Toshkent moliya insitituti

TOSHKENT MOLIYA INSITITUTI

MUSTAQIL
ISH

Kafedira nomi :_____________________________
Mavzu: Yaponiya davlati soliq xizmati organlarida xuquqiy maqom tushunchasi

Bajardi : ______________________________________________
Qabul qildi:__________________________________________

Mavzu:Yaponiya davlati soliq xizmati organlarida xuquqiy maqom tushunchasi

REJA:
Yaponiya davlati haqida tushuncha.
Yaponiya soliq tizimi shakllanishi.

Yaponiya davlati haqida tushuncha.

Yaponiya – orollardan tashkil topgan o‘ta iqtisodiy rivojlangan va taraqqiy etgan davlat. Davlat boshqaruv shakli konstitutsion – monarxiyali davlat hisoblanadi. Konstitutsiyaga asosan imperatorlik taxti merosdan merosga o‘tishi belgilangan. Xukumat ishlarini bosh vazir shug`illanadi.Yaponiya parlamenti - ikki palatadan iborat bo`lib, tashkilotchilar palatasi va maslaxatchilar palatasi bo`linadi. Tashkiliy palataga jami 480 ta deputat saylanadi. Saylanish yoshi 25 yosh va saylov muddati 4 yil belgilangan. Maslahatchilar palatasi 252 ta deputatdan tashkil topadi, shundan 98 tasini bosh vazir tomonidan tayinlanadi. Saylanish yoshi 30 yosh va saylov muddati 6 yil belgilangan. Saylovda beshta partiya ishtirok etadi.
Mamlakat iqtisodiyoti yuqori texnologiyalarga asoslangan iqtisodiyotdir. Mamlakatda elektronika, robotsozlik, avtomobilsozlik hamda qishloq xo‘jaligi rivojlangan. Tashqi dunyoga eksport bo‘yicha kompyuterlar, elektrotexnika buyumlari va avtomobillar eksport qilinadi. Boshqa mamlakatlardan asosan kimyo mahsulotlari, yoqilg’i, temir va oziq ovqat mahsulotlarini import qiladi. Yaponiya xalq xo‘jaligida hizmat ko‘rsatish soxasi 61 foiz, sanoat 37 foiz hamda qishloq xo‘jaligi 2 foizi to‘g’ri keladi. Ishsizlik darajasi 4.2 foizni tashkil etadi.

Yaponiya soliq tizimi shakllanishi.

To‘g’ri va egri soliqlar 1940 yillardan boshlab rivojlana boshladi.Unda 33 foizi egri soliqlar bolsa 67 foizi esa to`g`ri soliq hisoblangan. Ushbu egallagan to‘g’ri soliqlarning 64 foizini daromad solig’i tashkil etadi. Yaponiyadagi Soliq tizimining islohotiga Amerika faylasuf professori Karls Shoupning tavsiyalari katta ta’sirini o‘tkazdi. Shundan so‘ng Yaponiya soliq tizimi rivojlanishining etaplari ishlab chiqildi:
1945-1949y.y. Iqtisodiy tartibsizlik davri.
1950-1959y.y. Iqtisodiy tiklanish va barqarorlik davri.
1960-1969y.y. Iqtisodiy rivojlanish davri.
1970-hozirgacha. Xalq farovonligini yaxshilash davri.
1997 yildagi Osiyoda valyuta inqirozi Yaponiya iqtisodini juda jiddiy ahvolga solib qo‘ydi. Iqtisodiy ahvolini yaxshilash maqsadida soliq stavkalari pasaytirila boshlandi. Shu kunga kelib Yaponiya soliq stavkalari dunyo standartlariga tenglashtirilgan. Shu sabablim 2003 yilda «Istalgan soliq sistemasi» deb nomlangan islohat amalga oshirilgan.

QQS tarixidan

1949 QQS mahalliy soliq sifatida (Doktor SHoups tavsiyasi bilan kiritildi) (1954 yilda bekor qilingan)
1979 Umumiy istemol solig’i (muvaffaqiyatsizlikka uchradi)
1987 Aylanma soliq (muvaffaqiyatsizlikka uchradi)
1989 Iste’mol solig’i joriy etildi.

Yaponiya soliqlari.

Yaponiyada davlat va mahalliy soliqlar mavjud. Mamlakatda 3045 ta shahar, shaharchalar, rayonlarni birlashtiruvchi 47 prefektura bo‘lib, ularning har biri o‘zining mustaqil byudjetiga ega. Soliqlarning taqsimlanishi xuddi ularni to‘plashning ko‘zgudagi aksidek: Moliya resurslarining 64,2 foizi mahalliy mablag’lar sifatiga sarflanib 35,8 foizi esa umumdavlat funktsiyalarining amalga oshirilishini tag’minlaydi. Yaponiyada soliqlar umumdavlat va mahalliy soliqlarga bo‘linadi.

Davlat soliqlari:		Mahalliy soliqlar:
To‘g’ri soliqlar	Egri soliqlar	Prefektura	Munitsipal
Korporatsiyalar foydasiga soliq	Isteg’mol solig’i	Prefekturada yashash uchun soliq soliq	Yashash uchun soliq soliq
Jismoniy shaxslar daromadlariga soliq	Gerb yig’imlari	Ommaviy tamosha tadbirlari o‘tkazish uchun soliq	Shaharlarni obodonlashtirish uchun soliq
Meros va xadya solig’i		Ko‘chmas mulk solig’i	Mol -mulk solig’i
Yer solig’i		Avtotransport vositalari uchun soliq	Er egaligi uchun soliq
Ko‘chmas mulk solig’i		Tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun soliq

Mamlakat byudjeti va prefekturalar byudjetlarining daromad qismi faqat soliqlargagina asoslanmaydi.Qator boshqa mamlakatlarga qaraganda Yaponiyaning soliq tushumlarining xissasi ancha yuqoridir.Soliqlar davlat byudjetiga 83,8 foizni va nosoliq mablag’lar 16,2 foizni tashkil etadi, mahalliy boshqaruv idoralari nosoliq tushumlarining chorak qismiga ega 25,3% bunga ijara haqi yer uchastkalarini va boshqa munitsipial ko‘chmas mulkni sotish, pensiyalar, jarimalar, obligatsiyalarni sotish, lotareyalardan keladigan daromadlar, qarzlar va boshqalar kiradi. Daromadlarning xuddi shu moddalariga avvalgi yil qoldig’i kiritiladi. AQSH va Yevropaning soliq tizimi kabi Yaponiyaniki soliqlarning ko‘pligi bilan harakterlanadi. Ularni xududiy boshqaruvning har bir idorasi undirish xuquqiga ega. Biroq mamlakatning barcha soliqlari qonuniy xujjatlarda qayd qilingan. Daromad solig’ining har bir turi qonun bilan to‘g’rilanadi. Mahalliy soliqlar haqidagi qonun ularning turlari va meg’yoriy stavkalarini belgilaydi qolganlarni mahalliy parlament belgilaydi. Mamalakatda jami 25 ta davlat va 30 ta mahalliy soliq bor. Ularni 3 ta asosiy gurux bo‘yicha tasniflash mumkin.
Birinchi – bu xuquqiy shaxslardan bo‘lgani kabi, jismoniy shaxslardan ham undiriladigan to‘g’ri daromad soliqlari. Ikkinchi – mulk to‘g’ri soliqlari. Uchinchi to‘g’ri va bilvosita isteomol soliqlari.
Byudjet asosini to‘g’ri soliqlar tashkil etib, xuquqiy va jismoniy shaxslar daromad solig’i davlatga eng yuqori daromad keltiradi. U butun soliq tushumlarining 56,4 foiziga teng.
Daromad solig’ining kelib chiqishi Birlashgan Qirollik 1799 yildan kiritildi. O‘sha davrdan beri, daromad solig’i ko‘p davlatlarning soliq tizimiga kiritilgan edi va uning o‘zagidir. Shunday qilib daromad solig’i «eng yaxshi» deb ataladi. Yaponiyada 1887 yildan boshlab amal qila boshladi.

Jismoniy shaxslarni daromad solig’i.

Jismoniy shaxslar 4 ta stavka: 10%, 20%,30%, 37% ga bo‘lgan progressiv shkala bo‘yicha daromad solig’ini to‘laydilar.

Soliqqa tortiladigan jami daromadlar summasi	Soliq stavka %	Chegirma summasi
1000 – 3299 ming ienagacha	10%	0 iena
3300 – 8999 ming ienagacha	20%	330 ming iena
9000 – 17999 ming ienagacha	30%	12000 ming iena
18000 ming ienadan yuqori	37%	24000 ming iena

Bundan tashqari, uchta stavka 5-10 va 15% bo‘yicha prefektura daromad solig’i mavjud.Yana mahalliy daromad soliqlari bor. Bosh ustiga har bir kishi daromad miqdoridan qat’iy nazar yiliga 3200 yen hisobidan soliq to‘laydi.

Bir qarashda daromad soliqlari g’oyat yuqori ko‘rinadi, lekin shuni nazarda to‘tish kerakki g’oyat ahamiyatli soliq solinmaydigan minimum mavjud bo‘lib, u shuningdek odamning oilaviy ahvolini ham hisobga oladi. Davolashda sarflangan soliq to‘lashdan ozod qilinadi. Ko‘p bolali fuqarolar qo‘shimcha soliq imtiyozlariga ega.
Tokiolik har bir kishining o‘rtacha yillik daromadi oxirgi yillarda 7100-7500 ming yenni tashkil etadi. Yaponiyaning boshqa prefekturalarida u odatda, bir qadar past. Maoshi o‘rtacha bo‘lgan kishi daromadlarining 30 foizdan ko‘prog’i daromad solig’idan ozod qilinishi mumkin.

Soliq to‘lovchilar daromadlariga qo‘llaniladigan 15 turdagi chegirmalar
Tibbiy xarajatlar chegirmasi ijtimoiy sug’urta badallari kichik korxonalar uchun o‘zaro yordam fondiga ajratmalardan chegirma hayot sug’urtasiga to‘langan badallar chgirmasi mulklarning sug’urta badallari chegirmasi hayriya chegirmalari ko‘rilgan boshqa zararlar	nogironlar uchun chegirma qariyalar uchun chegirma bevalar uchun chegirma mehnat qiluvchi talabalar uchun chegirma turmush o‘rtog’i uchun chegirma turmush o‘rtog’i uchun maxsus chegirma qaramog’idagi shaxslar uchun chrgirma

Jismoniy shaxslar uchun daromad solig’iga nisbatan soliqqa tortiladigan eng kam miqdorni hisoblash tizimi quyidagi jadvalda berilgan:

Yaponiyada jismoniy shaxslar uchun daromad solig’i bo‘yicha soliqqa tortiladigan eng kam miqdorini hisoblash tartibi

Soliq to‘lovchi	Milliy byudjet	Mahalliy byudjet
Bitta odam uchun	1075 iena	1032 iena
Er-xotin	1928 iena	1738 iena
3 ta a’zosi bo‘lgan oyla	2484 iena	2230 iena
4 ta a’zosi bo‘lgan oyla	3198 iena	2801 iena

Daromad solig’ni hisoblash uchun, soliq to‘lovchining turli manbaalardan olgan daromadlari qo‘shiladi va so‘ngra daromadning umumiy summasidan turli chegirmalar ( ijtimoiy sug’urta badallari, xayotiy sug’urta va nafaqa fondi, tibbiy hizmatlarga ketadigan harajatlar hamda nogironlar qariyalar, bevalar uchun maxsus chegirmalar) inobatga olingan holda soliqqa tortilmaydigan eng kam miqdor chegirib qolinadi. Yaponiyada 4 kishidan iborat bo‘lgan oyla uchun soliqqa tortilmaydigan eng kam daromad qiymati AQSH, Germaniya, Angliya, Frantsiya kabi mamlakatlarga nisbatan ancha yuqoridir.

1.Daromad solig’ining xususiyatlari
Soliq to‘lovchilar: Jismoniy shaxslar
Soliq davri: Kalendar yil (1 yanvardan 31 dekabrgacha)
Soliq stavkasi: 4 guruh (10%, 20%, 30%, 37%) 15% foizdan olingan daromad va dividend daromadi

Soliqqa tortiladigan daromad 10 kategoriya

1.Foiz daromadi 2. Dividend daromadi
3.Mulk daromadi 4. Bizness daromadi
4.Mehnat daromadi 6. Nafaqa daromadi
5.Yog’och daromadi 8. Kapital foydasi
6.Tasodifiy daromad 10. Aralash daromad

2.Daromad solig’ning xususiyatlari

SHaxslarning jamlangan daromadiga soliq.
(Istisno: nafaqalik daromadi, yog’och daromadi, foiz, divident va boshqalar)
O‘z-o‘zini baholash tizimi (Soliq to‘lovchilar o‘zlarining jami soliqlarini keyingi yilning 16 fevral va 15 martigacha topshirishlari kerak.
To‘lov muddatiga binoan: keyingi yilning 15 martigacha (qayta to‘lov: bir yilda 2 marotaba (31 iyul va 30 noyabr)
Soliq ushlash tizimi keng qo‘llaniladi (mehnat daromadi, foiz daromadi, dividend daromadi va b.q)