlar  soni  ko‘p  bo‘lganda.  Lekin  stendli  usulda  ishlarni    bir  xil  maromda 
bajarilishi  −  ritmiylik  ta’minlanadi  va  bloklardagi  ishlarni  davomiyligi  bir  xil 
bo‘lishiga  erishiladi.  Tayyor  bloklar  transportlarda  tashilib,  shu  ishlar  uchun 
mo‘ljallangan mexanizmlar bilan odatdagi tartibda montaj qilinadi.  
 
10.2-rasm. Tomyopma bloklarini turlari (tiplari). 
a, b – simmetrik strukturali  bloklar; v – simmetrik bo‘lmagan blok;   
1 – stropila osti fermasi; 2 – stropila fermasi; 3 – progonlar. 
 
Konstruksiyalarni oldindan bloklar tarzida yiriklashtirish montaj ishlarini 
bajarishda ko‘p afzalliklarga ega:  
• oqim-stend liniyasini qurish uchun kam miqdorda material va mehnat 
xarajati; 
• ishchilarni mahsulot ishlab chiqarishi  1,3 ... 7  barobarga oshadi; 
•  montaj  qilishda  iqtisodiy  samaradorlik  elementlab  montaj  qilishga 
nisbatan yuqori bo‘ladi; 
•  bloklarni  yig‘ish uchun nisbatan  arzon   va  yuk ko‘taruvchanligi kam 
montaj kranlarini  qo‘llanilishi; 
•  yig‘ishdagi  yuqorida  bajariladigan  xavfli  ishlarni  mustasno  bo‘lishi,  
chunki barcha ishlar yerda yoki surilar bilan jihozlangan stendlarda bajariladi; 
• bir marotaba ko‘tariladigan yuk  massasi oshadi; 

114 
 
• doimiy nazorat bemalolligi ishlar sifatini sezilarli darajada oshiradi; 
• umumiy ishlarni davomiyligi kamayadi. 
• asosiy yuk ko‘taruvchi montaj mexanizmidan samarali foydalaniladi va 
uning to‘rib qolishi mustasno bo‘ladi. 
Yig‘ish  stendlarini  soni  asosan    2  ta  dan  6  ta  gacha,  va  shunga  mos 
ravishda ( yarasha) bir sutkada 1 ta dan 5 ta gacha bloklarni yig‘ish mumkin. 
 
10.3.2. Konveyerda yig‘ish 
 
Ishlab  chiqarishga  oid  binolarni  tomyopma  bloklarini  konveyerlarda 
yig‘ishni  mohiyati  shundaki,  alohida  maydonchada,  qurilayotgan  ob’yektga 
yaqin joyda, maxsus uskuna va moslamalar bilan jihozlangan va yuk ko‘tarish 
mexanizmlari  bilan  metallkonstrutsiya  elementlari  operatsion  ketma-ketlikda 
yig‘ilib,  ma’lum o‘lchamdagi bikir fazoviy tomyopma bloki xosil qilinadi.  
Konveyerni  birinchi  to‘xtash  –  turish  joyida  (10.3−rasm)  bikir  qilib 
to‘rtta  metall  ustun  o‘rnatilgan  (ustunlarni  yuqori  qismi)  bino  uchun  qabul 
qilingan to‘r asosida, masalan 12×24 m li o‘lchamlarda. Birinchi to‘xtash joyi 
stend  bilan  jihozlangan  bo‘lib,  u  o‘rnatilgan  ikkita  stropilaosti  va  stropila 
fermalarni yuqori aniqlikdagi geometrik o‘lchamlarini va bir – biriga bikir qilib 
o‘zaro maxkamlashni ta’minlaydi. Yig‘ilgan blok domkratlar yordamida 10…15 
sm,  balandlikka  ko‘tarilib,  nolinchi  turish  joyidan  relslar  bo‘yicha  to‘rt 
g‘ildirakli balansirlovchi aravacha yoki  ikki o‘qli mustaqil aravachaga keltirilib 
blok  ostiga  kiritiladi,  blok  unga  tushirib  maxkamlanadi.  Keyinchalik  blokni 
konveyer bo‘yicha siljitish shu aravacha yordamida amalga oshiriladi.  
    Konveyerning  xamma  aravachalari  o‘zaro  bir-biri  bilan  biriktirilgan 
bo‘lib, xamma bloklar bir to‘xtash joyidan ikkinchisiga rels bo‘ylab bir vaqtda, 
bir  xil  vaqt  oralig‘ida,  bir  xil  masofaga  elektrchig‘irlari  va  polispastlar 
yordamida  siljitiladi.  Relsli  yo‘llar,  aravachalar,  yig‘ish  va  bloklarni  siljitish 
moslamalari xammasi birgalikda konveyer deyiladi.  

115 
 
 
10.3-rasm. Konveyerni birinchi turar joyida tomyopma bloklarini yig‘ish uchun 
konduktor: 
1 – stropila osti to‘sini; 2 – stropila fermasi; 3 – konduktor ustuni; 4 – konveyer aravachasi;                
5 – vintli domkrat; 6 – maydonchali montaj narvoni. 
 
Konveyerdagi  yig‘ish  ishlarining  aloxida  bir  etapi  bajariladigan  joyni 
konveyer to‘xtash joyi deyiladi.  
To‘xtash  joyi – ish o‘rni bo‘lib, unda ma’lum aniq belgilangan qurilish 
jarayoni  bajariladi,  u  yerdagi  ishlarni  maksimal  mexanizatsiyalashtirish  uchun  
ular konduktorlar, so‘rilar, moslamalar, kichik mexanizatsiya vositalari , elektr 

116 
 
bilan  ishlaydigan    yuqori  unumdorli    instrumentlar,  asbob-uskunalar    bilan 
jihozlangan bo‘ladi.  
Tomyopma  bloklarini  konstruktiv  yechimlariga  qarab  birinchi  3…6 
to‘xtash  joylarida tomyopma  bloklarini  ya’ni  stropila va  stropilaosti  fermalari, 
bog‘lovchilar,  progonlar,  profil  to‘shamalar,  yorug‘lik  –  aeratsiya  fonarlarini 
yig‘ish ishlari bajariladi. Keyingi to‘xtash joylarida ferma oraliqlari to‘ldirilib, 
konstruksiyalari 
bo‘yaladi, 
tomqoplamalari 
quriladi 
va 
sanoat 
kommunikatsiyalari,  kabellar o‘tkaziladi.  
Bajariladigan  ish  turiga  qarab  konveyer  liniyasining  to‘xtash  joylari 
statsionar  so‘rilar,  o‘tish  ko‘prikchalari  bilan  jihozlanadi.  Har  bir  yig‘iladigan 
blok  aravalarda  siljitilib  metallkonstruksiyalar  yig‘ilishi  va  bo‘yoqlanishidan 
tashqari  to‘xtash  joylarida  ketma-ket  ravishda  sanitar-texnik  jihozlarni, 
elektroapparaturalarni  va    ventilyatsion  quvurlarni  montaji,  hamda 
umumqurilish  ishlari  bo‘lgan  tom  qurish  va  oynalash  ishlari  bajariladi.  Oxirgi 
to‘xtash joyida yiriklashtirilgan bloklarni qabul qilish amalga oshiriladi.  
Bunday bloklar, konveyerdan tushgach o‘rnatishga to‘liq tayyor holatda 
bo‘ladi  va ular  qabul  qilingach   montaj  qilish  zonasiga tashiladi, u  yerda  mos 
yuk  ko‘taruvchanlikka  ega  kranlar  bilan  loyihaviy  holatiga    o‘rnatiladi.  
Bo‘shagan aravalar konveyer boshiga ko‘chiriladi. 
Bloklarni  konveyerda  bo‘ylama  joylashishi    yig‘ishda  kichik  qulochli 
strelali  kranlarni,  ko‘ndalang  joylashganda  esa  konveyer  uzunligi  kamaysada 
lekin yuk ko‘tarish qobiliyati katta va uzun qulochli kranlarni qo‘llashga to‘g‘ri 
keladi.  Ko‘pincha  metall  konstruksiyalarni  yig‘ishda  va  bo‘yashda  bloklar 
konveyerda  bo‘ylama  joylashganda  8...10  ta  gacha  to‘xtash  joyi, 
tomqoplamalarni yopish va kabellarni o‘tqazish uchun 6 ta to‘xtash joylari talab 
qilinadi.  SHunday  qilib  konveyerni  umumiy  uzunligi  o‘rtacha  16  ta  to‘xtash  
joyidan iborat bo‘ladi. Konveyerni joylashish o‘rni qurilayotgan binoga nisbatan 
uning  konfiguratsiyasiga,  bo‘sh  maydonining  borligiga,  konveyer  liniyasi 

117 
 
yonida umumqurilish va maxsus ishlarni olib borish uchun temir konstruksiyalar 
va materiallar omborxonasini joylashtirish imkonlariga  bog‘liq bo‘ladi.  
 
10.4-rasm.  “Konveyer – blokli montaj” ishlarini tashkillashtirishning 
umumiy sxemasi 
1 – montaj qilingan tomyopma bloklari; 2 – bloklarni o‘rnatuvchi yordamida o‘rnatish joyiga 
siljitish; 3 – blokni aravachadan o‘rnatuvchiga  olib qo‘yish uchun kran;         4 – blokli 
o‘rnatilgan tashish aravachasi; 5 – oldindan montaj qilingan relsli kranosti to‘sinlari; 6 – 
binoning karkasining ustunlari; 7 – konveyerga konstruksiya va materiallarni yetkazish uchun 
yo‘l; 8 – konveyer; 9 – konveyerni to‘xtash
 
 joylari; 10 – konveyerga xizmat qiluvchi 
chorpoyali kran; 11 – konveyer yonidagi materiallar  va konstruksiyalar omborxonasi. 
 
Agar  kompleks  qurilayotgan  bo‘lsa,  unda  konveyer  bir  nechta  barpo 
etilayotgan binolarga xizmat qiladigan qilib loyihalanadi. 
Konveyerda  yig‘ishning  o‘ziga  xos  xususiyatlariga  quyidagilar  kiradi         
(10.4-rasm):  
• 
blokning  chidamliligi  va  geometrik  o‘lchamlarni  o‘zgarmasligini 
ta’minlovchi  konduktorlar  bilan  jihozlangan,  konveyerda  yig‘ish  zonasining 
yaratilishi; 
• 
yig‘ilgan  bloklarni  tashish  uchun  aravacha  va  kran  yo‘llarini 
o‘rnatilishi; 
• 
yigishni  qulayligi  uchun  so‘ri    va  boshqa  uskunalar  bilan 
ta’minlanganligi; 
• 
konstruksiyalarni  saralash,  oraliq  yiriklashtirib  va  ularni  konveyer 
yig‘ish zonasiga o‘zatish uchun parallel joylashgan omborxona zonasi; 

118 
 
• 
konveyer bo‘ylab bloklarni tashishda va loyixaviy holatiga  o‘rnatishda 
maxsus asbob-uskunalar qo‘llanilishi; 
• 
bloklarni  tayyorlashda  kompleks  ishlarni  ya’ni  montaj  umumqurilish 
ishlari va maxsus ishlarni alohida sakllarga ajratish;  
• 
texnologik  quvurlar,  uskunalarni,  ,  ventilyatsiya  shaxtalari,  havo 
o‘tkazgichlar va ularni qutilari, ichki suv tarnov quvurlarini  montaj qilish  va 
elektrotexnik uskunalarni mahkamlash ishlarni maxsus ishlar sifatida bajarilishi. 
Bloklarni konveyerda yig‘ishning afzalligi:  
• 
ish  joylarini  ixtisoslashtirilganligi,  ishlarni  murakkab  va  oddiy 
operatsiyalarga bo‘linishi hisobiga mehnat  unumdorligini ahamiyatli o‘sishi; 
• 
ishlarni ritmli( maromli)  va oqimli –uzluksiz ravishda bo‘lishi; 
• 
qurilish montaj ishlarining  maksimal  mexanizatsiyalashganligi; 
• 
bloklarni bir to‘xtash joyidan boshqa to‘xtash joyiga maxsus konveyer 
aravachasida siljitilishi.  
Bloklarni konstruktiv yechimiga, texnologik jihozlar ko‘pligiga, to‘xtash 
joylarida  bajarilayotgan  jarayolarni  taqsimlanishiga  qarab    oraliq  to‘xtash  
joylari 7 dan 16 ta gacha bo‘lishi mumkin.  
Konveyerda  ishlar  siklini  alohida  uchastkalar  va  to‘xtash  joylarida  
taqsimlanishning asosiy prinsiplari: 
• 
bitta to‘xtash joyidagi maksimal ishchilar soni 10 ta; 
• 
bajarilayotgan ishlarning bir turliligi;  
• 
bir oraliq to‘xtash joyida belgilangan ishlarni konveyer xarakatlanishi 
davomida 2, 3 yoki 4 soat ichida  bajarilish imkoniyati. 
16 - ta to‘xtash  joyi bo‘lgan konveyerda jarayonlarni taqsimlanishi: 
To‘xtash joyi № 1 . Yig‘uvchi shablon-andaza bilan ta’minlan-gan 
konveyer aravachasida stropila osti va stropila  fermalarini yig‘ish 
To‘xtash joyi № 2. Progonlarni, vertikal va gorizontal bog‘lov-chilarni 
montaji.  
To‘xtash joyi № 3. Aeratsiya fonar fermalarini montaji. 

119 
 
To‘xtash  joyi  №  4.  Aeratsiya  fonarini  boshqa  konstruksiyalarini 
montaji,    pardozlash  ishlari  uchun  suri  va  xavozalarni  o‘rnatish,  bo‘yashdan 
oldin  metall      konstruksiyalarini  tozalash.  Santexnika  elektrotexnika, 
ventilyatsiya  uskunalarini  montaji,  texnologik  kommunikatsiyalarini  o‘rnatish 
metallkonstruksiya  montaji  bilan  parallel  olib  boriladi.  Ishlarni    davomiyligi  
to‘xtash joyi   № 3 da — 1 soat, to‘xtash  joyi  №4 da — 2soat. 
To‘xtash joyi № 5. Yuzalarni gruntovka qilish, emal bilan birinchi bor 
bo‘yash; 
To‘xtash  joyi  №  6.  Ikkinchi  va  uchinchi  marta  emal  bo‘yoq    bilan 
bo‘yash, surilarni    yig‘ishtirish.  
To‘xtash joyi № 7. Profil to‘shamasini bloklar chet qanotiga yotqizish. 
Kran 7 va 8 chi to‘xtash joyiga xizmat qiladi. 
To‘xtash joyi № 8.  Profil to‘shamasini fonarga  o‘rnatish; 
To‘xtash  joyi  №  9.  Fonardagi  karniz  chiqarmalarini  va  tutashmalarini  
o‘rnatish;