Toshkent axborot-texnologiyalari universiteti

TOSHKENT AXBOROT-TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Kompyuterni tashkillashtirish fanidan

AMALIY ISH-3

510-21-guruh talabasi:Fayzullayeva Zahro
Tekshirdi:Xaitov Nasim

Mavzu: Kompyuterlarni tashkil qilishning raqamli mantiqiy asoslari

Mantiqiy sxemalar, triggerlar, summatorlar

Reja:

Formal mantiq va kompyuter qurilmalari o’rtasidagi bog’liqlik

Mantiqiy sxemalar,triggerlar

Summatorlar
Kompyuterni tashkil qilish deganda kompyuter tizimining tarkibiy qismlari va ichki tuzilishini o'rganish tushuniladi. Kompyuterni tashkil etishdagi mantiqiy sxemalar kompyuter tizimining turli komponentlarini mantiqiy loyihalashni nazarda tutadi.
Mantiqiy amallar raqamli sxemalarning asosiy qurilish bloklari hisoblanadi. Ular ikkilik kirishlarda mantiqiy amallarni bajarish uchun ishlatiladi. Mantiqiy amallarning ba'zi keng tarqalgan turlari: AND , OR , NOT , XOR amali va boshqalar. Mantiqiy algebra: Mantiqiy algebra o'zgaruvchilar orasidagi mantiqiy munosabatlarni tasvirlash uchun ishlatiladigan matematik tizimdir. Mantiqiy ifodalarni soddalashtirish va optimallashtirish uchun raqamli sxemalarni loyihalashda foydalaniladi.
Mantiq dalil keltirish va xulosa chiqarish prinsiplarini oʻrganuvchi falsafiy tadqiqotdir. Formal mantiq to'g'ri fikrlashning qonuniyatlari va shakllari haqidagi fandir. Inson tafakkuri mantiqiy shaklda kiyingan va mantiqiy qonunlarga muvofiq qurilgan. Mantiqiy shakl tushunchasi orqali biz ushbu fikrning tuzilishi bo'lgan aniq fikrni tushunamiz. Formal mantiq qonunlar
Fikrlar izchil, mantiqiy jihatdan izchil va asosli bo'lishi uchun ularga ma'lum shakllarda kiyinish kerak va ular bilan mantiqiy operatsiyalar rasmiy mantiq qonunlariga muvofiq amalga oshirilishi kerak. Tafakkurning to'g'riligini ta'minlaydigan bunday qonunlar o'ziga xoslik, ziddiyat, istisno qilingan o'rta va etarli sabab qonunlaridir.
Formal mantiq va simvolik mantiq til strukturasini o‘rganishda amaliy ahamiyat kasb etadi, grammatikani formallashtirishda, sun’iy dasturlash tillarini yaratishda asos bo‘lib xizmat qiladi, kompyuter lingvistikasining o‘ziga xos simvolik tili sifatida namoyon bo‘ladi. Mantiq kompyuter lingvistikasining murakkab va ko‘p aspektli muammosi hisoblangan tabiiy tilni qayta ishlash (NLP) uchun formallashtirish, analogiya, modellashtirish kabi optimal metodlami taklif etadi.
Klassik matematikada funksiya ikki usulda beriladi: analitik (formula yozuvi) va jadval (masalan, lug‘atlarda beriladigan funksiyalar qiymatining jadvali). Mantiqiy funksiyalar ham shunday usullarda berilishi mumkin.
Ushbu sxemalarning kirishiga 0 yoki 1 ga teng bo‘lgan mantiqiy o‘zgaruvchilar beriladi, ularning chiqishida esa, yana o‘sha mantiqiy qiymatlarni qabul qila olishi mumkin bo‘lgan funksiyalarning, ya’ni Bul funksiyalarining qiymatlari olinadi. Sxemalarda mantiqiy qiymatlar ma’lum bir kattalikdagi kuchlanishlar bilan ifodalanadi. Odatda mantiqiy 0-ga 0 dan 1 V-gacha bo‘lgan kuchlanish, mantiqiy 1-ga esa 2 dan 5 V-gacha bo‘lgan kuchlanishlar mos keladi. TTL va ESL texnologiyalarida mantiqiy 1-ga to‘g‘ri keladigan kuchlanishning maksimal qiymati 5V, MOP texnologiyasida esa +3,3V bo‘lishi mumkin.
VA mantiqiy elementi uchun Bul mantig’i bir necha usul bilan yozilishi mumkin: Y = A • B, Y = AB yoki Y = A ∩ B.
YOKI mantiqiy ventili
Rasmda keltirilgan YOKI ventili, agar A yoki B ikkita kirish signalining kamida bittasi CHIN bo’lsa, Y chiqishiga CHIN qiymatini chiqaradi. YOKI ventili uchun Bul mantiqiy tenglamasi Y = A + B yoki Y = A ∪ B shaklida yoziladi.
∪ belgisi "birlashma" kabi o’qiladi.
Kompyuterni tashkil qilishda triggerlar kirish signalidagi o'zgarishlarni aniqlash va ularga javob berish uchun ishlatiladigan sxema turiga ishora qiladi. Triggerlar ko'pincha mikroprotsessorlar kabi raqamli sxemalarda ma'lumotlar va ko'rsatmalar oqimini boshqaruvchi signallarni yaratish uchun ishlatiladi.
Trigger – bu ikkilik kodning bitta razriyadini ishonchli saqlash uchun kompyuter registrlarida keng qo’llaniladigan elektron sxemadir. Trigger ikkita barqaror holatga ega, ulardan biri biri ikkilik bir, ikkinchisi esa ikkilik nolga to’g’ri keladi.