Toshkent davlat sharqshunoslik instituti g. Xalliyeva adabiyotshunoslik

SHE’R TUZILISHI 
Sillabik, metrik, sillabo-tonik she’r tizimi, vazn, turoq, ritm, 
qofiya, radi, lafziy va ma’naviy san’atlar. 
 
She’riy nutq – murakkab, serqirra, serjilo, obrazli nutq demak-
dir. Ritm, musiqiylik, ohangrabo, jozibadorlik - she’riy nutqqa xos 
xususiyatlardir. She’riyat - poeziya dunyoni anglashning o‘zgacha 
usuli va inson qalbining ko‘zgusidir
1
Jahon adabiyotida cillabik, metrik, sillabo-tonik kabi she’riy 
tizimlar mavjud. Bu tizimlardan aruz, barmoq, erkin vazn turlari kelib 
chiqadi.
Barmoq vazni misralardagi bo‘g‘inlarning muayyan miqdori, bir 
xil turoqlarning o‘ziga xos tartibda takrorlanishiga asoslanadi. Aruz 
vazni hijolarning uzun yoki qisqaligi hamda ruknlar takroridan iborat.
Erkin vazn ritmik birlik va intonasion tugallikka ega bo‘ladi. 
Asosan Yevropa she’riyatida keng tarqalgan va o‘zbek she’riyatiga 
ham ta’sir qilgan.
She’riyat ohang, ritm, bo‘g‘in, turoq, vazn, qofiya, band, 
ko‘chimlar, poetik figuralar, badiiy san’atlar, fonetik usullar kabi 
atamalar bilan bog‘liq. She’rdagi eng kichik ritmik bo‘lak bo‘g‘in 
yoki hijo, she’rning alohida satri misra, mazmun va ritmik-intonasion 
jihatdan tugallangan bo‘lagi band deyiladi. Band she’r musiqiyligi 
shakllanadigan va ro‘yobga chiqadigan asosiy maydon hisoblanadi.
Shoir lirik ifodaning ta’sirchanligini ta’minlashda til vositalardan 
unumli foydalanadi. She’riy san’atlar – badiiylikning muhim va 
ta’sirchan vositasi hisoblanadi. Ular lafziy va ma’naviy san’atlarga 
bo‘linadi. 
1
Высказывания, афоризмы и цитаты Гюстава Флобера //www.wisdoms.ru

---

24
Adabiyotlar va elektron resurslar 
1. Boboyev T. She’r ilmi ta’limi. –T.: «O‘qituvchi» 1996. 
2. Xojiahmedov A. She’riy san’atlar va mumtoz qofiya. –
T.1998.