Toshkent davlat sharqshunoslik instituti
Download 1.39 Mb. Pdf ko'rish
|
informatika va axborot texnologiyalari
- Bu sahifa navigatsiya:
- O„zbekistonda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasini rivojlantirishdagi davlat siyosati
|
WWW- ―Butunjahon o‘rgimchak to‘ri‖ aloqa tarmog‘i tizimida ma‘lumotlar gi‘ermatnli hujjatlar shaklida olinadi. Gi‘ermatn boshqa matnli hujjatlarga yo‘l ko‘rsatuvchi matndir. Bu esa boshqa matnlarga (matnlar qaysi mamlakatning serverida turishidan qat‘i nazar) tezda o‘tish imkoniyatini beradi. Matnlar bilan bir qatorda WWW hujjatlarida mulg‘timedia ma‘lumotlarini ham ko‘rish mumkin.
O‗zbekiston Respublikasining axborotlashtirish sohasidagi davlat siyosati axborot resurslari, axborot
texnologiyalari va
axborot tizimlarini rivojlantirish hamda
takomillashtirishning zamonaviy jahon tamoyillarini hisobga olgan holda milliy axborot tizimini yaratishga qaratilgan 1 .
iborat: har kimning axborotni erkin olish va tarqatishga oid konstitutsiyaviy huquqlarini ro‗yobga chiqarish, axborot resurslari-dan foydalanilishini ta‘minlash; davlat organlarining axborot tizimlari, tarmoq va hududiy axborot tizimlari, shuningdek, yuridik hamda jismoniy shaxslarning axborot tizimlari asosida O‗zbekiston Respublikasi-ning yagona axborot makonini yaratish;
1 Ўзбекистон Республикасининг ―Ахборотлаштириш тўғрисида‖ги қонуни. 2003 йил 11 декабрь. ЎзР қонун ҳужжатлари Lexuz маълумотлари миллий базаси. www.lex.uz xalqaro axborot tarmoqlari va Internet jahon axborot tarmog‗idan foydalanish uchun sharoit yaratish; davlat axborot resurslarini shakllantirish, axborot tizimlarini yaratish hamda rivojlantirish, ularning bir-biriga mosligini va o‗zaro aloqada ishlashini ta‘minlash; axborot texnologiyalarining zamonaviy vositalari ishlab chiqari-lishini tashkil etish; axborot resurslari, xizmatlari va axborot texnologiyalari bozorini shakllantirishga ko‗maklashish; dasturiy mahsulotlar ishlab chiqarishni rivojlantirish va uni rag‗batlantirish; tadbirkorlikni qo‗llab-quvvatlash va rag‗batlantirish, investisiya-lar jalb etish uchun qulay sharoit yaratish; kadrlar tayyorlash va ularning malakasini oshirish, ilmiy tadqiqotlarni rag‗batlantirish. Axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirish, barcha sohalarda zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etishni jadallashtirish hamda uning huquqiy asoslarini tartibga solishda amaldagi qonun va qarorlar, farmonlar va boshqa me‘yoriy hujjatlar muhim o‗rin tutadi. Ayniqsa, O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining ―Kompyuter-lashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnolo-giyalarini joriy etish to‗g‗risida‖gi Farmoni 2 da
axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirish, iqtisodiyot va jamiyat hayotining barcha sohalarida zamonaviy axborot texnologiyalarini, kompyuter texnikasi va telekommunikatsiya vositalarini ommaviy ravishda joriy etish hamda ulardan foydalanish, fuqarolarning axborotga ortib borayotgan talab-ehtiyojlarini yanada to‗laroq qondirish, jahon axborot hamjamiyatiga kirish, jahon axborot resurslaridan foydalanishni kengaytirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish kabi masalalar maqsad qilib olingan. Mazkur Farmonda kompyuterlashtirish va axborot- kommunikatsiya texno-logiyalarini rivojlantirish, ularning zamonaviy tizimlarini joriy etishning birinchi galdagi eng muhim vazifalari belgilab berilgan, ular quyidagilar:
axborot resurslari va xizmatlari bozorini rivojlantirish, axborot almashuvining elektron shakllariga izchillik bilan bosqichma-bosqich o‗tish;
kompyuter va axborot texnologiyalarini keng joriy etish, aholi turli qatlamlarining zamonaviy kompyuter va axborot tizimlaridan keng bahramand bo‗lishlari uchun shart-sharoit yaratish;
ta‘lim jarayoniga zamonaviy kompyuter va axborot texnologiyalarini egallashga hamda ularning faol qo‗llanishiga asoslangan ilg‗or ta‘lim tizimlarini kiritish;
vositalar, ma‘lumotlarning axborot bazalarini ishlab chiqish, respublika, tarmoq va mahalliy axborot-kommunikatsiya tarmoqlarini shakllantirish, kompyuter va telekommunikatsiya texnikasini ishlab chiqish sohasida faoliyat yuritish uchun yuqori malakali mutaxassis kadrlar tayyorlashni tashkil qilish;
tutgan holda mamlakat barcha hududida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining texnikaviy infratuzilmasini, shu jumladan, ko‗chma aloqa, IR texnologiyalari, boshqa zamonaviy telekommunikatsiya va ma‘lumot uzatish vositalarini jadal rivojlantirish;
milliy va xalqaro axborot tarmoqlariga g‗oyat tezkorlik bilan kirib borishni joriy etish, ularning aholi punktlari, shu jumladan, qishloq aholi punktlariga kirib borishini ta‘minlash;
rag‗batlantirishning samarali mexanizmini yaratish;
mahalliy kompyuter texnikasi va uni butlovchi qismlar ishlab chiqarishni tashkil etish.
2 Ўзбекистон Республикаси Президентининг ―Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот- коммуникация технологияларини жорий этиш тўғрисида‖ги фармони. 2002 йил 30 май. ЎзР қонун ҳужжатлари Lexuz маълумотлари миллий базаси. www.lex.uz Farmonda O‗zbekiston pochta va telekommunikatsiyalar agentligi O‗zbekiston Aloqa va axborotlashtirish agentligi etib qayta tashkil etish hamda unga quyidagi vazifalarni hal etish yuklatilgan:
axborot tizimlari, telekommunikatsiyalar va ma‘lumot uzatish tarmoqlarini rivojlantirish hamda takomillashtirishga xorijiy investisiyalarni jalb etish uchun sharoit yaratish;
texnologiyalariga oid mahalliy standartlarni, texnik shartlar va talablarni ishlab chiqib, ularni tasdiqlash;
saqlash, fan va ta‘lim sohalarida, shuningdek, jamiyat hayotining boshqa sohalarida axborot almashuvining elektron shakllariga o‗tish dasturlarini ishlab chiqish va uni amalga oshirishni tashkil qilish. Mazkur Farmonni bajarish yuzasidan va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida strategik ustuvorliklarni amalga oshirishga doir amaliy chora-tadbirlarni ta‘minlash maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 6 iyun 200-sonli ―Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi qarori e‘lon qilindi. Unda, xususan, 2002-2010 yillarda kompyuterlashtirish va axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish dasturi tasdiqlangan bo‗lib, mazkur dastur zamonaviy texnik infratuzilmani rivojlantirish-ni jadallashtirishga, kompyuterlashtirishni, mamlakatimizda dasturiy mahsulotlar industriyasini va eksportini rivojlantirishni rag‗batlan- tirish, yuqori malakali kadrlar tayyorlash, qonunchilikni takomillash-tirish, axborot xavfsizligini ta‘minlash bo‗yicha shart-sharoitlar yaratishga qaratilgan. Jamiyatning axborotga bo‗lgan ehtiyojini qondi-rish, iqtisodiyotning jahon bozorlaridagi raqobatbardoshliligini oshi-rish dasturning maqsadli vazifasi hisoblanadi. Unda axborot-kommuni-katsiya texnologiyalarini rivojlantirishning quyidagi asosiy yo‗nalish-lari belgilab berilgan:
internet tarmog‗ining milliy segmentini rivojlantirish;
kompyuter texnikasi bilan ta‘minlash va kompyuter tarmoq-larini rivojlantirish;
dasturiy mahsulotlar industriyasini barpo etish;
axborot resurslarini shakllantirish va ulardan foydalanish;
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida kadrlar tayyor-lash;
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida raqobat muhiti-ni rivojlantirish;
normativ-huquqiy bazani standartlash va sertifikatlashni takomillashtirish. Dasturning axborot xavfsizligini ta‘minlash bandida, jumladan, axborotni ruxsatsiz o‗chirib tashlash, o‗zgartirish, buzish, ko‗chirib olish, to‗sib qo‗yish va axborot resurslariga qonuniy aralashuvga doir boshqa xatti-harakatlarning oldini olish, qonunchilikka muvofiq ravishda hujjatlashtirilgan va elektron shakldagi davlat sirini, axborotning mahfiyligini saqlash, O‗zbekiston Respublikasining axborot va kompyuter texnologiyalari sohasidagi axborot xavfsizligini ta‘min-lash tizimini tashkil qilish va axborot xavfsizligini ta‘minlov-chi xizmatlarni shakllantirish, ma‘lumot uzatish tarmoqlariga himoya vositalarini joriy etish samaradorligini baholash, loyihalarni axborot xavfsizligini ta‘minlash talablariga javob berish nuqtai nazaridan ekspertizadan o‗tkazish uchun doimiy ishlaydigan (idoralararo) ekspert guruhini tuzish va axborotni himoya qilish bo‗yicha tavsiyalar ishlab chiqish, mamlakatimizda axborotni kriptografik himoyalash vositalarini ishlab chiqish kabi tadbirlarni amalga oshirish ko‗zda tutilgan. Shuningdek, qarorda mazkur yo‗nalish bo‗yicha mutaxassislar tayyorlashga ham katta ahamiyat berilib, ixtisoslashtirilgan oliy o‗quv yurtlarida, kasb-hunar kollejlari va akademik litseylarda dasturiy vositalarni, ma‘lumotlarning axborot bazalarini, multimedia, kompyuter texnikasini ishlab chiqish va ularga xizmat ko‗rsatish bo‗yicha yuqori malakali mutaxassislar va texnik xodimlar, shuningdek, kompyuter va axborot texnologiyalaridan foydalanuvchilar tayyorlashni kengaytirish lozimligi uqtirilgan. So‗nggi yillarda zamonaviy axborot texnologiyalarini rivojlanti-rish va joriy etish bo‗yicha qator qonunlar qabul qilindi. Bularga 2003 yil ikkinchi chaqiriq 13-sessiyada qabul qilingan ―Elektron raqamli imzo to‗g‗risida‖gi va ―Axborotlashtirish to‗g‗risida‖gi qonunlar hamda 2004
yil ikkinchi chaqiriq 14-sessiyada qabul qilingan ―Elektron tijorat to‗g‗risida‖gi va «Elektron hujjat aylanishi to‗g‗risida»gi qonunlarni misol keltirish mumkin. Xususan, 2003 yil 13 dekabrda qabul qilingan ―Axborotlashtirish to‗g‗risida‖gi qonunning yangi tahriri AKTning so‗nggi holatini hisobga olgan holda avvalgisidan farq qilib, unda quyidagi tamoyillar o‗z aksini topgan:
har kimning axborotni erkin olish va tarqatishga doir konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirishi, axborot resurslari-dan erkin foydalanishini ta‘minlash;
hamda yuridik shaxslarning axborot tizimlari asosida respublikaning yagona axborot maydonini yaratish;
foydalanish uchun sharoit yaratish;
davlat axborot resurslarini shakllantirish, axborot tizimlarini yaratish hamda rivojlantirish, ularning bir-biriga mosligini va o‗zaro aloqada ishlashini ta‘minlash;
axborot resurslari, xizmatlari va axborot texnologiyalari bozorini shakllantirishga ko‗maklashish;
dasturiy mahsulotlar ishlab chiqarilishini rivojlantirishni rag‗batlantirish;
soha yo‗nalishida tadbirkorlikni qo‗llab-quvvatlash va rag‗batlanti-rish, investisiyalarni jalb etish uchun qulay sharoitlar yaratish. Oliy Majlisning ikkinchi chaqiriq 13-sessiyasida qabul qilingan ―Elektron raqamli imzo to‗g‗risida‖gi qonun iqtisodiyot, boshqaruv va boshqa sohalarda hujjat yuritishning butunlay yangi texnologiyasiga o‗tish uchun huquqiy yo‗riqnoma vazifasini bajarmoqda. Shu vaqtgacha ―Elektron raqamli imzo to‗g‗risida‖gi qonun jahonning 70 ga yaqin mamlakatlarida qabul qilingan bo‗lib, O‗zbekiston Respublikasi ham ana shunday mamlakatlar qatoridan o‗rin oldi. Aytish joizki, shu vaqtgacha respublikamizda elektron raqamli imzodan faqat bank faoliyatida elektron to‗lovlarni amalga oshirishdagina foydalanilar edi. ―Elektron raqamli imzo to‗g‗risida‖gi qonunning qabul qilinishi bu tizimdan foydalanish ko‗lamini kengaytirishga huquqiy poydevor bo‗ldi. Respublika darajasida elektron raqamli imzodan foydalanishni to‗g‗ri tashkil etish eng dolzarb va murakkab vazifalardan biri hisoblanadi. Elektron raqamli imzo tizimini shakllantirishda tizimning tuzilmasiga kiruvchi barcha komponentalarning funksional vazifalari, majburiyatlari, ularga
qo‗yiladigan talablar va ular o‗rtasidagi o‗zaro munosabatlarning aniqlab berilishi elektron raqamli imzodan foydalanishni tashkil etishdagi eng asosiy va birlamchi bosqich hisoblanadi. Vazirlar Mahkamasining «O‗zbekiston Aloqa va axborotlashtirish agentligi faoliyatini takomillashtirish to‗g‗risida‖gi qarorida 3 ―Axborotlashtirish to‗g‗risida‖gi qonunga asosan O‗zbekiston Aloqa va axborotlashtirish agentligining asosiy vazifalari belgilab berilgan. Shuningdek, O‗zbekiston Aloqa va axborotlashtirish agentligi to‗g‗risidagi nizom hamda uning hududiy boshqarmasining namunaviy va markaziy apparatining tashkiliy tuzilmasi tasdiqlangan. O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ―Elektron raqamli imzodan foydalanishning huquqiy-normativ bazasini takomil-lashtirish to‗g‗risida‖gi qarori 4 ushbu qonunning bajarilishini ta‘min-lovchi me‘yoriy hujjatlardan hisoblanadi. Maktablar, litseylar, kollejlar o‗quvchilarining, oliy ta‘lim muassasalari talabalarining axborotga bo‗lgan talab-ehtiyojlarini har tomonlama qondirish uchun zarur shart-sharoitlar yaratish, shuningdek, Internet tarmog‗ining milliy segmentida ta‘lim va bilim beradigan axborot
3 Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 215-сонли «Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида‖ги қарори. 2004 йил 7 май.ЎзР қонун ҳужжатлари Lexuz маълумотлари миллий базаси. www.lex.uz 4 Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг ―Электрон рақамли имзодан фойдаланишнинг ҳуқуқий-норматив базасини такомиллаштириш тўғрисида‖ги қарори. 2005 йил 26 сентябрь. ЎзР қонун ҳужжатлари Lexuz маълумотлари миллий базаси. www.lex.uz resurslarini rivojlantirish maqsadida O‗zbekiston Respubli-kasi Prezidentining ―O‗zbekiston Respublikasida umumta‘lim tarmog‗i-ni yaratish to‗g‗risida‖gi qarori 5 imzolandi. Unda O‗zbekiston Aloqa va axborotlashtirish agentligi, Oliy va o‗rta maxsus ta‘lim, Xalq ta‘limi vazirliklarining hamda "Kamolot" yoshlar ijtimoiy harakatining respublikadagi turli tuzilmalar tomonidan ma‘lumotlar uzatish tarmoqlarida tashkil etilayotgan ta‘lim va yoshlarga mo‗ljallangan axborot resurslarini yagona "ZiyoNET" axborot tarmog‗iga birlashtirish va tizimlashtirish to‗g‗risidagi taklifi ma‘qullandi. Vazirlar Mahkamasining ―Axborotlashtirish sohasida normativ-huquqiy bazani takomillashtirish to‗g‗risida‖gi qarori 6 asosida Davlat axborot resurslarini shakllantirish va Davlat organlarining axborot tizimlarini tashkil etish tartiblari to‗g‗risidagi nizomlar tasdiqlan- gan.
Davlat soliq xizmati organlarining zamonaviy axborot-kommunika-siya texnologiyalarini qo‗llagan holda soliq to‗lovchilarga axborot xizmatlari ko‗rsatishni yanada takomillashtirish, xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlar tomonidan moliyaviy hisobotlar va hisob-kitoblar taqdim etishda elektron hujjat aylanishini joriy etish maqsadida O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ―Soliq to‗lovchilarga axborot xizmati ko‗rsatish va Davlat soliq xizmati organlarining axborot tizimini yanada takomillashtirish to‗g‗risida‖gi Qarori 7 imzolandi. Unda O‗zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‗mitasi tegishli vazirliklar va idoralar bilan birgalikda 2006-2010 yillarda soliq to‗lovchilarga axborot xizmati ko‗rsatish va davlat soliq xizmati organlarining axborot tizimini takomillashtirish dasturida nazarda tutilgan tadbirlar bajarilishiga doir ishlar tashkil etilishini ta‘minlash lozimligi uqtirilgan. O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining ―Respublika aholisini axborot-kutubxona bilan ta‘minlashni tashkil etish to‗g‗risida‖gi Qarori 8 zamonaviy talablarni hisobga olgan holda kutubxona tarmog‗ini tashkil qilishni takomillashtirish, o‗sib kelayotgan yosh avlodning intellektual ehtiyojlarini qondirishga, madaniy, ma‘naviy-axloqiy qadriyatlarni saqlab qolishga yo‗naltirilgan prinsipial yangi axborot markazlarini tashkil etish, shuningdek, aholini yanada kengroq va tizimli axborot bilan ta‘minlash uchun zarur shart-sharoitlar yaratish maqsadida imzolangan huquqiy-me‘yoriy hujjat hisoblanadi. Unda Qoraqalpog‗iston Respublikasining Respublika kutubxonasi, viloyatlar ilmiy-universal kutubxonalari, shuningdek, Toshkent shahar markaziy kutubxonasi negizida, idoraviy jihatdan O‗zbekiston Aloqa va axbo-rotlashtirish agentligiga bo‗ysunuvchi Qoraqalpog‗iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahar axborot- kutubxona markazlari tashkil etish hamda bu markazlarning asosiy vazifalari qilib, quyidagilar belgilandi: ta‘lim muassasalari o‗quvchilari hamda aholining zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda muntazam ta‘lim olishi va mustaqil ravishda ta‘lim olishiga ko‗maklashish; milliy ma‘naviy-axloqiy qadriyatlarni keng ko‗lamda targ‗ib qilish, xalqning madaniy-tarixiy merosidan bahramand bo‗lishini ta‘minlash, ma‘naviy boy va uyg‗un kamol topgan shaxsning ijodiy o‗sishi uchun imkoniyat yaratib berish; yangi axborot texnologiyalari (ma‘lumotlar elektron bazalari, Internet resurslari) asosida aholiga axborot xizmati ko‗rsatish;
5 Ўзбекистон Республикаси Президентининг ―Ўзбекистон Республикасида умум-таълим тармоғини яратиш тўғрисида‖ги 191-сонли Қарори. 2005 йил 28 сентябрь. ЎзР қонун ҳужжатлари Lexuz маълумотлари миллий базаси. www.lex.uz
6
ҳуқуқий базани такомиллаштириш тўғрисида‖ги қарори. 2005 йил 22 ноябр. ЎзР қонун ҳужжатлари Lexuz маълумотлари миллий базаси. www.lex.uz 7 Ўзбекистон Республикаси Вазилар Маҳкамасининг ―Солиқ тўловчиларга ахборот хизмати кўрсатиш ва Давлат солиқ хизмати органларининг ахборот тизимини янада такомиллаштириш тўғрисида‖ги қарори. 2006 йил 4 август. ЎзР қонун ҳужжатлари Lexuz маълумотлари миллий базаси. www.lex.uz 8 Ўзбкистон Республикаси Президентининг ―Республика аҳолисини ахборот-кутубхона билан таъминлашни ташкил этиш тўғрисида‖ги қарори. 2006 йил 20 июнь. ЎзР қонун ҳужжатлари Lexuz маълумотлари миллий базаси. www.lex.uz madaniy, ta‘lim, axborot hamda boshqa dastur va loyihalarni birgalikda amalga oshirish uchun ta‘lim muassasalari, mahalliy o‗zini o‗zi boshqarish organlari, milliy madaniyat markazlari bilan hamkorlikni rivojlantirish; universal axborot resurslari, milliy va xorijiy nashrlar (bosma, audiovizual, elektron va boshqa) fondlarini shakllantirish, saqlash hamda foydalanish uchun berish.
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ―Davlat va xo‗jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlarining axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda yuridik va jismoniy shaxslar bilan o‗zaro hamkorligini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi Qarori 9 davlat va xo‗jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlari faoliyati samaradorligini oshi-rish, ularning axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish vositasida jismoniy va yuridik shaxslar bilan tezkor o‗zaro hamkorlikni ta‘minlash, shuningdek, davlat va xo‗jalik boshqaruvi, mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ko‗rsatiladigan xizmatlardan keng foydalanishni ta‘minlash maqsadida yuzaga kelgan normativ-huquqiy hujjat bo‗lib, unda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda interaktiv davlat xizmatlari to‗g‗risidagi nizom hamda bazaviy interaktiv davlat xizmatlari reestri tasdiqlangan. Xulosa
qilib aytganda, mazkur normativ-huquqiy hujjatlar respublikamizda axborotlashtirishning milliy tizimini shakllanti-rish, barcha sohalarda zamonaviy axborot texnologiyalarini ommaviy ravishda joriy etish hamda jahon axborot hamjamiyatiga kirishni ta‘minlash bo‗yicha huquqiy asos va yo‗riqnoma vazifasini o‗tashi shubhasiz.
Download 1.39 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|