Toshkent farmatsevtika instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi
Download 5.27 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3-mavzu: Milliy g„oya, ijtimoiy taraqqiyot va mafkuraviy jarayonlarning o„zaro bog„liqligi REJA
Mafkuramizning falsafiy negizlarini, avvalo, ijtimoiy tafakkurning mumtoz namunalari bo‗lgan dunyoviy, diniy, afsonaviy qarashlar, dunyo fatsafasi durdonalari belgilaydi. Qadimgi yunon faylasufi Geraklit o‗zining SHarqda o‗tgan g‗oyaviy ustozlarini, «Avesto»dek muqaddas kitobda bitilgan falsafiy fikrlarni nazarda tutib, yurtimizga «falsafiy tafakkur beshigi» dsb ta‘rif bergan edi. «Avestoda ifodalangan falsafiy tamoyillar va milliy g‗oyalar, ezgulik va yovuzlik o‗rtasidagi kurash, olam va odamning yaralishi, inson va uning kamoloti haqidagi diniy va ilmiy qarashlar, poklik, halollik, mardlik kabi komil inson sifatlari bugungi dunyoqarash shakllanishiga samarali ta‘sir o‗tkazadi. Buyuk donishmand ajdodlarimizning ozodlik to‗g‗risidagi g‗oyalari, bu borada nihoyatda muhim ahamiyatga molik. Ayniqsa, o‗nlik sanoq sistemasini butun insoniyat uchun eng qulay bo‗lgan hisoblash tizimiga aylantirgan, insoniyatga «Algebra» fanini hadya etgan, algoritmik ketma-ketlik uslubi haqidagi ilk g‗oyani kashf qilgan hamda Muhammad ibn Muso al-Xorazmiyning dunyoviy kashfiyotlari tabiatshunoslikka oid bir qator fanlarni kashf etib, tom ma‘noda SHarq naturfalsafasining otasi bo‗lgan, Abu Rayhon Beruniyning ijtimoiy-axloqiy qarashlari bugungi kun uchun ham muhim. Falsafa tarixi, mantiq, musiqashunoslik, axloq singari sohalardan tashqari, sotsiologiyaga oid ilk falsafiy sistemani ishlab chiqqan Abu Nasr Forobiyning adolatli jamiyat haqidagi qarashlarining o‗z o‗rni bor. Nafaqat meditsina fanining asoschilaridan, balki mantiq ilmida ham mutafakkirlardan biri bo‗lgan ratsionalizm va irratsionalizmni sintez qilish asosida inson ruhiyatini nigilistik inqirozdan asrab qolgan, XX asr G‗arb faylasuflari, ekzietensialistlari tomonidan G‗arbiy Evropani ma‘naviy tushkunlikdan qutqarilishida asos bo‗lgan ana shu g‗oya asoschisi — Abu Ali ibn Sinoning dualizm ta‘limoti ham bunda o‗z o‗rniga ega. Mutafakkir shoir Alisher Navoiyning komil inson haqidagi falsafiy mushohadalari, Bobur va Mashrab, Bedil va Donish hamda asrimiz boshidagi ma‘rifatparvar ziyolilarning faoliyati ham milliy g‗oya va istiqbol mafkurasining teran tomirlaridir. Milliy istiqlol mafkurasining falsafasi, uning ma‘no-mazmuni, asosiy g‗oya va tamoyillari milliy davlatchiligimizni qayta tiklab, jamiyatimizning taraqqiyot yo‗lini nazariy va amaliy jihatdan belgilab bergan Prezidentimiz Islom Karimov asarlarida chuqur ifoda etilgan. Bu asarlarda mamlakatning rivojlanish yo‗li, uning o‗ziga xos xususiyatlari, oldimizga qo‗yilgan ulug‗vor vazifalarni amalga oshirish imkoniyatlari ko‗rsatib berilgan. Milliy istiqlol mafkurasining falsafiy asosi umuminsoniyatning boy tarixiy o‗tmishiga, shuningdek, qadimgi SHarq, YUnon, Rim va boshqa falsafa maktablarining merosiga ham tayanadi. Xususan Suqrot, Platon, Aristotel singari mutafakkirlarning asrlar davomida o‗z qadr-qimmatini yo‗qotmay kelayotgan dono fikrlari, jahon falsafasining o‗rta asrlar va hozirgi zamon namoyondalarining qarashlari ham milliy istiqlol mafkurasi tamoyillarini asoslash va boyitish, ularga hayotiy ruh bag‗ishlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Konfutsiyning falsafiy hikmatlari, Platonning «G‗oyalar dunyosi va soyalar dunyosi» to‗g‗risidagi ta‘limoti, Gegel dialektikasi, gumanistik 2 Каримов И.А. Мақсалимиз – тинчлик, барқарорлик, ҳамкорлик. Ўзбекрстон тслевидениеси мухбириниш саволларига жавоблар. 1995 йил, 27 октябрь. 3 Каримов И.А. Бич қуриш, яратш! йўлидан бораверамич. Ўзбскистон Реснубликаси Олий Мажлисиниш учинчи ссссиясида сўзланган иутқ. 1995 йил 30 август. 4-жилд. 13-бет. zamonaviy falsafiy oqimlarda ilgari surilayotgan g‗oyalar ham milliy istiqlol mafkurasining umuminsoniy asoslaridir. O‗tmish falsafasi g‗oyalari va tarix saboqlari mafkuramizning ma‘no-mazmunini belgilashda muhim omil bo‗lib xizmat qiladi.Bu mafkura xalqimizning o‗ziga xos turmush tarzi, tafakkuri va dunyoqarashi aks etgan ertak va afsonalardan, milliy qaxramonlarining hayoti va faoliyatidagi ibratli misollardan oziqlanadi. Milliy istiklol mafkurasi shakllanishida «Avesto», «Qur‘on» va «Hadis»larda zikr etilgan hikmatlar, dunyoviy va diniy qarashlar, xalqimizning ozodlik, komil inson to‗g‗risidagi g‗oyalari muhim ahamiyat kasb etadi. Milliy istiklol g‗oyasining asoslari, tamoyil va yo‗nalishlarini yaxshi bilib olish uchun yuqorida nomlari zikr etilgan allomalarning asarlari, milliy va umuminsoniy madaniy meros namunalarini chuqur o‗rganish bu boradagi asosiy vazifa bo‗lib qolmoqda. Adabiyotlar 1. Karimov I.A.‖O‗zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida‖ T., «O‗zbekiston», 2011. 9. Karimov I.A. Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq, millatni-millat qilishga xizmat etsin.«Tafakkur» jurnali, 1998.2-son. 10.Karimov IA Tarixiy xotirasiz kelajak yo‗q.-T., «SHarq», 1998,32-6. 11.Karimov I.A.Hushyorlikka da‘vat.T., «O‗zbekiston», 1999. 12.Karimov I.A. Biz kelajagimizni o‗z qo‗limiz bilan quramiz. T.,7 t., «O‗zbekiston», 1999. 13.Karimov I.A.O‗zbekiston XXI asrga intilmokda. T., «O‗zbekiston», 2000. 14.Karimov I.A. Milliy istiklol mafkurasi — xalq e‘tiqodi va buyuk kslajakka ishonchdir. «Fidokor» gazstasi, 2000 yil, 8 iyun. 15.Milliy istiklol g‗oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. T., «O‗zbekiston», 2000. 16. Falsafa: ma‘ruzalar matni. Toshkent, O‗zbekiston Rsspublikasi Oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi, 2000 y. 3-mavzu: Milliy g„oya, ijtimoiy taraqqiyot va mafkuraviy jarayonlarning o„zaro bog„liqligi REJA: 1. Milliy g‗oya mohiyatida xalq manfaatining ifodalanishi. 2. G‗oyaviy-mafkuraviy meros va unda vorisiylikning namoyon bo‗lishi. 3.G‗oyaviy-mafkuraviy jarayonlarning ijtimoiy ong shakllaridagi in‘ikosi 4.O‗zbekistonning mustaqil taraqqiyoti jarayonida yangi g‗oyalarning takomillashuv jarayoni. Tayanch tushunchalar G‗oya, mafkura, milliy, diniy, ilmiy g‗oya, falsafiy g‗oya, bunyodkor g‗oya, vayronkor g‗oya, mafkuraviy meros, mustaqillik mafkurasi. Milliy g„oya – milatning o‗tmishi, buguni va istiqbolini o‗zida mujassamlashtirgan, uning tub manfaatlarini ifodalab, taraqqiyotga xizmat qiladigan ijtimoiy g‗oya shakli. U yoki bu g‗oyaning Milliy g‗oya sifatida maydonga chiqishi milatning o‗tmishi, mavjud holati bilan bevosita bog‗liqdir. Zeror, ana shu ikki negizga tayangan holdagina u millatning qisqa yoki uzoq vaqtda erishishi lozim bo‗lgan maqsad-muddaolari va mo‗ljallarini to‗g‗ri ifodalay olishi mumkin. Milliy g‗oya oxir-oqibatda, ozmi-ko‗pmi insoniyat taqdiriga ta‘sir qiladi. SHu ma‘noda, har qanday milliy g‗oyada umuminsoniy mohiyat mavjud bo‗ladi. Ammo, aniq bir millat yoki umuman, insoniyat uchun ahamiyatli bo‗lgan g‗oyalar ham bor. Aytaylik, «Milliy yarash» g‗oyasi fuqarolar urushi ketayotgan davlat uchun hayotiy mazmunga ega bo‗lsa, «Manfaatli hamkorlik» g‗oyasi dunyoning barcha mamlakatlari uchun birdek ahamiyatlidir. Milliy istiqlol g‘oyasi-mazmun-mohiyati, maqsad va vaziflari I.Karimov asarlarida asoslangan ta’limot. Uning mazmuni quyidagilardan iborat: - tarixiy xotirani uyg‗otish, o‗tmishdan saboq chiqarish va o‗zlikni anglash mezoni bo‗lish; - xalqimizni tub maqsadlari ifodasi va jamiyat a‘zolarini birlashtiruvchi g‗oyaviy bayroq vazifasini o‗tash; - inson qalbi va ongiga ijobiy ta‘sir etadigan tushuncha va tuyg‗ular, go‗zal va hayotiy g‗oyalar tizimini o‗zida mujassam etish; - har bir fuqaroning ezgu niyatlarini ro‗yobga chiqarishga imkon beradigan eng maqbul yo‗lni ko‗rsata olish. - O‗zbekistonda yashovchi barcha xalq, millat, elat, ijtimoiy qatlam va din vakillariga birday taaluqli bo‗lish; - Mamlakatimiz aholisi ongi va qalbida «O‗zbekiston-yagona Vatan» degan tuyg‗uni yuksak darajada shakllantirishga xizmat qilish; - turli millat, qatlam, din vakillari, siyosiy partiya va ijtimoiy guruhlar mafkurasidan ustun turadigan sotsial fenomen-ijtimoiy hodisa mazmuniga ega bo‗lish; - biron-bir dunyoqarashni mutloqlashtirmaslik yoki biron-bir kuch, partiya yoki guruh qo‗lida siyosiy qurolga aylantirmaslik; - har qanday ilg‗or g‗oyani o‗ziga singdirish va har qanday yovuz g‗oyaga qarshi javob bera olish; - sub‘ektivizm, volyuntarizm kabi illatlardan holi va jamoatchilikning xolis fikriga tayanuvchi ob‘ektiv mafkura bo‗lish; - so‗z bilan ishni, nazariya bilan hayotni birlashtira olish; - davr o‗zgarishlariga qarab, o‗zi ifodalaydigan g‗oya, manfaat, maqsad-muddaolarni amalga oshirishning yangi-yangi vositalarini tavsiya eta olish, ya‘ni yangicha vaziyatga tez moslashadigan hozirjavob va ijodiy bo‗lish. Milliy istiqlol g‗oyasi ana shu qayd etilgan sifatlarga ega bo‗lgan taqdirdagina jamiyat hayotida etakchi ma‘naviy-ma‘rifiy omilga aylanishi va kutilayotgan vazifalarni bajara olishi mumkin. Xalqning ma‘naviyati, madaniyati, uning haqiqiy tarixi va o‗ziga xosligi qayta tiklanayotganligi jamiyatimizni yangilash va taraqqiy ettirish yo‗lidan muvaffaqiyatli ravishda olg‗a siljitishda hal qiluvchi, ta‘bir joiz bo‗lsa, belgilovchi ahamiyatga egadir 1 , deb ta‘kidlagan edi, Prezidentimiz I.Karimov. Darhaqiqat, bugungi kunda fuqarolik jamiyatini shakllantirish jarayoni kechayotgan bir sharoitda, yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda o‗tmish madaniy meros va haqqoniy tariximiz muhim ahamiyat kasb etadi. SHu boisdan bugungi kunda boy tarixiy merosimiz va madaniy-ma‘naviy qadriyatlarni tiklash va rivojlantirish masalalari davlat siyosati darajasiga ko‗tarildi. Mustaqillik tufayli, biz bu milliy ma‘naviyatimizni tiklashga, o‗rganishga, uni yanada jahon sivilizatsiyasining tarkibiy ajralmas qismida mustahkam bo‗lib qolishga imkoniyat yaratildi. SHu o‗rinda avvalo meros, madaniy meros, ma‘naviy meros tushunchalarining xususiyatlarini tahlil qilish lozim. CHunki ma‘naviy meros madaniy merosning tarkibiy qismi sanaladi. Madaniy merosni tushunmasdan ma‘naviy merosni ham tushunish qiyin. Bu tushunchalarda umumiylik bo‗lsa ham, ular birday emas, o‗zaro qaysi bir jihatlari, xususiyatlari bilan farqlanadi. Meros - insoniyatning har bir tarixiy bosqichda yashagan avlodlari tomonidan yaratilgan va keyingisiga etib kelgan barcha moddiy va ma‘naviy boyliklari majmuidir 1 . Inson va jamiyat hayotida muhim o‗zgarishlarni amalga oshirilishida muayyan g‗oyalar alohida o‗rin tutadi. Jamiyat taraqqiyotining ma‘lum davrlarda tezlashuvi yoki sekinlashuvi, jamiyat hayotida ijobiy yoki salbiy holatlarning ro‗y berishi jamiyatda qanday g‗oyalar hukmronlik qilishi, ular qanday kuchlarni harakatga keltirishi, kimlarning, ya‘ni qaysi bir ijtimoiy qatlamning manfaatlariga xizmat qilishiga ko‗p jihatdan bog‗liqdir. Inson tafakkuri voqelikni idrok etish mobaynida turli fikrlar, qarashlar, g‗oyalar va ta‘limotlar yaratadi. Binobarin, g‗oyalar inson tafakkurining mahsulidir. Lekin tafakkur yaratgan har qanday fikr yoki qarash, mulohaza yoki nuqtai – nazar g‗oya bo‗la olmaydi. Faqat eng kuchli, ta‘sirchan, zalvorli fikrlargina g‗oya bo‗la olishi mumkin. G‗oyaning eng muhim xususiyati – insonni va jamiyatni maqsad sari etaklaydigan, ularni xarakatga keltiradigan, safarbar etadigan kuch ekanidadir G„oya – inson tafakkurida vujudga keladigan, ijtimoiy xarakterga ega bo‗lgan, ruhiyatga ta‘sir o‗tkazib, jamiyat va odamlarni harakatga chorlaydigan, maqsad-muddao sari etaklaydigan kuchli, teran fikr. Inson ongining mahsuli sifatida g‗oyalar tushuncha va fikrlar yordamida ifoda etiladi. Ammo har 1 Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. III жилд, Т.: ―Ўзбекистон‖, 1996, 274 - бет. 1 Қурбонов Т. Ёшларда миллий ғурурнинг шаклланишида маданий мероснинг роли. Т.: фалсафа фанлари номзодини олиш учун дисс. 2006, 47-бет. qanday fikr va qarash ham g‗oya bo‗la olmaydi. g‗oyalar garchi tafakkurda paydo bo‗lsada, inson va jamiyat ruhiyatiga, hatto, g‗ayri shuuriy qatlamlarga ham singib boradi. g‗oya shunday quvvatga egaki, u odamning ichki dunyosigacha kirib borib, uni harakatga keltiruvchi, maqsad sari etaklovchi ruhiy- aqliy kuchga aylanadi. G‗oyalarning oddiy fikrlardan farqi yana shundaki, ular garchi tafakkurda paydo bo‗lsada, inson ruhiyatiga, hatta tub qatlamlariga ham singib boradi. G‗oya shunday quvvatga egaki, u odamning ichki dunyosigacha kirib borib, uni xarakatga keltiruvchi, maqsad sari etaklovchi ruhiy – aqliy kuchga aylanadi. Inson va jamiyat hayotida muhim o‗zgarishlarni amalga oshirilishida muayyan g‗oyalar alohida o‗rin tutadi. Jamiyat taraqqiyotining ma‘lum davrlarda tezlashuvi yoki sekinlashuvi, jamiyat hayotida ijobiy yoki salbiy holatlarning ro‗y berishi jamiyatda qanday g‗oyalar hukmronlik qilishi, ular qanday kuchlarni harakatga keltirishi kimlarning ya‘ni qaysi bir ijtimoiy qatlamning manfaatlariga xizmat qilishiga ko‗p jihatdan bog‗liqdir. G‗oya tushunchasining mohiyati nimadan iborat? Inson o‗zining aql – zakovati, iymon – e‘tiqodi va ijodiy mehnati bilan boshqa barcha tirik jonzotlardan farq qiladi. Inson tafakkuri voqelikni idrok etish mobaynida turli fikrlar, qarashlar, g‗oyalar va ta‘limotlar yaratadi. Demak, birinchidan, g‗oya inson tafakkurining mahsulidir. Ikkinchidan, g‗oya oldin mavjud bo‗lmagan o‗zida yangilikni tashuvchi fikrdir. Uchinchidan, oldin g‗oya paydo bo‗ladi, undan keyin g‗oya asosida mafkura, mafkura asosida esa tizim, siyosat paydo bo‗ladi. Ilmiy-falsafiy adabiyotlarda «g‗oya», «mafkura», «ideya» va «ideologiya» tushunchalari ishlatilmoqda. Ideya va ideologiya ko‗proq G‗arb davlatlarida hamda rus tilidagi manbalarda uchraydi. Ideya iborasi yunon tilidagi idea so‗zidan olingan, ideologiya uchun o‗zak bo‗lib hisoblanadi va tushuncha yohud fikr ma‘nosini anglatadi. Ideologiya (idea- g‗oya. Tushuncha, iogos – ta‘limot) atamasi esa g‗oyalar to‗g‗risidagi ta‘limotni anglatadi va ikki xil ma‘noda ishlatiladi. - g‗oyalarning mazmuni, shakllanishi, ahamiyati to‗g‗risidagi bilimlarni ifodalaydi va ilmiy soha hisoblanadi; - muayyan g‗oyani amalga oshirish, maqsadga etish usullari, vositalari, omillari tizimini anglatadi. Sog‗lom va nosog‗lom, ezgu hamda yovuz, bunyodkor yoki buzg‗unchi g‗oyalar bo‗lishi mumkin. G‗oyalarning oddiy fikrlardan farqi yana shundaki, bular garchi tafakkurda paydo bo‗lsa-da, keng jamoatchilikning maqsadlarini ifoda etadi. Ularning ishonchi va e‘tiqodiga aylanib, e‘tirof etilganligini bildiradi, inson (va jamiyat) ruhiyatiga, hatto tub qatlamlariga ham singib boradi. G‘oyaning ijtimoiy mohiyati. Har qanday g‗oya ijtimoiy xarakterga ega. Muayyan g‗oyalar odatda alohida olingan shaxs ongida shakllanadi. Ma‘lum bir muddatdan keyin esa jamiyatning turli qatlamlariga tarqaladi, turli elatlar va millatlar orasida yoyiladi. Mustaqil hayotga qadam qo‗yyayotgan yangi avlod jamiyatda mavjud g‗oyalar ta‘sirida tarbiyalanadi. Muayyan qarashlar va g‗oyalarni o‗z e‘tiqodiga singdiradi, o‗z navbatida yangi g‗oyalarni yaratadi va targ‗ib qiladi. G‗oyaning eng muhim xususiyati – insonni va jamiyatni maqsad sari etaklaydigan, ularni harakatga ketiradigan, safarbar etadigan kuch ekanidadir. Inson tafakkurining maxsuli sifatida g‗oya milliy-madaniy merosni, umuminsoniy qadriyatlarni, ijtimoiy-ma‘naviy hayotni, tevarak olamni o‗rganish, bilish jarayonida vujudga keladi. Ijtimoiy ongning barcha shakllari ilm-fan, falsafa, din, san‘at va badiiy adabiyot, axloq, siyosat va huquq – muayyan bir g‗oyalarni yaratadi, ularga tayanadi va ularni rivojlantiradi. Mazmuni va namoyon bo‗lish shakliga qarab, g‗oyalarni bir qancha turlarga ajratish mumkin: - Ilmiy g‗oyalar; falsafiy g‗oyalar; diniy g‗oyalar; badiiy g‗oyalar; ijtimoiy – siyosiy g‗oyalar; milliy g‗oyalar; umuminsoniy g‗oyalar v.h. 1. Ilmiy g‗oyalar – fan taraqqiyotining samarasi, ilmiy kashfiyotlarning natijasi sifatida paydo bo‗ladigan, turli fan sohalarining asosiy tamoyillari, ustuvor qoidalarini tashkil qiladigan ilmiy fikrlardir; 2. Falsafiy g‗oyalar har bir falsafiy ta‘limotning asosini tashkil etadigan, olam va odam to‗g‗risidagi eng umumiy tushuncha va qarashlardir. Ular bizni o‗rab turgan dunyoni bilish jarayonida kishilik jamiyatining taraqqiyoti mobaynida to‗plagan bilimlarini umumlashtirish, inson hayotini ma‘no- mazmuni, uning baxt-saodati kabi masalalar ustida mulohaza yuritish asosida shakllanadi. 3. Diniy g‗oyalar deb, har bir diniy ta‘limot va oqimning asosini , diniy iymon-e‘tiqodning negizini tashkil etuvchi aqidalarga aytiladi. 4. Badiiy g‗oyalar – adabiyot va san‘at asarining asosiy ma‘no-mazmunini tashkil etadigan, undan ko‗zlangan maqsadga xizmat qiladigan etakchi fikrlardir. Ular hayotdan olinadi, badiiy talqinlar asosida bayon etiladi., o‗quvchida muayyan ta‘surot uyg‗otadi. 5. Ijtimoiy-siyosiy g‗oyalar har bir xalq va umuman bashariyatning orzu-umidlarini, maqsad- mudaolarini ifodalaydi, erkin hayot va adolatli tuzumni tarannum etadi. G‗oyani moddiylashtiruvchi, amaliyotga aylantiruvchi kuch kim ekaniga qarab, sinfiy g‗oya, milliy g‗oya, umumxalq g‗oyasi, umuminsoniy g‗oyalar ham mavjud bo‗lishi mumkin. Milliy g‗oya – inson va jamiyat hayotiga ma‘no-mazmun baxsh etadigan, uni ezgu maqsad sari etaklaydigan fikrlar, g‗oyalar majmuidir. Ozodlik va mustaqillik, adolat va haqiqat, tinchliksevarlik va insonparvarlik g‗oyalari shular jumlasidandir. Asrlar mobaynida bunday buyuk, o‗lmas g‗oyalar xalqlarga kuch-quvvat va ilhom bag‗ishlab, ularni o‗z erki uchun kurashga safarbar etib kelgan. Prezident Islom Karimov ta‘kidlaganidek, millat taraqqiyotiga, uning yuksalishiga xizmat qiladigan, xalqlarni jipslashtirib, oliy maqsadlarga safarbar etadigan g‘oyalar yuksak g‘oyalardir. Odamlar orasiga nifoq, xalqlar o‘rtasiga nizo soladigan, kishilarni turli taraflarga ajratib, adovat qo‘zg‘aydigan tuban buzg‘unchi g‘oyalarga misol bo‘ladi. Albatta, muayyan bir xalq ommasini ma’lum bir tarixiy sharoitda ezgu harakatga undaydigan g‘oya mazmunan umuminsoniy bo‘lishi ham yoki tor manfaatlarni ko‘zlaydigan sinfiy g‘oya jamiyat va inson manfaatlariga zid, tajovvuzkor bo‘lishi ham mumkin. Ezgu g„oya - inson tafakkurida vujudga keladigan, muayyan fikrlarning ijtimoiy xarakterga ega bo‗lgan, ruhiyatga kuchli ta‘sir o‗tkazib, jamiyat va odamlarni xarakatga keltiradigan, ularni bunyodkor maqsad-muddao sari etaklaydigan ulug‗vor fikrlardir. Inson va jamiyat hayotining muayyan fikrlar, g„oyalar, mafkuralar bilan bog„liqligi Har qanday jamiyat o‗ziga xos rivojlanish yo‗lini tanlar ekan, oldiga muayyan maqsad va vazifalarni qo‗yadi. Zero, bu vazifalar jamiyat, davlat, xalq va millat taraqqiyoti, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy-ma‘rifiy, ta‘lim-tarbiya va mafkuraviy jarayonlarning uzviy birligi asosida amalga oshadi. Inson hech qachon tashqi dunyodan, o‗zini qurshab olgan olamdagi o‗zgarishlar, ro‗y berayotgan hodisalar, voqea jarayonlardan ajralib qolgan, ularni his etmagan holda, ularning ta‘sirisiz yashay olmaydi. Xalqlar. Millatlar, ijtimoiy-siyosiy kuchlar faoliyati tufayli sodir bo‗lgan turli hodisa va jarayonlar odamlar ongi, tafakkuri va dunyoqarashiga ta‘sir etadi. Hayotda maqsadi, yuksak g‗oyasi, ezgu orzu-intilishlari bo‗lmagan inson va jamiyat a‘zolari tabiiy ehtiyojlar doirasi bilan chegaralanib, ma‘naviy yuksaklikka erishishi qiyin. YUksak g‗oyalar odamlarni olijanob maqsadlar sari etaklaydi. G‗oyasi etuk, e‘tiqodi butun, qadriyatlari yuksak insongina mardlik namunalarini ko‗rsata oladi. Ayrim yovuz kuchlar ta‘sir o‗tkazish orqali o‗z g‗arazli niyatlariga etish maqsadida foydalanishlari mumkin. SHu sababli barcha davrlarda inson va jamiyat o‗z maqsad mudaolarini ifoda etadigan manfaatiga zid bo‗lgan zararli va begona g‗oyalarga qarshi turadi. Har bir xalq, millat va jamiyat o‗z manfaatiga xizmat qilib, uning taraqqiyotini ta‘minlashga yordam beradigan muayyan g‗oyaga ehtiyoj sezadi. Binobarin, g‗oya muayyan millat va xalqning maqsad-muddoalari, manfaatlari zamirida shakllanadi hamda takomillasha boradi. Insoniyat tarixidan ma‘lumki, er yuzida dastlabki odamzod paydo bo‗lib, uning urug‗, qabila, jamoa yoki xalq sifatida shakllanishi ro‗y bergan dastlabki davrlardayoq ularni birlashtirib turadigan umumiy g‗oya va mafkuraga ehtiyoj tug‗ilgan. Prezident I.A.Karimov ta‘kidlaganidek: «CHunki, mafkura - jamiyatda yashaydigan odamlarning hayot mazmunini, ularning intilishlarini o‗zida mujassamlashtiradi». Darhaqiqat, barcha davrlarda har bir davlat, xalq, jamiyatning o‗ziga xos g‗oyasi va mafkurasi bo‗lgan. CHunki jamiyatning, xalqning o‗z oldiga qo‗ygan aniq maqsadi uni amalga oshirishda jamiyat ahlini birlashtiradigan, safarbarlikka undaydigan g‗oyasi va mafkurasi bo‗lmasa u muqarrar ravishda halokatga mahkum bo„ladi. G„oya, mafkura jamiyatning o„z oldiga qo„ygan aniq maqsadi bo„lib, busiz jamiyat o„z yo„lini yo„qotadi. «Maqsad degani,- deb yozgan edi Prezident I.A.Karimov, - xalqni, millatni birlashtiruvchi, yo„lga boshlovchi bamisoli bir bayroq. Bu bayroq butun O„zbekiston xalqining ruhini, g„urur-iftixorini, kerak bo„lsa qudratini, orzu-intilishlarini mujassamlashtiradigan ulug„ kuchdir. Davlatimizning, xalqimizning, el-yurtimizning maqsadi o„zining ulug„vorligi, hayotiyligi va haqqoniyligi bilan hammamizni jalb etadigan bo„lmog„i lozim. Toki bu maqsad xalqni-xalq, Download 5.27 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling