Toshkent Davlat Iqtisodiyot Unversiteti Marketing va logistika fakulteti Marketing yo’nalishi mr91 guruh talabasi Shirinqulov Ilhomning Raqamli iqtisodiyot fanidan Mustaqil ish uchun yozgan inshosi

Toshkent Davlat Iqtisodiyot Unversiteti
Marketing va logistika fakulteti
Marketing yo’nalishi MR91 guruh talabasi
Shirinqulov Ilhomning
Raqamli iqtisodiyot fanidan
Mustaqil ish uchun yozgan inshosi

Raqamli demokratiya
Reja:
1.Raqamli demokratiya tushunchasi va raqamli demokratiyaning ahamiyati
2.Raqamli bo’linish
3.Iijtimoiy tarmoqlar va siyosiy faollik
4.Ma’lumotlarning maxfiyligi va xavfsizligi
5.blokcheyn va xavfsiz ovoz berish
7.Xulosa

Raqamli demokratiya demokratik jarayonlar va qarorlar qabul qilishda fuqarolar ishtirokini takomillashtirish va rag'batlantirish uchun raqamli texnologiyalar va platformalardan foydalanishni anglatadi. U fuqarolarga siyosiy munozaralarda qatnashish, o‘z fikrlarini bildirish va siyosat ishlab chiqishga hissa qo‘shish imkonini beruvchi yanada inklyuziv va shaffof boshqaruvni ta’minlash uchun texnologiya kuchidan foydalanishga qaratilgan.Raqamli iqtisodiyot sharoitida raqamli demokratiya texnologik yutuqlarning adolatli taqsimlanishini ta'minlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Raqamli iqtisodiyot jadal texnologik innovatsiyalar va raqamli platformalar va xizmatlarning keng tarqalishi bilan tavsiflanadi. Biroq, demokratik ishtirok etishning tegishli mexanizmlari bo‘lmasa, hokimiyatning bir nechta dominant o‘yinchilar qo‘lida to‘planishi, tengsizlik va chetlanishga olib kelishi xavfi mavjud.Raqamli demokratiya fuqarolarga axborotdan foydalanish imkoniyatini berish, ularga o‘z tashvishlarini bildirish va raqamli iqtisodiyot bilan bog‘liq qarorlar qabul qilish jarayonlarida ishtirok etish imkonini beradi. Bu ham davlat, ham xususiy shaxslarning oshkoraligi, hisobdorligi va sezgirligini oshirish imkonini beradi. Raqamli siyosat va qoidalarni shakllantirishda manfaatdor tomonlarning keng doirasini jalb qilish orqali raqamli demokratiya raqamli iqtisodiyot barchaga foyda keltirishi, innovatsiyalarni rag‘batlantirishi va barqaror rivojlanishga yordam berishiga yordam beradi.

Raqamli tafovut raqamli texnologiyalardan foydalanish imkoniyatiga ega bo'lgan va undan samarali foydalanayotganlar va foydalana olmaydiganlar o'rtasidagi tafovutni anglatadi. Bu boʻlinish haqiqiy raqamli demokratiyaga erishishda jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi.Birinchidan, texnologiyadan foydalanishning tengsizligi demokratik jarayonda teng ishtirok etishga xalaqit beradi. Internetga, raqamli qurilmalarga va asosiy raqamli savodxonlik ko'nikmalariga ega bo'lmagan shaxslar siyosiy muhokamalar va qarorlar qabul qilinadigan onlayn platformalardan chetlashtiriladi. Bu esa marginallashgan jamoalar uchun vakillik va ovozning etishmasligiga olib keladi va mavjud tengsizliklarni kuchaytiradi.Bundan tashqari, texnologiyadan tengsiz foydalanish quvvat nomutanosibligini davom ettiradi. Cheklangan imkoniyatlar va ko'nikmalarga ega bo'lganlar ma'lumotlarga kirish, onlayn faollik bilan shug'ullanish yoki raqamli kampaniyalarda qatnashishda noqulay ahvolda. Bu allaqachon imtiyozga ega bo'lganlar qo'lida kuch va ta'sirning to'planishiga olib kelishi mumkin, bu esa kam vakillik guruhlarini yanada chetga surib qo'yishi mumkin.Raqamli tafovutni tugatish muhim iqtisodiy oqibatlarga olib keladi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, raqamli ulanish va ko'nikmalarni oshirish iqtisodiy o'sishga va samaradorlikni oshirishga olib kelishi mumkin. Raqamli texnologiyalar va ko'nikmalardan teng foydalanishni ta'minlash orqali ko'proq odamlar raqamli iqtisodiyotda ishtirok etishlari, onlayn ish imkoniyatlaridan foydalanishlari va elektron tijorat bilan shug'ullanishlari mumkin. Bu tadbirkorlikni, innovatsiyalarni va yangi ish o‘rinlarini yaratishni rag‘batlantirishi, natijada umumiy iqtisodiy rivojlanishga hissa qo‘shishi mumkin.Bundan tashqari, raqamli tafovutni yopish ijtimoiy inklyuziyani kuchaytirishi va tengsizliklarni kamaytirishi mumkin. Raqamli texnologiyalar va internetga kirish odamlarga ta'lim resurslari, sog'liqni saqlash ma'lumotlari va davlat xizmatlaridan foydalanish imkonini beradi. Shuningdek, u ijtimoiy aloqalar va tarmoqlarni osonlashtirishi, ijtimoiy hamjihatlikni rag‘batlantirishi va ijtimoiy izolyatsiyani kamaytirishi mumkin.

Ijtimoiy tarmoqlar, shubhasiz, shaxslarga siyosiy harakatlar va munozaralarda qatnashish uchun platforma taqdim etish orqali siyosiy faollikni inqilob qildi. Ijtimoiy tarmoqlarning siyosiy faollikka ta’sirini turli tomonlardan tahlil qilish mumkin.Birinchidan, ijtimoiy media platformalari siyosiy xabarlarning qamrovi va tezligini oshirib, odamlarga oʻz gʻoyalarini tarqatish va tarafdorlarini yanada samaraliroq safarbar qilish imkonini berdi. Faollar Twitter, Facebook va Instagram kabi platformalardan maʼlumot almashish, norozilik namoyishlarini tashkil qilish hamda ijtimoiy va siyosiy muammolardan xabardorlikni oshirish uchun foydalanishlari mumkin.Ikkinchidan, ijtimoiy media odamlarga o'z fikrlarini bildirish va munozaralarda qatnashish uchun joy taqdim etish orqali siyosiy nutqni shakllantirdi. Reddit va Twitter kabi platformalar odamlar munozara qilishi va fikr almashishi, jamoatchilik fikriga ta’sir qilishi va siyosiy rivoyatlarni shakllantirishi mumkin bo‘lgan virtual shahar zallariga aylandi.Biroq, ijtimoiy tarmoqlarning yuksalishi ham qiyinchiliklarni keltirib chiqardi. Noto'g'ri ma'lumotlar va soxta yangiliklar tez tarqalib, siyosiy masalalarni noto'g'ri tushunishga olib kelishi mumkin. Insonlar faqat oʻxshash nuqtai nazarga ega boʻlgan aks-sado kamerasi effekti jamiyatni yanada qutblashtirishi va konstruktiv muloqotga toʻsqinlik qilishi mumkin.Ushbu muammolarni hal qilish ko'p qirrali yondashuvni talab qiladi. Ijtimoiy media platformalari noto'g'ri ma'lumotlarga qarshi kurashish va faktlarni tekshirishni rag'batlantirish choralarini ko'rish orqali mas'uliyatni o'z zimmalariga olishlari kerak. Bundan tashqari, media savodxonligi boʻyicha taʼlim shaxslarni onlayn axborotni tanqidiy baholash koʻnikmalari bilan taʼminlashda muhim ahamiyatga ega.

Ma'lumotlarning maxfiyligi va xavfsizligi raqamli demokratiya uchun jiddiy ta'sir ko'rsatadigan raqamli asrning muhim muammolaridir. Ma'lumotlar maxfiyligi deganda turli tashkilotlar tomonidan to'plangan va saqlanadigan shaxslarning shaxsiy ma'lumotlarini himoya qilish tushuniladi. Raqamli demokratiya kontekstida onlayn siyosiy jarayonlarga ishonchni ta'minlash uchun fuqarolarning shaxsiy daxlsizligini himoya qilish muhim ahamiyatga ega. Agar odamlar shaxsiy maʼlumotlari notoʻgʻri qoʻllanilayotgani yoki foydalanilayotganini his qilsa, bu ularning raqamli demokratiyada ishtirok etishga boʻlgan ishonchini yoʻqotishi mumkin.Ma'lumotlarning buzilishi va kuzatuvi ma'lumotlar maxfiyligi va ishonchiga jiddiy tahdid soladi. Shaxsiy ma'lumotlarga ruxsatsiz kirish sodir bo'lgan ma'lumotlarning buzilishi shaxsni o'g'irlash, moliyaviy firibgarlik va kiber jinoyatning boshqa shakllariga olib kelishi mumkin. Hukumatlar ham, korporatsiyalar tomonidan ham kuzatuvlar shaxslarning shaxsiy daxlsizligi huquqlarini buzishi va soʻz erkinligi va siyosiy faollikka salbiy taʼsir koʻrsatishi mumkin.Ushbu tashvishlarni bartaraf etish uchun tartibga soluvchi choralar va texnologik yechimlar zarur. Hukumatlar ma'lumotlarni himoya qilish bo'yicha aniq ko'rsatmalarni, jumladan, rozilik, shaffoflik va javobgarlik choralarini belgilovchi qonunlarni qabul qilishlari mumkin. Yevropa Ittifoqidagi umumiy maʼlumotlarni himoya qilish toʻgʻrisidagi reglament (GDPR) kabi xalqaro tuzilmalar maʼlumotlar maxfiyligini taʼminlash qoidalari uchun namunadir.Shifrlash va anonimlashtirish usullari kabi texnologik yechimlar ma'lumotlar xavfsizligini oshirishi va shaxslarning maxfiyligini himoya qilishi mumkin. Kompaniyalar mustahkam xavfsizlik choralarini qo‘llashi, muntazam tekshiruvlar o‘tkazishi va o‘z platformalari va xizmatlarini loyihalashda foydalanuvchi maxfiyligiga ustunlik berishi mumkin.

Blockchain texnologiyasi raqamli ovoz berishni xavfsiz va shaffof o‘tkazish usulini o‘zgartirish imkoniyatiga ega. Markazlashtirilmagan va oʻzgarmas daftardan foydalanish orqali blokcheyn ovoz berish jarayonining yaxlitligini taʼminlaydigan buzgʻunchilikdan himoyalangan tizimni taqdim etishi mumkin.Xavfsiz ovoz berishda blokcheynning asosiy afzalliklaridan biri bu firibgarlikning oldini olishdir. Har bir ovoz blokcheyndagi tranzaksiya sifatida qayd etilishi mumkin, bu esa natijalarni o'zgartirish yoki manipulyatsiya qilishni deyarli imkonsiz qiladi. Blokcheynning shaffofligi, shuningdek, real vaqt rejimida audit o‘tkazish imkonini beradi, bu esa har bir ovozning hisobga olinishini va hech qanday firibgarlik sodir bo‘lmasligini ta’minlaydi.Bundan tashqari, blokcheyn ovoz berish jarayonida ishonchni mustahkamlashga yordam beradi. An'anaviy ovoz berish tizimlarida ko'pincha shaffoflik va mas'uliyatning etishmasligi shubha va ishonchsizlikka olib keladi. Blokcheyndan foydalangan holda ovoz berish jarayonining har bir ishtirokchisi tizimning yaxlitligini tekshirishi va natijalarga ishonchini oshirishi mumkin.Biroq, saylovlarda blokcheynni qo'llashda bir qancha qiyinchilik va to'siqlar mavjud. Asosiy muammolardan biri keng miqyosda amalga oshirish uchun zarur bo'lgan texnologik infratuzilmadir. Blokcheyn hali ham nisbatan yangi texnologiya bo‘lib, ko‘pgina mamlakatlarda uni keng miqyosda amalga oshirish uchun zarur resurslar yoki tajriba bo‘lmasligi mumkin.Bundan tashqari, blokcheyn asosidagi ovoz berish tizimlarida maxfiylik va anonimlik haqida xavotirlar mavjud. Blokcheyn ovozlarning yaxlitligini ta'minlasa-da, u har bir tranzaksiyani jamoat daftariga yozib qo'yadi, bu esa saylovchilarning shaxsiy daxlsizligini buzishi mumkin. Shaffoflik va shaxsiy daxlsizlik oʻrtasidagi muvozanatni taʼminlash – hal qilinishi kerak boʻlgan murakkab masala.

Raqamli demokratiya va raqamli iqtisodiyot o'rtasidagi bog'liqlik muhim. Blokcheyn kabi texnologiyalar yordamida osonlashtirilgan raqamli demokratiya fuqarolarning ishtirokini va qarorlar qabul qilish jarayonlarida ishtirokini oshirishi mumkin. Bu, o'z navbatida, innovatsiyalar, tadbirkorlik va inklyuziv o'sishni rag'batlantirish orqali iqtisodiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Raqamli iqtisodiyot rivojlanishi uchun qo‘llab-quvvatlovchi me’yoriy-huquqiy baza va infratuzilmaga tayanadi va raqamli demokratiya bu siyosatlarni shakllantirishda hal qiluvchi rol o‘ynashi mumkin.Raqamli demokratiyaning kelajagi fuqarolarning huquqlarini kengaytirish, shaffoflik va javobgarlikni oshirishga va'da beradi. Bu fuqarolar va hukumatlar o'rtasida ishonchni mustahkamlash, qarorlar qabul qilish jarayonlarini yanada inklyuziv va ishtirok etishiga olib kelishi mumkin. Iqtisodiy jihatdan raqamli demokratiya innovatsiyalarni rag‘batlantirishi, yangi ish o‘rinlarini yaratishi va iqtisodiy raqobatbardoshlikni oshirishi mumkin. Shu bilan birga, u shaxsiy daxlsizlikni ta'minlash, raqamli tafovutni bartaraf etish va me'yoriy-huquqiy bazalarni raqamli davrga moslashtirish kabi muammolarni ham keltirib chiqaradi.Umuman olganda, raqamli demokratiyaning kelajagi raqamli iqtisodiyot bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, inklyuziv ishtirok va innovatsiyalar orqali ijobiy iqtisodiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Biroq, uning imkoniyatlaridan to‘liq foydalanish uchun muammolarni sinchiklab ko‘rib chiqish va samarali boshqaruv zarur.