Toshkent arxitektura qurilish universititi arxitektura fakulteti

Toprak qal'asi - qal'a

Xorazmshohlarning eng mashhur me'moriy yodgorligi I - VI asrlarda mavjud bo'lgan To'prak -qal'a shaharchasi hisoblanadi. asrlar n. e. va o'sha paytda Xorazmning poytaxti edi. Bu yerda saltanat hukmdorlari milodiy 305 yilgacha yashagan. e. Keyin bosqinchilarning doimiy bosqinlari tufayli ular hozirgi qarorgohni tark etishga majbur bo'ldilar.
Qadimgi turar-joy to'rtburchak shaklga ega edi. Shimoli-g'arbiy qismida shahardan 30 metr balandlikda joylashgan uchta monumental minorali qirol saroyi joylashgan edi. Janubi-sharqda - zardushtiylarning olovli ibodatxonasi. Janubda esa qadimiy shaharni ikkiga bo'lgan turar-joy ko'chasi bor edi. Tarmoqli yo'llar butun bloklarni bir-biridan o'rab oldi.

• Toprak qal'a ham 1930-yillarning oxirida kashf etilgan. XX asr S.P.Tolstov ekspeditsiyasi tomonidan madaniyat va arxeologiya rivojlanishi uchun beqiyos ahamiyatga ega edi. Qazishmalar davomida oʻsha davrga oid koʻplab ashyolar topilgan:
• antiqa tangalar;
• ossuariylarning zarralari - zardushtiylarning qoldiqlarni ko'mish uchun mo'ljallangan urnalari;
• seramika bezaklari;
• zargarlik buyumlari;
• jun va ipak matolarning qoldiqlari.
• Ajablanarli topilma 300 ta rangli shisha boncuklar, marjonlar va qimmatbaho toshlardan iborat deyarli to'liq bo'yinbog' edi. Arxeologlar mashhur Xorazm kamonlarini yasash uchun qadimiy ustaxonalar izlarini ham topdilar.

-Qrillgan- qal'a posyolkasi

Yana bir hayratlanarli tarixiy yodgorlik - "O'lik qo'ylar qal'asi" deb tarjima qilingan qadimgi Qo'y-Qrillgan-qal'a manzilgohi . Shuningdek, 1938 yilda S.P. guruhining Xorazm qazishmalari tufayli tasodifan topilgan. Tolstova,

• Qal’a qoldiqlarini o‘rgangan olimlar uning g‘ayrioddiy shakli bilan hayratda qolishdi: ular birinchi marta bu hududdagi binolarga xos bo‘lmagan dumaloq qal’ani ko‘rishdi. Qoʻy- Qrilgan - qalaning tashqi chegaralari muntazam geometrik shakli bilan ajralib turardi va ular loy bilan ishlangan mustahkam devor, qorovul minoralari bilan oʻralgan edi.
• Bino o'zining miqyosi bilan hayratlanarli edi: diametri 90 m bo'lgan qal'a cho'ldan 8 m balandlikda ko'tarilib, hududning yaxshi ko'rinishini ta'minladi.

• Qo'y -Qrilgan - qal'a yaqinida ko'plab bo'lajak muzey eksponatlari topilgan: idish-tovoqlardan loy parchalari, asboblarning metall qismlari, kiyiladigan tumorlar va zargarlik buyumlari. Arxeologlar topilmalarning yoshiga ko‘ra, ularning qarshisida Qoraqalpog‘istonning eng qadimiy tarixiy obidasi joylashgan bo‘lib, unda Yaqin Sharqda nafaqat davlatchilik, balki butun bir sivilizatsiyaning paydo bo‘lishi va rivojlanishining izlari saqlanib qolgan, degan xulosaga keldi.