Toshkent davlat transport universiteti iqtisodiyot fakulteti

3.1 Lokomotiv unumdorligining omillar ta’sirida tahlili
Quyidagi bo'limda lokomotivlarning ishlashiga omillarning ta'siri ko'rib chiqiladi. Chunki lokomotivlarning ishlashi harakatlanuvchi tarkibdan foydalanishning asosiy sifat ko'rsatkichlaridan biri hisoblanadi. Sifat ko'rsatkichi korxona ishini va barcha sifat ko'rsatkichlaridan oqilona foydalanishni belgilaydi va korxonaning yakuniy moliyaviy natijasiga bevosita ta'sirqiladi.Harakatlanuvchi tarkibdan foydalanishning omilli tahlili lokomotivlarning ishlashiga birlamchi omillarning ta'sirini tahlil qilishdan boshlanadi. Ushbu tahlilda birlamchi omillarning har birining ba'zi ko'rsatkichlar ko'rsatkichlarining o'zgarishiga boshqalar o'zgarganda ta'siri miqdoriy baho beriladi.
Birlamchi omillar ta'sirida lokomotivlardan foydalanishni tahlil qilish quyidagi tartibda amalga oshiriladi.
Lokomotivlarning ishlashidagi umumiy o'zgarish quyidagi formula bo'yicha hisobot davridagi o'rtacha kunlik ko'rsatkichlar va oldingi davrdagi o'rtacha kunlik ko'rsatkichlar o'rtasidagi farq aniqlanadi:
= – , ming.t.km.brutto / sutka,
=1206.77-1210.52= -3.75
ming.t.km.brutto / sutka.
Bu natija hisobot davrida lokomotivlarning ko'rsatkichlari oldingi davrga nisbatan 3.75 ming.t.km.brutto/sutkaga kamayganligini ko'rsatadi. Ushbu ko'rsatkich salbiy bo'lganligi sababli, yakuniy moliyaviy natija uchun salbiy oqibatlarga olib keladi. lokomotivining ishlashi ko'rsatkichlarning analitik munosabatlariga asoslangan formulaga ko’ra lokomotivining o'rtacha kunlik yurgan masofasining poyezdning brutto massasiga ko’paytirish bilan aniqlanadi:
= * ,ming.t.km.brutto / sutka, shu jumladan:
= 2.39*395.1 = 944.28 ming.t.km.brutto / sutka;
=2.31*380.08 =1031,782785 ming.t.km.brutto / sutka.
Hisoblash natijasi shuni ko'rsatadiki, lokomotivning hisobot davridagi ko'rsatkichlari ko'rib chiqilayotgan davrga nisbatan 7.03 % ga kam. Bunga hisobot davridagi o‘rtacha kunlik yurishning avvalgiga nisbatan 66.3 km/sutkaga kamayishi sabab bo‘ldi.
Poyezd brutto shartli massasining o'zgarishining hisobga olingan ta'siri poyezd brutto massasining umumiy o'zgarishi va lokomotiv ning o'rtacha kunlik yurishining natijasi aniqlanadi. formula:
= * , ming.t.km.brutto / sutka,
=-0.05*395.1= -19.755ming.t.km.brutto / sutka.
Poyezdning umumiy og‘irligi o‘zgarganda hisobot davri va oldingi uchun poyezdning brutto og‘irligi o‘rtasidagi farq hisoblanadi. Formula:
= - , t,
=2.10-2.15= -0.05 t.
Bu natija shuni ko'rsatdiki, poyezdning shartli brutto massasi 50 t ga kamaydi. Yoki oʻtgan davrga nisbatan 2.33% ni tashkil etdi.Lokomotivning o'rtacha kunlik yurishining lokomotiv ishlashiga ko'rib chiqilgan ta'siri shartli poyezdning brutto massasi va o'rtacha kunlik yurishdagi umumiy o'zgarish sifatida aniqlanadi. formula bo'yicha:
= * , ming.t.km.brutto / sutka,
= 2.39*3.95 = 944.28ming.t.km.brutto / sutka.
Bu yerda o'rtacha kunlik kilometrning umumiy o'zgarishi hisobot davri uchun va oldingi uchun o'rtacha kunlik yurish o'rtasidagi farq sifatida quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
= - km/sutka.
=455.35-454.69= 0.66 km/sutka.
Hisobot davrida o'rtacha kunlik yurishning umumiy o'zgarishi ko'rsatkichi avvalgisiga nisbatan 0.66 km/sutkaga yoki 0.14 % ga ko’paydi. Lokomotivning ishlashidagi umumiy o'zgarishlar soni quyidagi formula bo'yicha funktsiyalarning ikkita variant uchun aniqlanadi:
= + , ming.t.km.brutto / sutka,
= -19.755 + 0.66=-19.095 ming.t.km.brutto / sutka.
Ikki omilning lokomotiv ishlashiga ta'siri yig'indisi ijobiydir, chunki uning ko'p qismi lokomotivning ishlashi, unga shartli brutto poyezd massasining ta'sirini hisobga olgan holda va u ijobiydir.Ikki omilta'sirini hisobgaolgan holda haqiqiy farq va farq o'rtasidagi farqni formula bo'yicha aniqlaymiz:
±Farq = - , ming.t.km.brutto / sutka,
±Farq =-3.75-(-19.095)= 15.345ming.t.km.brutto / sutka.
Bruttosutkada 15.345 ming t.km boʻlgan farq aniqlangandan soʻng, umumlashtiruvchi koʻrsatkichga ikki omilning toʻliq taʼsirini aniqlash orqali tahlil davom ettiriladi.Boshlash uchun biz shartli brutto poyezd massasining ko'rsatkichining o'zgarishiga umumiy ta'sirini formula bo'yicha aniqlaymiz:
= ± Farq* , ming.t.km.brutto / sutka,
= ming.t.km.brutto / sutka.
Keyinchalik, lokomotivning o'rtacha kunlik yurishining umumiy ko'rsatkichning o'zgarishiga umumiy ta'siri formula bo'yicha aniqlanadi:
= ± Farq* , ming.t.km.brutto / sutka,
= ming.t.km.brutto / sutka.
Ikki omilning umumlashtiruvchi ko'rsatkichga umumiy ta'siri quyidagi formula bo'yicha poyezdning shartli massasi valokomotivning o'rtacha kunlik yurishining umumiy ta'sirining yig'indisi sifatida aniqlanadi:
= + , ming.t.km.brutto / sutka,
= =181.57 ming.t.km.brutto / sutka.
O'tkazilgan tahlilning to'g'riligi hisobot davridagi lokomotiv ko'rsatkichlarining umumiy o'zgarishini ikki omilning to'liq ta'siri ostida xuddi shu davrdagi lokomotiv ko'rsatkichlarining .
= -3.75=-3.75, yoki
- = -3.75-(-3.75)= 0