Toshkent axborot texnologiyalari universiteti e
Download 0.68 Mb. Pdf ko'rish
|
elektr zanjirlari nazariyasi
c c 5 6 6 10 1 10 10 2 5 10 4 , , 1 5 10 1
c
yani u 1 (t)=1 ·sin1·10
5 t,B.
H(j ω)=H(ω)·e j φ
ω ) ekanini xisobga olib H(w c ) va
φ (w c ) – larni hisoblaymiz: ) ( ) ( 2 1 ) ( c j c c c c e H RC j C R j j H
23
0 0 0 4 , 18 45 4 , 63 6 5 6 5 79 , 0 83 , 2 24 , 2 10 4 5 10 2 10 4 5 10 1 ) (
j j c e e e j j j H
yani H( ω c )= O,79
φ ( ω c ) =18,40 0
Kirishda ta'sir etayotgan U 1 (t)=1 ·sinω c t, signal uchun zanjir chiqishida quyidagini olamiz:
B t t H t u c c c , 4 , 18 10 sin 79 , 0 sin
0 5 2
3) qaysi chastotaviy oraliqda zanjir signali buzilishisiz uzatishni aniqlash maqsadida AChX va FChXni hisoblab grafiklarni chizamiz. w=w c chastotadan tashqari hech bo'lmaganda yana oltita nuqtani hisoblaymiz, masalan w=0: 0,I w c ; 0 ,5w c ; 2w
c ; 5 w
c ;10
w c . Hisobni quyidagi formula bo'yicha olib boramiz
2 1 ) (
Biz ko'rgan misolda (RS) =5.4.10 -6 =2.10 -5 s,
Hisob natijalarini 2.1Jadvalga kiritamiz.
2.1-jadval
Kuchlanish bo'yicha uzatish funktsiyasining amplituda- chastotaviy va fazochastotaviy xarakteristikalarini hisoblash natijalari
ω,c -1 0 0,1.10 5
0,5.10 5
1.10 5
2.10 5
5.10 5
10.10 5
ω/ω c
0 0,1 0,5
1 2 5 10 H( ω) 0,5 0,507
0,634 0,79
0,922 0,98
0,995 φ(ω)град 0 5,60 18,44
18,43 12,52
5,60 2,85
Hisob natijalari Bo'yicha zanjir uzatish funktsiyasi (2.7 va 2.8- rasmlar) AChX va FChX larni chizamiz.
Zanjirning AChX va FChX sini tahlil qilib, quyidagi xulosaga kelish mumkin: 5 W c
dan 10 W c gacha bo'lgan chastotaviy oraliqda zanjir signalni amalda buzilishsiz uzatadi, deb hisoblash mumkin.
24
2.7- rasm Kuchlanish bo'yicha uzatish funktsiyasining amplituda- chastotaviy xarakteristikasi.
2.8
Kuchlanish bo'yicha uzatish funktsiyasining fazo- chastotaviy xarakteristikasi.
3– topshiriq O'zgarmas tok oddiy NEZini hisoblash
5.1. – rasmda sodda kuchlanish stabilizatorining sxemasi keltirilgan. Zajir kirishiga o'zgarmas stabillangan V kuchlanish olinadi. Bu kuchlanish tok qarshiligi R ok ga beriladi.
25
3.1-расм Stabillovchi eliment sifatida volt – amper xarakteristikasi (VAX) 5.1. – jadvalda keltirilgan stabilitrondan foydalaniladi. 4.1. – jadval.
0,5h 0,8h 1h 1,3h 12,5h 13h 14h 14,5h
U, В 0 2,5h
5 K 7,8h 10 K 12,5h 17,5 K 20 K 22,5 K
Bu yerda K va h –o'zgarmas koeffitsiyentlar. Bu koeffitsiyentlar sxemaning E, R b va
R yuk
parametrlari bilan birga quyidagi tenglikdan aniqlanadi: 20
К
1, TS va KS fakulteti uchun; 1,5 TUT fakulteti uchun; h = 2 RRT fakulteti uchun;
R b =(N+M).0,05 kOm, kOm M N R yuk 20 ,
, 12 2 B M E bu yerda N-talabaning guruh jurnalidagi tartib nomeri, M-gurush nomerining oxirgi ikkita raqami.
5.1. O'z variantingiz uchun stabilitronning VAXini chizish; 5.2. Yuk xarakteristikasi usulidan foydalanib, elimentlarga qo'yilgan kuchlanishlar va uladan oqib o'tadigan toklarni aniqlash;
5.3. Linearlash usulidan foydalanib, zanjirning barcha elimentlardagi kuchlanishlarni aniqlash. Hisob natijalarini 5.2-p.dagi natijalar bilan taqqoslash. 5.4. Chiqishdagi kuchlanish tebranishlari ΔU-5%dan oshmagan hol uchun zanjirning ko'rishidagi kuchlanish tebranishlari ΔE chegarasini aniqlash. 5.5. Stabilizatsiya koeffitsiyenti K st ni aniqlash.
5-topshiriqni bajarish namunasi. Boshlang'ich ma'lumotlar: grA-20, N=1; M=20; K=1: h=1 R b =1,05 kOm, R yuk
=1,05 kOM, E=22 V.
1) stabilitronning VAXini chizamiz.
26
4.2-rasm. 2) stabilitronning yuk xarakterisitikasini chizamiz. Buning 4.3a-rasmda alohida ko'rsatilgan, 1-1' uchlar orasidagi chiziqli sxema qismini ekvivalent generator bilan almashtiramiz. Natijada sxema 4.3b-rasmdagi ko'rinishga keladi:
4.3-rasm. Ekvivalent generatorninig E g EYUKsi va R g qarshiligini quyidagicha aniqlaymiz. B R R R E E b yu yu r 11 05 , 1 05 , 1 05 , 1 22
kOm R R R R R b yu b yu r 525
, 0 05 , 1 05 , 1 05 , 1 05 , 1 Ekvivalent generatorini quyidagi tenglama orqali ifodalash mumkin: U=E r
·R r
Bu tenglamaning grafigini chizish uchun uning koordinata o'qlari bilan kesishgan ikki nuqtasini topamiz. U=0 bo'lganda I= E g / R
g bo'ladi, shu sababli ikkinchi nuqta (E g ,0)
bo'ladi. 4.1-rasmda bu nuqtalarni krestiklar bilan ko’rsatamiz va ular bo’yicha yuk xarakteristikasini o’tkazamiz. VAX bilan stabilitron yuk xarakteristikasining kesishgan joyi R 1 (10, 2;2)ishchi nuqtani aniqlaydi. Shunday qilib, U=10,2 V; I st = 2 mA ekani ma'lum. Bundan R b qarshilikdagi kuchlanish U b ni topamiz: U b =E-U=22-10,2=11,8 V. Yuk qarshiligidagi tok mA R V I yu 7 , 9 10 05 , 1 2 , 10 3 11
R b qarshiligidagi tok mA R V I 2 , 11 10 05 , 1 8 , 11 3
1-tugun uchun tuzilgan Kirxgof tenglamasidan foydalanib hisobning to'g'riligini tekshiramiz: I b =I yuk
+I ST
11,2=9,7+2. Ya'ni hisobning to'g'riligi tasdiqlandi. 27
3)Endi hisob uchun linearlash usulidan foydalanamiz. 4.2-rasmdagi stabilitronning VAXiga murojat qilamiz. Bu elimentning ishchi nuqtasi R 1 R
2 chiziqli qismda (stalibizatsiya qismida) joylashgan deb tahmin qilib, uni U=U 0 +I·R dif to'g'ri chiziq bilan almashtiramiz. R dif
parametrni R 1 VR 2 (4.2-rasm) yordamida uchburchakdan foydalanib aniqlakymiz:
22 , 0 5 , 10 3 , 2 2 5 , 12 2 , 10 5 , 12 2 1
R 1 R 2 chiziqni absissa o'qi bilan (punktir) kesishguncha davom ettirib, U 0 parmetrni aniqlaymiz: U 0 =9,8 B 4.4-rasmga asosan stabilitronning chiziqli o'rin almashtirish sxemasi bilan almashtiramiz.
4.4-rasm.
Stabilitron ulanishida qutublik hisobga olinsa, tekshirilayotgan zanjir sxemasi 4.4- rasmda ko'rsatilgan ko'rinishga keladi. Tugunlardagi kuchlanishlarni aniqlash usulidan foydalanib, tarmoqlardagi kuchlanishlarni aniqlaymiz. 1 quyi tugun potentsialini nolga tengdeb hisoblab, quyidagi ko'rinishda tenglama tuzamiz: ; 1 1 1 0 1 dif yu dif R U R E R R R
Yoki ; 22 , 0 8 , 9 05 , 1 22 05 , 1 1 22 , 0 1 05 , 1 1 1
Bu tenglamani yechib quyidagini olamiz: φ 1
R b qarshilikdagi kuchlanishni aniqlasak, U b =E-U=22-10,5=11,5 B Ikki usul bo'yicha bajarilgan hisob natijalari o'zaro tengligiga ishonch hosil qildik. 4)Zanjir chiqishdagi kuchlanish tebranishi dan oshmagan xol uchun, zanjir kirishidagi kuchlanish tebranishlari l chegaralarini aniqlaymiz. Agar ΔU 1 =5% bo'lsa, chiqishdagi yangi kuchlanish U 1
·(1+0,05)=10,2(1,05)=10,7 B. 28
Stabilitronning VAX i bo'yicha (4.2-rasm) U' ga mos keladigan stabilitronning tokini aniqlaymiz. I CT
Yukdagi tok I 1 yuk =U’/R
yuk =10,7/1,05= 10,2 mA Kirishdagi yangi kuchlanish quyidagiga teng: E’=U
1 +(I
1 ST +I 1 yu ) ·R b =10,7+(3,5+10,2) ·1,05=21,1 V. Kirishdagi kuchlanish o'sishi quyidagiga teng:
Δ l
1 =E 1 -E=3/1 B. Stabilizatsiya koeffitsiyenti quyidagiga teng; 8 ,
05 , 0 22 1 , 3 ' ' ' ' V U E e K C
Anologik ravishda ΔU 11 =5% ,bo’lganda U 11 = U ·(1-0,05) =10,2·0,95=9,7 V VAX yordamida (4.2-rasm) quyidagini topamiz: I’’
st =1,4 mA
Yukdagi tok I yuk
’’=U’’/R yuk
=9,7+(1,4+9,2) ·1,05=21 V. Kirishdagi yangi kuchlanish: E’’=U’’+(I st ’’+I
yuk ’’)·R
b =9,7+(1,4+9,2) ·1,05=21B Kirishdagikuchlanish o'sishi: Δe’’=E’’-E=-I B
Yangi stabilizatsiya koeffitsiyenti quyidagiga teng: 91 , 0 ) 05 , 0 ( 22 1 ' ' ' ' ' ' U U E e K c
Ishchi nuqtaning tik uchastkasidan (R 1 R
) yotiq OR 1 uchastkaga siljishi stabilizatsiya koeffitsiyentini keskin pasaytiradi.
29
A D A B I YO T 1.Бакалов В.П. и др. Основы теории электрических цепей и электроники. М: Радио и связь,1989 2.Белецкий А.Ф. Теория линейных электрических цепей. М: Радио и связь,1986 3.Андреев В.С. Теория нелинейных электрических цепей. . М: Радио и связь,1982 4.Воробиенко П.П. Теория линейных электрических цепей.Сборник задач и упражнений. М: Радио и связь,1989 5.Шебес М.Р.,Каблукова М.В. Задачник по теории линейных электрических цепей М:Высшая школа, 1990 6.Баскаков С.И. Задачник по курсу «Радиотехнические цепи и сигналы». М: Высшая школа, 1989 7.Методическое руководство по применению программируемых микрокалькуляторов типа «Электроника Б3-34» при решении задач по курсу ТЛЭЦ/Сост. Дмитриев В.Н. Ташкент, ТЭИС, 1986
30
M U N D A R I J A
So’z boshi …………………………………………………………………… ……..….2 1-topshiriq. CHEZda o’tish jarayonini klassik usulda hisoblash. CHEZdа o’tish jarayonini operator usulda hisoblash …………………… …………… …….…… ...3 2- topshiriq. CHEZda o’tish jarayonini vaqt usulida hisoblssh. Signallar spektrlarini taxlil qilish asosida soda zanjirlar sintezi……………………………………………….…17 3- topshiriq. Reaktiv elektr filtrlarini jadval usulida hisoblash 4- topshiriq. NEZni hisoblash …………………………………………………………33
uchun metodik qo’llanma, 2-qism. EZN kafedra majlisida ko’rib chiqib, bosishga tavsiya etilgan (10.01.08 y. 20-kafedra qarori)
Tuzuvchilar: Davidov S.R. To’lyaganova V.А Мacul muharrir -Aripov Х.К. Мuharrir -Parpieva К.
ТАТУ 238-64-47
Download 0.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling