Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sf Mavzu: Klassik bozorga muxolif talimotlari

Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sf Mavzu: Klassik bozorga muxolif talimotlari

Qishloq xojaligi iqtisodiyoti

122-gurux

Bajardi : Joraqulov Beknazar

Tekshirdi: Sultonov Beknazar

REJA:

• 1. Klassik maktabning klassik siyosatchilari
• 2.Klasik maktabga muxolif goyalarni kirib kelishi
• 3.Qiymat, baho va pul nazariyalari

1. Klassik siyosiy iqtisod maktablari — iqtisodiy taʼlimotlar tarixida XVII-IXX asrlarda vujudga kelgan yoʻnalishlar. Klassik siyosiy iqtisod maktablarii.m. qarashlari jamiyatning iqtisodiy hayotini dastlabki tizimli oʻrganish qoʻllanilgan nazariyalar hisoblanadi. Bu maktablarning yuzaga kelishiga 17-asr oxiri—18-asr davomida kapitalistik iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishi va Angliyadagi sanoat inqilobi turtki boʻldi. Maktablarning klassik deb atalishining sababi shuki, ularning namoyandalari oʻz asarlarida hozirgi bozor iqtisodiyoti asosida yotuvchi qonuniyatlarni oʻrganganlar, bu sohada muhim kashfiyotlar qilganlar va bu jihatdan ularning qarashlaridagi ilmiy qoidalar hozirgacha oʻz ahamiyatini yoʻqotmagan.

A. Smitning asosiy gʻoyalari "yoʻl bering, oʻtsinlar, yoʻl bering, bajarsinlar" (laissez faire, laissez passer) shiorida ifodalangan boʻlib, u "koʻrinmas qoʻl" nomini ham olgan. Smitning fikricha, tadbirkorlarning erkin faoliyat yuritishiga qanchalik erkinlik berilsa, iqtisodiy rivojlanish shunchalik jadallashadi. Smit iqtisodiy faoliyatga toʻsiq boʻluvchi asosiy kuch bu — davlat, deb hisoblaydi. Smitning liberal qarashlari Yevropada, xususan, Angliyada keng ommalashgan va oʻsha davr hukumatlari tomonidan liberal qonunlar va qarorlar qabul qilinishiga ilmiy asos boʻlgan.

2.

• 2.

T.Maltusning iqtisodiy ta’limoti. «Nufus qonuni». J.S.Millning iqtisodiy ta’limoti. F.Bastia (Fransiya), G.Keri (AQSH) va N.Seniorning iqtisodiy ta’limotlari. Germaniya tarixiy maktabi asoschilarining ta’limotlari. Iqtisodiyotda ekonometrik usullarni qo‘llanilishi J.B.Seyning iqtisodiy ta’limoti. «Bozor qonuni». Fransiyada A.Smit g‘oyalarini ancha izchil va ijodiy davom ettirgan Jan Batist Sey (1767-1832) hisoblanadi. Uning hayotidagi asosiy ishi – iqtisodiy bilim sohasidagi tadqiqotidir. Uning birinchi asari «Siyosiy iqtisod traktati» 1803 yilda chiqdi, olim hayoti davomida besh marta qayta nashr qilindi, qayta ishlandi va uning bosh asari sifatida qoldi. Bu asarda u sanoat burjuaziyasi tarafdori, merkantilizm dushmani va iqtisodiy liberalizmni qo‘llab-quvvatlovchi olim sifatida ma’lumdir. Olimning tadqiqot predmeti sifatida jamiyatning moddiy farovonlik muammosi qaraladi, boylikning manbai esa millatning iqtisodiy potensialiga bog‘liqdir.

P. Prudon feodalizmga qaytib bo‘lmaslikni, kapitalizmni tan oladi. Ammo u mayda ishlab chiqarishni saqlab qolishni taklif qiladi. P. Prudon qarashlari butun tuzum reformizmi, ishchilar sinfiga dushmanlik ruhi bilan sug‘orilgandir. P. Prudon proletariatning o‘z siyosiy va iqtisodiy manfaatlari uchun kurashiga qarshi. U ishchilarning ish tashlashini g‘ayri qonuniy deb e’lon qiladi.

Kurno iqtisodiyotga birinchi marta elastiklik tushunchasini tadbiq etdi.Talab funksiyasining baxoga nisbatan elastikligi-tovar bahosining bir foizga o‘zgarganda talab miqdorining qanchaga o‘zgarishini anglatadi. Kurno talabning baxoga nisbatan past elastiklik mavjudligi bilan izohlaydi.

1. Bahoning nisbatan katta bo‘lmagan o‘zgarishiga talabning katta o‘zgarishi ro‘y berishi, talabning yuqori elastiklik holati hisoblanadi.
2. Baholarning sezilarli o‘zgarishidan qat’iy nazar talabning o‘zgarishi sekin bo‘lsa, past elastliklik holati deyiladi.Masalan, tor doiradagi muhlislar uchun, skripka yoki astronomik teleskop narxining ikki barovar o‘zgarishi, ularga bo‘lgan talabning jiddiy o‘zgarishga olib kelmaydi.Shuningdek, narx keskin o‘zgarishidan qat’iy nazar, transport vositalari, oziq-ovqat mahsulotlariga talab deyarli kam o‘zgaradi.

• 3.
• J.S.Mill fikri bo‘yicha, boylik almashuv qiymatiga ega bo‘lgan ne’matlardan tashkil topadi. «Evaziga hech nima olib bo‘lmaydigan narsa, u qanchalik foydali yoki zarur bo‘lmasin, boylik hisoblanmaydi… Masalan, havo inson uchun mutlaq zarur hisoblansada, bozorda hech qanday narxga ega emas, negaki uni tekinga olish mumkin». Tovar qiymatining puldagi ifodasi uning bahosi hisoblanadi.

Pulning qiymati unga sotib olinishi mumkin bo‘lgan tovarlar miqdori bilan o‘lchanadi. Pulning qiymati pul miqdoriga teskari mutanosiblikda o‘zgaradi, ya’ni pulning har qanday kamayishi esa xuddi shunday proporsiyada uning qadrini oshiradi, bu – pulning maxsus xususiyati. Baho bevosita raqobat asosida o‘rnatiladi. Raqobat esa haridor arzon olishga, sotuvchi esa qimmat sotishga intilishi sababli kelib chiqadi. Erkin raqobatda bozor bahosi talab va taklif darajasiga qarab o‘rnatiladi.
J.S.Mill jamg‘arish natijasida vujudga keladigan mehnat mahsulotlari zaxirasini kapital deb atagan. Kapitalning har bir ko‘payishi ishlab chiqarishning kengayishiga olib keladi (investitsiya) va buning natijasida ish bilan bandlik doirasini kengaytirish imkoniyatini beradi.

• Etiboringiz uchun raxmat