Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti e. A. Akramov korxonalar moliyaviy holati

Tannarxning ta’siri indeksi: 
Joriy davrda sotilgan 
mahsulotdan foyda 
: 
Joriy davrda sotilgan mahsulotdan foyda, 
mahsulotning o‘tgan davr tannarxi bo‘yicha 
Joriy davrda sotilgan 
mahsulotning tannarxi 
Joriy davrda sotilgan mahsulotning tannarxi 
Tannarx ta’siri indeksining shakli: 
1
1
0
1
1
1
1
1
1
1
1
1
:
Т
М
Т
М
B
М
Т
М
Т
М
B
М
ΣM
1
T
0
— joriy davrda sotilgan mahsulotlarning o‘tgan yilgi tannarxi. 
Bu indeksda ham sotilgan mahsulotdan olingan foyda dinamikasi aniqlanadi, 
lekin bu gal joriy davrda olingan foyda o‘tgan davr tannarxiga asoslangan foyda bilan 
taqqoslanadi. 
Ko‘rinib turibdiki, taqqoslashda faqat sotilgan mahsulotning tannarxi 
o‘zgaryapti. Demak, bu indeks tannarxning joriy xarajatlar rentabelligiga ta’sirini 
ifodalaydi. 
Narx-navo ta’siri indeksi: 
Joriy davrda o‘tgan davr tannarxi asosida 
sotilgan mahsulotdan foyda 
: 
Joriy davrda o‘tgan davr narx-navosi va 
tannarxi asosida sotilgan mahsulotdan 
foyda 
Joriy davrda sotilgan mahsulotning 
tannarxi 
Joriy davrda sotilgan mahsulotning 
tannarxi 
Narx-navo ta’siri indeksi shakli:
1
1
0
1
0
1
1
1
0
1
1
1
:
Т
М
Т
М
B
М
Т
М
Т
М
B
М
Ko‘rinib turibdiki, bu indeksda joriy davrda sotilgan mahsulot (M
1
) asosida 

---

103 
aniqlangan ikki joriy xarajatlar rentabelligi darajasi taqqoslanyapti. Sotilgan 
mahsulotdan olingan foydalar aniqlanganda, sotilgan mahsulot soni (M
1
), sotilgan 
mahsulot tannarxi ham (T
0
) o‘zgarmayapti, narx-navo esa (B
1
va B
0
) o‘zgaryapti. 
Demak, bu hisob-kitobda joriy xarajatlar rentabelligi dinamikasiga narx-navo 
o‘zgarishi ta’siri aniqlanadi.
Mahsulot tarkibi ta’siri indeksi: 
O‘tgan davrgi narx va tannarxda joriy 
davrda sotilgan mahsulotlardan foyda
: 
O‘tgan davrda sotilgan mahsulotdan 
olingan foyda 
Joriy davrda sotilgan mahsulotning 
tannarxi 
O‘tgan davrda sotilgan mahsulot tannarxi