Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti sharq sivilizatsiyasi va tarix fakulteti

Mavzuning o’rganilish darajasi. Mavzu yuzasidan o’zbek tilida yaratilgan adabiyotlar afsuski, juda kam bo’lganligi uchun rus tilida asosan Rossiyada va qisman Xitoy Xalq Respublikasida nashr etilgan adabiyotlardan foydalanildi. Bitiruv malakaviy ishning xronologik chegarasi asosan jahon tarixining yangi davriga to’g’ri kelganligi bois, mavzuga oid ko’plab ma’lumotlar “Novaya istoriya Kitaya”, shuningdek V.Sidixmenovning “Manjurskie praviteli Kitaya” nomli kitoblarida berilgan. Chunonchi, V.Sidixmenovning “Manjurskie praviteli Kitaya” nomli monografiyasida manjurlarning salkam uch yuz yillik hukmronligi davrida Sin sulolasi hukmdorlarining har biriga alohida to’xtalingan bo’lib, ularning boshqaruvini o’ziga xos xususiyatlari, olib borgan ichki va tashqi siyosatlari bu kitobdan joy olgan.
Kurs ishini tayyorlashda shuningdek, “Novaya istoriya stran Azii i Afriki”, Rodriges A. tahriri ostida. “Novaya istoriya stran Azii i Afriki”, V.Vorontsovning Chan Kay-shi “Sud’ba Kitayskogo Bonoparta”, “Novaya I noveyshaya istoriya stran Azii i Afriki”,9 “Istoriya stran Azii i Afriki v novoe vremya”,10 “Xrestomatiya po novoy istorii 1640-1870”,11 kitoblaridan foydalandim. Tadqiqotimning ikkinchi bobini tayyorlashda Ye.Belovning “Revolyutsiya 1911-1913gg. v Kitae”,12 V.Nikifirovning “Sinxayskaya revolyutsiya”,13 va Xitoy buyuk demokrati Sun Yat Sen qalamiga mansub “Sotsial’noe znachenie Kitayskoy revolyutsii”14 nomli kitoblaridan ijodiy foydalanishga harakat qildim. Kurs ishini tayyorlashda, G.Hidoyatovning “Jahon tarixi” (1914- 1945 yillar),15 M.Lafasov, E.Holiqov, D.Qodirovalarning “Jahon tarixi”,16 G.Hidoyatovning “Jahon tarixi” (1945-2002 yillar)17 nomli kitoblaridan, shuningdek, Sh.Atadjanov, Sh.Zokirov, U.Musaevlar tomonidan yaratilgan “Osiyo Afrika mamlakatlarining yangi tarixi” (1640-1914 yillar)18 nomi ostida nashr qilingan kitoblardan ham foydalanildi. Bitiruv malakaviy ishni tayyorlash davomida Xitoy tarixiga oid bo’lgan, bevosita Xitoy Xalq Respublikasida nashr etilgan “Kitay i mir vo vsem mire”, “Chto nado znat ob osnovnom zakone OAR Syan’gan”,20 “Syangan – osobiy adminstrativniy rayon Kitaya”,21 “Kitayskiy faktor i ekonomika Syangana”22 kabi adabiyotlarni o’rganib chiqildi va o’rinli foydalanishga harakat qilindi. Shu bilan birga, Rossiya Federatsiyasida so’nggi yillarda nashr etilgan “Puteshestvie na Rodinu Den Saopina”23, “Kitay – velikaya derjava nomer odin”,24 “Nado li Rossii boyatsya Kitaya”,25 “Mirovaya politika i mejdunarodnie otnosheniya”,26 “100 velikix politikov”,27 “Kitay: polveka – dve epoxi”28 nomi ostida nashr etilgan va boshqa adabiyotlardan o’rinli, ijodiy foydalanildi. Bitiruv malakaviy ishining maqsad va vazifalari. Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun tadqiqot oldiga qo’yidagi asosiy vazifalar: - Xitoyda manjurlar istilosi arafasidagi ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy ahvol, istilo jarayonlari va Xitoy xalqining Sin sulolasi boshchiligidagi manjur bosqinchilariga qarshi ozodlik kurashi masalalarini tadqiq qilish; - XVII asr ikkinchi yarmi XIX asr boshlarida Xitoyda manjurlarning Sin sulolasi boshqaruvi, ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni yoritib berish; - Xitoyga g’arbning kapitalistik davlatlarini kirib kelishi, uning oqibatlari, feodal tartiblar va ajnabiylar asoratiga qarshi Xitoy halqi olib borgan kurash masalalarini ochib berishga intilish; - Xitoyni yarim mustamlakaga aylantirilishi va Xitoy xalqining mustamlakachilikka qarshi milliy ozodlik va demokratik harakatlari masalalarini tahlil etib berish; - Xitoyda Sinlar boshchiligidagi manjurlar hukmronligini uzil-kesil inqirozga uchrashi, inqilobiy harakatlarni rivojlanishi Sinlar monarxiyasini ag’darib tashlash harakatlari jarayonlarini tadqiq etishni asosiy vazifalar sifatida belgilandi. Tadqiqotning metodologik asoslari. Bitiruv malakaviy ishi darajasidagi tadqiqotimizning metodologik asosini Prezidentimiz Islom Abdug’anievich Karimovning haqqoniy tarixni o’rgatishning ahamiyati yoritilgan asarlari, Respublika Vazirlar Mahkamasining “O’zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to’g’risida”gi 1998 yil 27 iyul’ 315-sonli qarori, O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” tashkil qiladi. Tadqiqotning ob’ekti. Xitoy tarixida salkam uch yuz yil hukmronlik qilgan manjurlarning Sin sulolasi davrida yuz bergan asosiy ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy o’zgarishlar men tayyorlagan tadqiqotning ob’ekti hisoblanadi. Tadqiqotning ilmiy va amaliy ahamiyati. Ushbu Bitiruv malakaviy ishini yozishda ko’plab adabiyotlar, chunonchi avvalo bevosita XXRda nashr etilgan, shuningdek, Rossiya Federatsiyasida chop etilgan adabiyotlar, ayni vaqtda sobiq SSSR davrida chiqqan adabiyotlarni o’rinli, ijodiy va tanqidiy o’rganish asosida Bitiruv malakaviy ishi darajasidagi tadqiqot materiali yaratildi, o’ylaymanki, ulardan turli ilmiy maqola, ma’ruzalar tayyorlashda foydalansa bo’ladi. Mazkur tadqiqot ishi materiallaridan O’rta maxsus ta’limi muassasalari- akademik litsey, kasb-hunar kollejlaridagi jahon tarixining yangi davrini o’qitishda, dars mashg’ulotlarida, shuningdek tarix faniga doir darsdan tashqari ma’naviy- ma’rifiy tadbirlarda foydalanish mumkin.
Kurs ishining strukturasi. Mazkur Kurs ishi kirish, ikki bob, beshta paragrafdan iborat nazariy qism, uchinchi bob mavzuning metodik ishlanmasi, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati, shuningdek glossariy va ilova qismidan tarkib topgan.