Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. A. Isadjanov, N. S. Ismailova jahon iqtisodiyotining globallashuvi

ISBN 978-9943-6058-7-9
UO‘K: 339.9 (2.100) KBK: 65.5.200 Э55
© «IQTISODIYOT», 2019. © Isadjanov A.A., Ismailova N.S., 2019.
MUNDARIJA

SO‗Z BOSHI		5
1-bob.	«JAHON IQTISODIYOTI GLOBALLASHUVI» FANIGA KIRISH	6
1.1.	―Jahon iqtisodiyoti globallashuvi‖ fanining predmeti, mohiyati va vazifalari	6
1.2.	―Jahon iqtisodiyoti globallashuvi‖ tushunchasi va uning tasnifi	7
1.3.	Xalqaro mehnat taqsimoti – jahon iqtisodiyotning asosi sifatida	15
1.4.	Jahon iqtisodiyoti asosiy sub‘ektlari	17
2-bob.	JAHON IQTISODIYOTI GLOBALLASHUVINING XUSUSIYATLARI VA RIVOJLANISH OMILLARI	22
2.1.	Jahon iqtisodiyoti globallashuvining mohiyati va o‗ziga xos xususiyatlari	22
2.2.	Jahon iqtisodiyoti globallashuvining ob‘ektiv manbalari va asosiy omillari	41
2.3.	Global iqtisodiyotning rivojlanish bosqichlari	50
3-bob.	BAYNALMINALLASHUV, TRANSMILLIYLASHUV VA GLOBALLASHUV JARAYONLARI	54
3.1.	Baynalminallashuv va transmilliylashuv: rivojlanish tendensiyalari va uning xususiyatlari	54
3.2.	Globallashuv - taraqqiyotning yangi tarixiy davri	55
3.3.	Jahon xo‗jaligining transmilliylashuvi	59
4-bob.	JAHON IQTISODIYOTI GLOBALLASHUVINING RIVOJLANISH INDIKATORLARI	62
4.1.	Indikatorlar tushunchasi va turlari. Global barqaror rivojlanish indikatorlari	62
4.2.	Global iqtisodiyot rivojlanishining umumiy indikatorlari	68
4.3.	Ishlab chiqarishning transmilliylashuv indekslari	72
4.4.	Hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy holatiga baho berishning mavjud uslublari tahlili	73
4.5.	Milliy iqtisodiyot globallashuvining ko‗rsatkichlari	79
4.6.	Xalqaro reyting va indekslarda O‗zbekiston Respublikasining o‗rnini yaxshilash	84
5-bob.	JAHON IQTISODIYOTI GLOBALLASHUVINING INSTITUTSIONAL JIHATLARI	87
5.1.	―Institut‖ tushunchasi va global iqtisodiyotning institutsional jihatlari	87
5.2.	Xalqaro iqtisodiy va moliyaviy tashkilotlar va ularning faoliyat yo‗nalishlari.	90
5.3.	Mintaqaviy iqtisodiy birlashmalar	94
5.4.	Xalqaro hukumatlararo va nohukumat tashkilotlar (G7, G20 va boshqalar).	94
6-bob.	GLOBAL MOLIYA VA VALYUTA TIZIMINING

	SHAKLLANISHI	97
6.1.	Jahon moliyaviy bozorlarning maqsadi va asosiy vazifalari	97
6.2.	Moliyaviy bozorning asosiy ishtirokchilari	98
6.3.	Xalqaro moliyaviy bozor va globallashuv jarayonlari	99
6.4.	Jahon kapital bozori tahlili. Kapital eksporti - xalqaro iqtisodiy munosabatlarning ilg‗or shakli sifatida	100
6.5.	Jahon valyuta tizimini shakllanishi	101
7-bob.	JAHON IQTISODIYOTI GLOBALLASHUVI RIVOJLANISHINING EKOLOGIK VA INNOVATSION OMILLARI	108
7.1.	Jahon iqtisodiyoti globallashuvida texnologik ukladlar	108
7.2.	―Innovatsion iqtisodiyotning‖ xususiyatlari va rivojlanish jihatlari	113
7.3.	―Innovatsion iqtisodiyotning‖ shakllanishida axborotkommunikatsion texnologiyalarning o‗rni va uning rivojlanish tendensiyalari	114
7.4.	―Yashil iqtisodiyotning‖ mazmun-mohiyati va rivojlanish mexanizmi: BMTning atrof-muhitni saqlash va rivojlanishida Riode-Janeyro Deklaratsiyasi (1992- yil)	115
8-bob.	JAHON IQTISODIYOTI GLOBALLASHUVINING GEOIQTISODIY VEKTORI	120
8.1.	Global hudud va uning xususiyatlari	120
8.2.	Global taraqqiyotning asosiy jihatlari va yo‗nalishlari	122
8.3.	Jahon iqtisodiyoti globallashuvi va geoiqtisodiy modellar	124
8.4.	Markaziy Osiyoning geosiyosiy, geoiqtisodiy, geostrategik xususiyatlari	125
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
IZOHLI LUG‗AT (GLOSSARIY)

SO„Z BOSHI
O‗zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning muhim bir jihatlaridan biri bu ochiq iqtisodiyotni shakillantirish uchun zarur bo‗lgan siyosiy, huquqiy va iqtisodiy masalalarni xal qilish va o‗zaro keng qamrovli jahon xo‗jaligiga integratsiyalashuv, hamda xalqaro moliyaviy – iqtisodiy tashkilotlar, chet davlatlar bilan o‗zaro ikkitomonlama va ko‗ptomonlama savdo-iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish va chuqurlashtirish bo‗ldi.
O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev tomonidan imzolangan ―2017-2021 yillarda O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‗nalishi bo‗yicha Harakatlar strategiyasida‖ mamlakatimizni globallashuv sharoitida xalqaro iqtisodiy munosabatlarda faol ishtirokchi sifatida qatnashish ustuvor vazifalardan biri hisoblanadi.
O‗zbekiston Respublikasi iqtisodiyotiga o‗zining salmoqli ta‘sirini o‗tkazadigan jahon iqtisodiyoti rivojlanishining muhim tendensiyasi bu uning globallashuvidir.
«Jahon iqtisodiyoti globallashuvi» fani ixtisoslik fanlari qatoriga kiradi.
Fanni egallashda quyidagi jarayonlar va hodisalar haqida tushunchalar va ma‘lumotlar beriladi: jahon iqtisodiyotining globallashuvining xususiyatlari va rivojlanish omillari, jahon iqtisodiyoti global muammolari mohiyati, transmilliy korporatsiyalar va ularning globallashuv jarayonlarda tutgan o‗rni, jahon iqtisodiyoti globallashuvidagi ziddiyatlar va tahdidlar, baynalminallashuv, transmilliylashuv va globallashuv jarayonlari, jahon iqtisodiyoti globallashuvining rivojlanish indikatorlari, jahon iqtisodiyoti globallashuvi rivojlanishining ekologik va innovatsion omillari.
―Jahon iqtisodiyoti globallashuvi‖ fani magistrantlarni nazariy bilimlar, amaliy ko‗nikmalalar, iqtisodiy hodisa va jarayonlarga uslubiy yondashuv hamda ilmiy dunyoqarashini shakllantirish vazifalarini bajaradi.
O‗quv qo‗llanma tarkibi mantiqan uning maqsadidan kelib chiqqan holda mazkur fanning predmetining asoslarini, nazariy va amaliy jihatlarini uzviy bog‗liq holda yoritishga qaratilgan.