Toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali 9-20 tmj guruh talabasi

N u d = 0,064 R e 0M P r ° 5 (5.151)
bu yerda = P(/d-,/Da -diffuzion Nusselt kriteriysi (7Vdispers fazadagi massa berish koeffitsiyenti); d3 - tomchining ekvivalent diametri; Dd - dispers fazadagi diffuziya koeffitsiyenti); Re = Wmax-dj/v,. - tomchi uchun Reynolde kriteriysi (wmax -yaxlit fazadagi tomchining nisbiy tezligi; vc yaxlit fazaning kinematik qovushoqligi); Rgd = u
Markazdan qochma ekstraktorlar. Agar, ekstraksiyalanayotgan modda parchalanib ketish xususiyatiga ega bo‘lsa, jarayonning davomiyligini maksimal darajada qisqartirish zarur bo‘lganda, bu turdagi ekstraktorlar qo‘llaniladi. Ma’lumki, markazdan qochma ekstraktorlarda jarayon maksimal tezlik bilan amalga oshiriladi. Eritma va erituvchi zichliklari orasida farq juda kichik bo‘lganda ham, bunday ekstraktorlarni qo‘llash maqsadga muvofiq.
Bu turdagi ekstraktorlar - trubali, kamerali va yupqa qatlamli bo‘ladi. trubali, markazdan qochma ekstraktor sxemasi keltirilgan. Ekstraktor silindrik baraban 3 dan iborat bo‘lib, ichiga qaytaruvchi disk 7 lar o‘rnatilgan bo‘ladi. Qaytaruvchi disklar barabanni separatsion (I, III, V, VII) va ekstraksion (II, IV, VI) zonalarga bo‘ladi. Og‘ir faza L kanal 2 va qo‘zg‘almas silindr 4 orqali ekstraktorning VI zonasiga uzatiladi. U yerdan og‘ir faza barabanning pastki qismidan yuqoriga ko‘tariladi va halqasimon to‘kish kanali 8 orqali chiqariladi.
Yengil faza G esa, kanal 6 orqali yuqori ekstraksion zona II ga uzatiladi. Og‘ir faza L ga qarama-qarshi yo‘nalishda harakat qilib, qurilmaning pastki qismidagi to‘kish kanali I orqali chiqariladi. Jarayon natijasida ekstraksion zonalarda hosil bo‘lgan emulsiya teshikli, qaytaruvchi disklar orqali o‘tish paytida birinchi bor ajratiladi. Emulsiyaning to‘liq fazalarga ajratilishi markazdan qochma kuch ta’sirida separatsion zonalarda sodir bo‘ladi. Pulsatsiya tebranishlari ta’siri ostida suyuqlik oqimining Turbulentligi va fazalarning tomchilarga parchalanishi ortadi. Bu hol o‘z navbatida tarelkali yoki nasadkali ekstraktorlarda massa almashinish jarayonining o‘sishiga olib keladi. Pulsatsiyali ekstraktorning ishlash rejimi pullsatsiyalar intensivligiga bog‘liq bo‘lib, amplitudaning chastotaga ko‘paytmasi bilan xarakterlanadi. Agar, pulsatsiya intensivligi kichik bo‘lsa, yengil faza og‘ir fazada yoki og‘ir faza yengilda galma-gal tarqaladi. Ichi bo‘sh (purkovchi) kolonnalar. Bu turdagi ekstraktorlar og‘ir suyuqlik L bilan to‘ldiriladi va u biror wc tezlik bilan qurilmada harakatlanib, to‘kish shtutseridan chiqib ketadi Yengil faza G qurilmaga purkagich orqali tomchi holatida uzatiladi va pastga qarab tezlik bilan tushadi.
Ekstraktorning tepa qismida tomchilar birlashadi va yaxli! suyuqlik qatlami hosil bo‘ladi va u qurilmaning tepa ptgutseri orqali chiqib ketadi. Tomchining nisbiy harakat tezligi w0 ni rejimga qarab cho‘kish tezligi tenglamasi (3.21) orqali topish mumkin. Qurilma devoriga nisbatan tomchilar siljishining tezligi nisbiy w0 tezlik va yaxlit faza harakatining chiziqli tezligi wc ying farqi sifatida aniqlash mumkin: wM = w o wc
Agar, dispers (yaxlit) faza bo‘yicha qurilmaning yuklamasi ortib ketsa, tomchilar tezligi wg = 0 bo‘lgan hol sodir bo‘lishi mumkin.
Bunday hollarda qurilmada dispers faza yig‘ilib qoladi. Ekstraktorning ishchi zonasida dispers fazaning yig‘ilishi, uning o‘tish yo‘lini torayishiga olib keladi. Natijada, ushbu fazaning tezligi ortib ketadi va u ishchi zonadan dispers faza tomchilarini olib chiqa boshlaydi. Fazalarning qarama-qarshi harakati buziladi va ekstraktor tikilib boshlaydi.
2.3 Ekstraksiya jarayonida massa o‘tkazish
Ekstraksiya jarayonining kinetik qonunlari massa o‘tkazishning asosiy qonunlari bilan belgilanadi. Uchburchakli diagrammada muvozanat chizig‘ini tasvirlash. Fazalar to‘qnashish yuzasini oshirish maqsadida ulardan bittasi tomchi holida purkaladi. Natijada, bir suyuqlik faza qurilmaning butun hajmida yaxlit joylashadi, ikkinchisi esa tomchi holida bo‘ladi. F azalarning birinchisi dispersion, tomchi holatidagisi esa - dispers faza deb nomlanadi. Shunday qilib, ajratilishi zarur bo‘lgan komponent dispersion faza ichidan tomchining yuzasiga, keyin esa, uning tarkibiga yoki tegishli komponent tomchining ichidan chegaraviy (ajratuvchi) yuza orqali dispersion (yaxlit) fazaga o‘tadi. Jarayon tezligi fazadan fazaga o‘tgan modda miqdori bilan xarakterlanadi. Tomchi ichida massa o‘tkazish asosan molekulyar va konvektiv diffuziya yo‘li bilan ro‘y beradi. Tomchi ichida sirkulyatsiya hisobiga konveksiya paydo bo‘ladi. jarayon mobaynida tomchining shakli va o‘lchami bir necha marta o‘zgaradi. Buning oqibatida fazalar orasidagi o‘zaro ta’sir yuzasi bir necha bor yangilanadi.
Ekstraksiya jarayonlarida massa almashinishni ifodalash uchun Fikning 2-qonunidan foydalaniladi. Umumiy holatda, ya’ni dispersion (yaxlit) va dispers fazalardagi diffuzion qarshiliklarni inobatga olmaslikni iloji bo‘lmaganda, massaning ikkala fazada tarqalishi hisobga olinadi. M assa berish koeffitsiyentlarini hisoblashda ushbu formuladan foydalanish mumkin:
M = fic -&x№ F (5.144)
m = R d - U № F
bu yerda/Zs’a fy- dispersion va dispers fazalardagi massa berish koeffitsiyenti.
Ushbu koeffitsiyentlar kuyidagi kriterial formulalardan topiladi:
N u c = \ ,P - R ye ° /
M id = 3,75 -YU "3 •R ye l (5.145)
bu yerda Nue = pc-d/De dispersion faza uchun Nusselt kriteriysi; Res = wd/Dc
dispersion faza uchun Pekle kriteriysi; Dc dispersion fazadagi diffuziya koeffitsiyenti, m2/s; d


XULOSA.
Qisqa qilib aytganda ekstraksiya bu suyuqlik massasidan qattiq yuzaga molekulalarning o‘tishiga olib keladigan yuzada sodir bo‘luvchi jarayon.
Bu fizikaviy kuchlar yoki kimyoviy bog‘lanishlar tufayli sodir bo‘lishi mumkin. Odatda u qaytaruvchi jarayon bo‘lib u nafaqat moddalarni olib tashlash uchun balki ajralib chiqishi uchun xam jarayondir. Jarayonning aksariyat qismida shu protses muvozanat sharoitida suyuklida konsentratsiyani hisobga olgan xolda sirtga biriktirilgan moddalar miqdorini belgilaydigan ba’zi tenglamalar yordamida tavsiflanadi. Bu jarayon parametrlar haroratga bog‘likligi sababli bu tenglamalar izotermik tenglamalar deyiladi. Temperatura adsorbsiyaga tasir qiluvchi ekologik omillaridan biridir. Ekstraksiyaning mahsuloti gaz yoki suyuk fazadan o‘tib, qattiq yoki suyuk fazada yuzaki bir xil molekulali qatlam hosil qilish jarayoni tarif bersa xam buladi.