Toshkent kimyo texnologiya instituti
ASOSIY QURILMANING TEXNOLOGIK HISOBI
Download 1.21 Mb. Pdf ko'rish
|
oltingugurtli birikmalari bolgan tabiiy gazni xemosorbsiya jarayoni bilan tozalash
ASOSIY QURILMANING TEXNOLOGIK HISOBI Moddiy balans Qurilmaga berilayotgan gazning miqdori 2,3 mld/m³ yiliga 760 mm simob ustuni 20°S darajada. Qurilmaning ishchi kuchini 340kun gazning 8 soatdagi sarfini aniqlaymiz . V gaz
= 28186
8000 = 35,23 m³/s Gaz tarkibidagi komponentlar H₂S = 4.219% umumiy CO₂ = 4.27% CH₄ = 89.14% C₂H₆ = 1.4% C 3 H 8 = 0.26% C 4 H 10 = 0.11% C₅H₁₂ = 0.33% umumiy
І1 yo’llanma bo’yicha MDEA ni suvdagi eritmasini 30% deb olamiz. Μ 6
І.2 H₂S va CO₂ miqdori XH 2
XCO 2 = 0.03 m/m І.1 Gazning harorati t=45°c І.2 Tuyingan eritma. 2.1Konsentratsiyasi 30% 2.2 Nordon aralashmalarning miqdori Ey 4
3.Yuqori oltingugurtli gazning nisbatini H₂S ∶ CO₂ = 1: 1 nisbatda olamiz. Bu gaz uchun CO ₂ ning miqdorini 30% deb olamiz. 4.H ₂S gazi tozalashdan so’ng amalyotda gam l/l miqdorigacha yutiladi 0.0013%ga to’g’ri keladi.gazni tozalashga tushadigan component tarkibini aniqlaymiz. H 2 S = 12482.2 m 3 yil
CO₂ = 11787 m³/yil C₁ = 247809.2 m³/yil C₂ = 3892 m³/yil C₃ = 722.8 m³/yil C₄ = 305.8 m³/yil C₅ = 917.4 m³/yil Jami 278000 m³/yil H₂S = 2.525 m³/soat CO₂ = 2.401 m³/soat C₁ = 50.06 m³/soat C₂ = 0.7875 m³/soat C₃ = 0.14625 m³/soat C₄ = 0.061875 m³/soat C₅ = 0.185625 m³/soat Jami 56.21 m³/soat Xar bir komponentning mol/soatini aniqlaymiz
Ncpr = V · Hm³/soat 24.04Hm³/kmol
Ngaz = 3475
24.04 = 2.3 kmol/soat H ₂Sning eritmada yutilgan miqdorini aniqlaymiz: (4.49 − 0.0013) 34.75
24.04 · 100 = 1050 kmol/soat CO ₂ning eritmada yutilgan miqdorini aniqlaymiz: (4.27 ∗ 4,27 ∗ 0.03) = 34.75
24.04 · 100 = 699,3 kmol/soat Jami yutilgan nordon gazlar EP = 1050 + 699,3 = 1749,3 kmol/soat Nordon gazlarni yutish uchun kerak bo’lgan eritma miqdorini aniqlaymiz L =
1749.3 1.848
= 946.4m³ 946.2ni 30%ni MDEA deb qabul qilamiz. H₂S = 251.1 kmol/soat CO₂ = 238.8 kmol/soat C₁ = 4986.1 kmol/soat C₂ = 78.3 kmol/soat C₃ = 14.5 kmol/soat C₄ = 6.16 kmol/soat C₅ = 18.16 kmol/soat Xar bir komponentni kg/soatdagi miqdorini aniqlaymiz m=n·M H₂S = 8538.9 m/soat CO₂ = 10509.0 m/soat C₁ = 79779.8 m/soat C₂ = 2349.2 m/soat C₃ = 639.8 m/soat C₄ = 356.9 m/soat C₅ = 1328.7 m/soat Jami: 103502 m/soat. 1m³da yutiladigan nordon gazlarni miqdorini aniqlaymiz: ∆EX = (0.6 − 0.005) · 3.36 = 1.848 m/l yoki 1.848kg mol/l Moddiy balans gaz uchun sarf H₂S = 8538.9 H₂S = 2561.3 CO₂ = 10509.0 CO₂ = 3152.7 C₁ = 79779.8 C₁ = 79778.9 C₂ = 2349.2 C₂ = 2349.2 C₃ = 639.8 C₃ = 642.5 C₄ = 356.9 C₄ = 356.9 C₅ = 1328.7 C₅ = 1328.7 Jami ∶ 103502 Jami: 90168.4
Absorberning issiqlik balansi tuyingan eritmaning chiqish haroratini aniqlash maqsadida aniqlanadi. Q kirish = Q sarf
Q c + Q p + Q abc = Q
or + Q
rp + Q
p
Q c = V
c · C
c · t
c
Qp = L · p · Cp · tp Qot = VH₂S · 381 + VCO₂ · 516 Qor = Vor · Cor · tor Qn = 0.03 Qkirish Qnp = LH · CH · tH H H
H · t
H = V
H₂S · C
H₂S · t
n − V
CO₂ · C
CO₂ · t
n · H
p · C
p · t
p
HH · CH · tH = tH/VH₂S · CH₂S · VCO₂ · CCO₂ · Hp · Cp Qc = 34.75m³/soat · Q4093kkol/m³ gpad · 25c = 575.5kkal/soat. Q abc = 2.525m³/s · 381 + 2.401m³k · 516 kkal/m³ = 2200.9kkal/soat QHp = Qc + Qp + Qabc = 2035995.5 kkal/soat Qp = 00,3 · 2035995,5 = 61079.8 kkal/soat QHp = φHp − (φor + Qn) QHp = 2035995.5 − 1938923.1 + 319671.6 = 777400kkal/soat QHp
777400 2.525 · 0.38 + 2.401 · 0.609 + 205375 · 0.82 = 46°c
Dastlabki ma’lumotlar; gazning unumdorligi V₁ m³/s 275000. Vp m³/s 4807.69 chunki bosim 1atm 52. Tozalash harorati t°S. Gazning solishtirma og’irligi X₀ 0.753 kgs/m³. Xp 42 kgs/m³ Siqilish qiymati: z=0.9 Ertmaning miqdori: 30% MDEA H 1 m 3 s 294 H₂ m³/s 126. Eritmaning solishtirma og’irligi Xm 720 kg/m³. Tarelkalar orasidagi masofa.eritmaning tortishosh yuzasi: F DH CM
va gazning maksimal qushimcha tezligini aniqlash. Gazning ishchi qismida bo’lish: Wish = Cish · K₁ · K₂ = √X n − X ₁ X₁ m/s C₁ max = 0.045 C Hmax
ish = 0.105[5] Kompleks X ₁ = h₁ VH₂ ( X₁ φ n )½
X₁ = 2941000
34.75 · 42 720 = 30,48 m/s X1 = 126 · 1000 3475 · 42 720 = 130.6 m/s K ₁=0.85 yuklanish qiymati K ₂=0.85 qiymat W ₁max
ishchi = 0.147 · 0.85 · 0.85 √720 − 42 42 = 0.136m² W 2max
ishchi = 0.148 · 0.85 · 0.85 √720 − 42 42 = 0.42m² Tarelkaning ichgi qismi F ishchi = Vp 3600 · W max ishchi
∶ m² F ₁ishchi = 4807.69
3600 · 0.136 = 9.81 m² F ₂ishchi
= 4807.69
3600 · 0.42 = 3.17 m² hv₁ = 40m³/m² hv₂ = 18m³/m B₁ =
244 40
= 7.3m B₂ = 126
18 = 6.9m
Qurilmaning maydoni F =
B−S 2 F₁ = 7.3 − 0.25 2 = 0.91m² F₂ = 6.9 · 0.200 200 = 0.69m² FK = Fishchi · 1.05 + νger m² FK₁ = 9.81 · 1.05 + 0.91 = 11.21m² FK₂ = 3.71 · 1.05 + 0.69 = 𝟒𝐦²
Dum√
Fk 0.785
Dum₁ = √ 11.21
0.785 = 3.7 Dum₂ = √ 4 0.785
= 2.2 Absorberning u/n standart diametr tanlaymiz. W ichki
= v 3600∗0,785∗D 2
W ichki = 4807,06
3600∗0,785∗3,2 2 = 0,166 G‘ ar = 100 [1 − √1 − 3,2 ∗ 10 −3 [pr ∗
1 G‘ k + 3,2⎟ LV n ⎟ 3 2 0.4 ∗ 6 aaTB
+ 6,3]] N=2 tarelkaning yuqori aktivli ishchi diapazona. D a/b=10mm diametri h V
= 29,4 7,3 = 40,2 mm h V
= 126 6,3 = 18,3 mm F ert
1,6 ∗ 0,166
2 √42 100 (1 − √1 − 3,2 ∗ 10 −3 [40 + 3,2] 82) 2/3 + 04 ∗ 70 10 = 0,026 mm F erty
= 6,8% Tarelkaning gidravlik xisobi ∆h = (h 1
c ∗ w)
2/3
h 1 = 3,2 ∆h 1 = 3,2 ∗ 1,02 ∗ 40,2 2/3 = 3,49 mm h 2
2 = 3,2 ∗ 1,02 ∗ 18,3 2/3 = 2,74 mm Quruq tarelkaning qarshiligi mm ∆P qur = ρ W 0 2 ∗ F
r 2g
S=1,1Quruq gorelkaning qarshilik qiymati W I−II = W ish F cB = 0,136 0,068
= 2 ∆P sypI−II
= 1,1 ∗ 4 ∗ 42 2 ∗ 9,8 = 9b4mm
Tarelkadagi suyuq qatlam qarshiligi ∆P j = φ(h = ∆h)X j
φ = 1 a= ratsie qiymat X n = XW c X form
= 720
986 = 0,73 mm ∆R j
= 1(40 + 3,49) ∗ 0,73 = 31,7 mm ∆R j y = 1(40 + 2,74) ∗ 0,73 = 31,2 mm ∆R = ∆R sux
+ ∆R j
∆R 1 = 89 + 31,7 = 40,6 mm ∆R II = 8,9 + 31,2 = 40,1 mm H = R ∗ ∆Pj
∆P J ; H
II < 𝐻 H II 2 = 4,5 ∗ 31,7 0,73 = 1,95 195 < 600 H II
= 4,5 ∗ 3,17 0,73 = 1,92 192 < 600 F e n ot
= √ H −2 ∗ B 1 3600 2 ∗ ∆P
j ∗ b
; R ′ ′ = 190 F II I c n ∗ otv = √ 294
1 ∗ 190
3600 2 ∗ 40 = 0,073mm F shotv = √ 126 ∗ 190 3600 1
= 0,071 ρ =
F sl
∗ otv B 2 ρ I = 0,173
7,312 = 0,048 mm ρ II
0,071 6,912
= 0,02 mm ρ I = 50mm ρ II = 20mm ∆: h = h
n + ∆h + ∆P + ∆P jn + ∆
H ≔ 40 + 3,49 + 40,6 + 31,7 + 10 = 176 mm h II I ≔ 40 + 2,74 + 40,1 + 31,240 = 124 mm H n
= h ′ h n ; h k ′ = 0,4 mm H n ′ = 1,26
0,4 = 315 mm H h
= 124
0,4 = 310 mm Absorber balandligi Absorberning ishchi balandligi H p
1 + H
1 + H
2
h 1 − p astki qism balandligi h 2
H I − qurilmaning tarelka egallagan qismining balandligi. Qurilmaning pastki va yuqori qismlarini teng deb olamiz. h 1 − h 2 = 1,8m
H T 2 (N p − 1)hT N p − tarelkalar soni h 1 −tarelkalar orasidagi masofa (N p 2 N T ) 2 N T −nazariy tarelkalar soni
ch − K 1 P ∗ K tarelka N T
8(1 − φ a ) log(1 − φ)
𝜑 a - Komponentning absorberda bo‘lish koefitsenti 𝜑-Komponentning tarelkada bo‘lish koefitsenti φ a = (F CO 2 )b x − (F n CO 2 ) (FCO 2 )
R r = 1 1 B 2 + m ρmch
K 2 ahk
𝓌n ; φ = 1 − e Br, Bm . φ − gaz va suyuq faza moddaning almashinish koefitsenti. Br = BrS ∗ Fp BchS Fp(m 2
BchS = AW H m P ∗ h h
A = 41700 m2 1,4 = 0,5 ∗ 7107ø M 0 = h h = 0,04m Kirish: 41700 ∗ 0,29 ∗ 0,040,5 = 2410 m/g m 2
10 = 8,84 m
2
Br = 2419 ∗ 8,84 = 2138,96 m/g Bj = Bj ∗ S ∗ Fr h BmS = AWnpm ∗ h0 BmS = 240 ∗ 0,290,55 ∗ 0,0040,58 = 24,1 m/m 2
A = 240 m = 0,35; H = 0,58 h0 = n h = 0,04m B 4 = 24,1 − 9 − 81 = 236,4 m 1 2 mCO 2 1 − (kg ′ + ∑ R ∗ 2 ∑ K + l ′ ) ∗ l 0,75 Absorbent konsentratsiyasi
S =
FDEA∗BH 2 O JDEA∗9H 2 O S = (JDEA) ∗ 28 ∗ 70,4 ∗ 988 61,1 ∗ 32276,9 = 1,43 Kmol/m 3
m = 2,33
1 − 0,03 + 0,051 + 0,07 ∗ 3 − 0,17 ∗ 1) ∗ 1,43 = 9,82
Kmol m
K 2 = 1 1 18573 + 9,82 125
= 12,8 Kmol/m 3
Z = 0,64
h 0 F r 0,2
We 0c φ ch 0,3
( mj MW ) F r = 0,22, We − Vebro kriteriysi Eritmaning suvdagi qovushqoqligi va suvning harorati Vebero kreteriysi We =
F gpjh
o 2 = 0,054 9,21 ∗ 989 ∗ 0,042 = 0,0035 mg/m 3
φ r = √Fn 1 + √Fr
= √0,22
1 + √0,22 = 0,319 mg/m 3
0,64 0,04
∗ 0,22 0,2
∗ 0,0035 0,6
( 0,94 ∗ 10 −3 0,55 ∗ 10 −3 ) = 0,482 mg/m 3
12,8 ∗ 0,48 ∗ 0,059 0,29
= 0,92 mg/m 3
N T = 1 − 0,70021 1 − 0,92
= 3,75 ≈ 4mg/m 3
N T = (32 − 1) ∗ 0,3 = 9,3mg/m 3
Absorberning ishchi balandligi N p = 1,2 + 8,3 + 1,2 = 10,6m ATROF
Hozirgi vaqtda jahon fan-texnika taraqqiyoti jadal rivojlanishi munosabati bilan tabiiy zahiralardan xo’jalik maqsadlarida tobora ko’proq foydalanilmoqda. Buning ustiga, dunyo aholisi yildan-yilga o’sib borib, ko’proq miqdorda oziq- ovqat, yoqilg’i, maxsulot va boshqa narsalarni ishlab chiqarish talab qilinmoqda. Bu esa o’rmonlar egallab turgan maydonlarning jadal sur’atlarda qisqarishiga, cho’l-sahrolarning bostirib kelishiga, tuproqning buzilishiga, atmosferaning yuqori qismida joylashgan ozon to’sigi kamayib ketishiga, yer havosining o’rtacha harorati ortib borishiga va boshqa holatlarga sabab bo’lmoqda. Ekologik xafvsizlik kishilik jamiyatining buguni va ertasi uchun dolzarbligi, juda zarurligi bois eng muhim muammolar jumlasiga kiradi. Bu muammolar amaliy tarzda xal etilsa, ko’p jihatdan hozirgi turmushning axvoli va sifatini belgilash imkoniyatini beradi. Iqtisodiyotning ishlab chiqarish bilan bog’liq tarmoqlarini ekologik jihatdan zararsiz texnologiya yordamida rivojlantirishni ta’minlash imkoniga ega bo’ladi. Ma’lumki, tabiatning holati birdaniga va darhol yomonlashib qolmaydi. Bu jarayon uzoq vaqt davom etadi. Boshqacha aytganda, ekologik vaziyat asta-sekin yomonlasha boradi. Taraqqiyotning hozirgi bosqichida inson bilan tabiatning o’zaro ta’siriga oid bir qator muammolarni xal etish faqat bir mamlakat doirasida cheklanib qola olmaydi. Ularni butun sayyoramiz ko’lamida xal qilish zarur. Ko’rinib turibdiki, tabiiy muhitni inson yuritadigan xo’jalik faoliyatining zararli ta’siridan ximoya qilish bilan bog’liq bo’lgan ko’pgina muammolar keng ko’lam kasb etadi. Shu sababli ular faqat xalqaro hamkorlik asosida xal qilinishi lozim. Bo’lajak mutaxassislarda ilmiy va amaliy masalalarni echish jarayonida ekologik ong va fikrlash qobiliyatlari tarbiyalanib shuningdek takomillashib borilishi kerak. Ekologik ongli va fikrlovchi mutaxassis yaqin kundagi tabiatda ro’y berayotgan o’zgarishlarnigina ko’ribgina qolmay, balki kelajak 10 yilliklar, xatto 100 yilliklardan so’ng ro’y berishi mumkin bo’lgan o’zgarishlarni ham oldindan bila olishi kerak. Demak, mutaxassislarga atrof muhitni muxofaza qilish sohasida, inson va uning faoliyati sohasida to’liq, integral bilimlar berilishi zarurdir. Ekologik muammolarni xal etish ikkita yo’nalishda olib borilishi mumkin: birinchi yo’nalish – bu sanoat chiqindilari tarkibidagi zaharli moddalarni zarazsizlantirish va tozalash uchun kerak bo’lgan moslamalarni hamda samarali usullarni qo’llash; ikkinchisi esa – chiqindisiz texnologik jarayonlarning asosiy prinsiplarini ishlab chiqishdir. Bunday ekologik jihatdan zarazsiz bo’lgan ishlab chiqarish jarayonlarini yaratish va ulardan to’g’ri foydalanish uchun shu yo’nalishlarda chuqur bilimlarga ega bo’lgan yuqori malakali bakalavrlarni tayorlash zarurdir. Talabalarga uzluksik ekologik ta’lim berish borasida “Ekologiya” fanini o’qitish bilan birgalikda bitiruv ishlarida “Ekologiya” bo’limini ishlab chiqish kiritilgandir. Bitiruv ishlariga ushbu bo’limni kiritishdan maqsad – mutaxassislarni tayorlashning oxirgi bosqichida talabalar tomonidan atrof muhitni muhofaza qilishning asosiy qonuniyatlarini, prinsiplarini va usullarini o’zlashtirib olganlarini va bu bilimlardan kelajak faoliyatlarida foydalana olishlarini aniqlashdir. O`zbekiston Respublikasida ekologiya sohasida qabul qilingan qonunlar O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining qoida-talablari va tamoyillari asosida atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va aholining ekologik xavfsizligini ta'minlashga qaratilgan qonunlar qabul qilinad. Ushbu bo’lim bitiruv ishiga albatta kiritilishi shart qismlardan biri bo’lishi bilan birga bitiruv ishidagi ishlab chiqilayotgan masalalar bilan uzluksiz bog’langandir. Asosiy qonunimizda davlat ekologiya siyosatining asosiy yo`nalshlari belgilansa, ushbu konstitutsion qoidalarga mos ravishda qabul qilinadigan qonunlarda atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanishning talablari, mexanizmi mustahkamlanadi. Respublikamiz mustaqilikka erishgandan so`ng O`zbekiston Respublikasida quyidagi qonunlari qabul qilindi:
O`zbekiston Respublikasining «Tabiatni muhofaza qilish to`g`risida» gi qonuni;
O`zbekiston Respublikasining «Alohida muhofaza etiladigan tabiiy xududlar to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Davlat saniyatariya nazorati to`g`risida» gi qonuni;
O`zbekiston Respublikasining «Suv va suvdan foydalanish to`g`risida» gi qonuni;
O`zbekiston Respublikasining «Atmosfera havosini muhofaza qilish to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «O`simlik dunyosini muhofaza qilish va ulardan foydalanish to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va ulardan foydalanish to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Yer kodeksi»; O`zbekiston Respublikasining «Yer osti boyliklari to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Davlat yer kadastri to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «O`rmon to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Ekologik ekspertiza to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Metrologiya to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Standartlashtirish to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Xizmat va mahsulotlarni sertifikatlashtirish to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Aholini va xududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatlari favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Gidrotexnika inshootlarining xavfsizligi to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Chiqundilar to`g`risida» gi qonuni; O`zbekiston Respublikasining «Radiatsiya xavfsizligi to`g`risida» gi qonuni va boshqalar. Ushbu qonunlarda tabiatni muhofaza qilish, tabiiy obyektlardan oqilona foydalanish va aholining ekologik xavfsizligini ta'minlash bilan bog`liq ijtimoiy munosabatlarning maqsadi, vazifasi, obyekt va subyektlari, tabiiy resurslarning huquqiy holati, ushbu sohada yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari, majburiyatlari, erkinliklari, kafolatlari va vakolatlari, tabiiy resurslardan foydalanish va ularni
muhofaza qilish tartibi, muddati va talablari, ekologik qonunchilik talablarini buzganlik uchun yuridik javobgarlik chora-tadbirlari kabi ekologik-huquqiy qoida talablari belgilangandir. Shuning uchun ham yuqorida ta'kidlangan O`zbekiston Respublikasining Qonunlari ekologik munosabatlarni tartibga solish uchun qabul qilingan bo`lib, ekologiya huquqining maxsus manbasi sifatida e'tirof etiladi. Shuni alohida ta'kidlash lozimki tabiat-jamiyat tizimidagi o`zaro ta'sirlar ya'ni ekologik ijtimoiy munosabatlarning doirasi keng va murakkab bo`lib, ularni tartibga solish jarayenida jamiyat va davlat hayotining barcha vositalaridan foydalanadi ya'ni nafaqat ekologiya huquqining maxsus qoida-talablaridan, balki boshqa huquq sohalarining qoida-talablarini muvofiqlashtirgan holda qo`llaniladi. Demak, ekologik huquqiy mexanizmini ta'minlashdaa turli huquq sohalarining quyidagi me'yoriy hujjatlari ham ekologiya huquqining manbasi sifatida ham qaraladi: O`zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi; O`zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi; O`zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi; O`zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi va boshqalar. Ushbu qonun hujjatlari ham ekologik qoida talablarni belgilagan holda ekologiya huquqidagi maxsus qoida-talablar bilan bog`liq ravishda ekologik qonunchilikni buzganlik uchun intizomiy, ma'muriy, jinoiy, fuqarolik
|
ma'muriyatiga murojaat qiling