Toshkent fan va texnologiya universiteti

TOSHKENT FAN VA TEXNOLOGIYA UNIVERSITETI

Mavzu: Jamiyot taraqiyotida tarixning mazmuni, yo`nalishlari va konsepsiyasi
Reja.
1. Jamiyat va tarixning uzgaruvchanligining falsafiy jixatlari
2. Jamiyat rivojlanuvchi tizim sifatida
3. Extiyojlar va qadriyatlar mutanosibligi
Jamiyat insoniyat tarixiy taraqqiyotining ma’lum bosqichida shakklanadigan ijtimoiy munosabatlar majmuidir. Ijtimoiy munosabatlar ichida eng asosiysi, siyosiy va huquqiy ustqurma uchun haqiqiy bazis bo’ladigan, ijtimoiy ong shakllarini belgilaydigan munosabatlar – iqtisodiy munosabatlardir.
Jamiyat ijtimoiy mehnat taqsimoti asosida shuurga-ongga til va nutqqa ega
bo’lgan, bir-birlarining ijtimoiy yordami, ko’magiga ehtiyoj sezuvchi insonlar
ijtimoiy uyushmasining eng umumiy ilmiy-falsafiy atamasidir.
Jamiyat – tabiatning bir qismi, ya’ni ijtimoiy borliqg’ bo’lib, odamlar
uyushmasining maxsus shakli, kishilar o’rtasida amal qiladigan juda ko’plab
munosabatlar yig’indisi, degan turlicha ta’riflar ham bor
Jamiyat – tabiatning bir qismi, ya’ni ijtimoiy borliqg’ bo’lib, odamlar
uyushmasining maxsus shakli, kishilar o’rtasida amal qiladigan juda ko’plab
munosabatlar yig’indisi, degan turlicha ta’riflar ham bor. Jamiyat muttasil ravishda
rivojlanuvchi takomillashib boruvchi murakkab tizimdir.
Har bir yangi davrda jamiyat mohiyatini bilish zarurati vujudga keldadi. Milliy mustaqillik tufayli jamiyat mohiyatini yangicha idrok etish ehtiyoji paydo bo’ldi
Falsafiy tafakkur tarixida jamiyatning mohiyati va rivojlanishiga oid turli
nazariyalar mavjud. Bizlarga ma’lumki, jamiyat hayotidagi qarashlar juda qadimgi
davrlardayoq maydonga kelgan qadimgi Markaziy Osiyoda zardushtiylik dinining
muqaddas kitobi «Avesto» da, Mazdakning qarashlarida mu’tadil jamiyatni barpo
etishni olg’a surgan, shunday jamiyatdagi davlat ideal davlat deb ta’kidlangan.
Falsafiy tafakkur tarixida jamiyatning mohiyati va rivojlanishiga oid turli
nazariyalar mavjud. Xususan, nemis faylasufi I.Kant jamiyatning vujudga kelishini axloqning shakllanishi
bilan izohlagan. G.Gegel esa jamiyatning shakllanishi va rivojlanishi sabablarini mutlaq ruhning rivojlanishi bilan, L.Feserbax din bilan bog’langan, ijtimoiy taraqqiyot sabablarini diniy ong taraqqiyotidan izlagan
Jamiyat va oila mohiyatan bir-biri bilan uzviy bog’liq. Oilada jamiyatning tub mohiyati o’z aksini topadi. Shu ma’noda, oilani kichik jamiyat deyish mumkin. Har bir jamiyat a’zosi oila bag’rida voyaga yetadi, ijtimoiy munosabatlarni o’zlashtiradi va insoniy fazilatlarni namoyon etadi. Barkamol insonni shakllantirish, yni hayotga, mehnatga tayyorlash oilaning muqaddas vazifasidir. Oilani mustahkamlash jamiyat barqarorligi va qudratining muhim sharoitdir.
Tarixning mazmunini aniqlash yo’lidagi izlanishlar. Bilimning integral shakli sifatida falsafa jamiyat, tarix va inson haqidagi muayyan-ilmiy tasavvurlarni sintez qiladi. U gumanitar fanlar – psixologiya, san’atshunoslik, semiotika, san’atga murojaat etadi. Tarix falsafasining asosiy vazifalaridan biri – o’zgaruvchan va murakkab ijtimoiy dunyoda hayot mazmuniga doir mo’ljallarni topish, insoniyat mavjudligining har bir muayyan davrida uning oldida turgan ustuvor vazifalarni belgilashdir.
“Tarix falsafasi” nima va uning predmeti nimadan iborat? Bu savolga javob berar ekanmiz, tarix falsafasi tushunchasiga “Falsafiy qomusiy lug’at” mualliflari bergan ta’rifni keltirish o’rinli bo’ladi deb o’ylaymiz: “Tarix falsafasi – falsafaning tarixiy jarayonni va tarixiy bilishni talqin qilish bilan bog’liq bo’lgan bo’limi” .
O’rta asrlarda (Avgustin va b.) tarix falsafasining predmeti sifatida avvalo Xudo va insonning o’zaro aloqasi muammosi, harakatlantiruvchi kuchi ilohiy vahiy sanalgan tarixiy jarayonning mazmunini aniqlash, tarixiy asarlarning mohiyati va vazifasini o’rganish amal qilgan.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!