Toshkent moliya instituti g’aznachilik faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslari mustaqil ish bajardi: Ibroximova Maftunaxon Shavkatjon qizi

Davlat budjeti g’azna ijrosini tashkii qilishda g`aznachilikning o`rni va ahamiyati
Davlat moiiyasini boshqarish masalaiari iqtisodiyot va moliya nazariyasida markaziy o`rinni egallaydi. Iqtisodiyotimiz va davlat moliyasini boshqarishdagi muammolar shundan iboratki, bozor xo`jaligi o`z-o`zini tartiblovchi va rivojlantiruvchi tizim (bozorning "ko`rinmas qo`li") bo`lishiga qaramasdan, hech qachon davlat aralashuvisiz samarali ishlamagan. Tarixiy taraqqiyotdan maiumki, umuman olganda, kapitalistik bozor xo`jaligining yuzaga kelishi faol davlat aralashuvi bilan sodir boigan. Masalan, 1563-yilda ingiiz qirolichasi Elizaveta I milliy baliqchiliknt qoilab-quwatlash va unga boigan taiabni oshirish maqsadida o`z xizmatkorlariga haftasiga 2 marta go`sht roahsulotlarini iste'mol qilishni taqiqlagan. 1666-yilda esa Angliyada jun mahsulotlarini sotish bilan bogiiq qiyinchiliklami tugatish uchun bir qator tadbirlar amalga oshirilgan, xususan, vafot etgan fuqarolarni jun matodan bo`lgan kiyimlarda dafn etish majburiy qilib qo`yilgan, bu qonunni buzganlarga 5 funt-sterling miqdorida jarima belgilangan.
Aksariyat hozirgi zamon iqtisodchi-olimlarning fikricha, bozorning "ko`rinmas" davlatning "ko`rinadigan" bilan to`ldirilib turishi kerak. Bu borada kelishmovchiliklar, qaramaqarshi fikrlar yuzaga kelishining sababi bu aralashuvning qay darajada bo`lishi bilan bog`liq, lekin davlatning tartiblovchi tamoyili, asosan, ko`pchilik olimiar tomonidan etirof etilmoqda. Bunday yakdillikning asosiy sababi shundaki, olimlaraing ftkriga ko`ra, bozor jamiyatda mavjud bo`lgan iqtisodiy va ijtimoiy muamrnolarning barchasini o`z-o`zidan hal qila olmaydi. Misol uchun, monopoliya sharoitida o`z-o`zini tartiblash raqobatni rivojlantira olmaydi, bu esa tovarlar maium turiari narxining oshishiga olib keladi va natijada aholi daromadlari iqtisodiyotning alohida bir scktorida usbianib qoladi.
Iqtisodtyotni faqat "ko`rinmas qo`l"ga tashlab qo`yish ijobiy natija bennasligini va bu haqiqatning naqadar to`g`ri ekanligini bugungi kundagi reallik, jahonda yuz berayotgan to`fonlar tasdiqlab turibdi. Xulosa qilib aytganda, iqtisodiyotni davlat tomonidan tartiblash-ning bosh maqsadi -iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikni ta'minlash, mamlakatda mavjud ichki tuzumni mustahkamlash, mamlakat iqtisodiyoti va ijtimoiy jarayonlarni jahondagi o`zgaruvchan sharoitlarga moslashtirishdan iborat. Tartiblashning boshqa barcha maqsad va vazifalari ana shu bosh maqsadga bo`ysundirilgan.
Bu borada davlat moliyasini boshqarish va tashkil qilishda qanday vazifalar turganini ta'kid.lab o`tish o`rinli, ular muvozanatlashtirilgan bozorga kirib borishda barqaror taraqqiyotga erishish maqsadida maksimal darajada moddiy va moliyaviy rezervlarni qidirib topish;
- ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish istiqbollari va maqsadli dasturlarning samarali bajarilishini ta'minlovchi budjet daromadlarining umumiy hajmini to`g`ri belgilash;
- umumdavlat ahamiyatiga ega bo`lgan barcha tadbirlar uzluksiz moliyalashtirish ehtiyojini inobatga olgan holda, davlat budjeti xarajatlari umumiy hajmini to`g`ri belgilash va ularni optimallashtirish;
- umumdavlat ahamiyatiga ega bo`lgan barcha tadbirlarai uzluksiz moliyalashtirish ehtiyojini inobatga olgan holda, davlat budjeti xarajatlari umumiy hajmini to`g`ri belgilash va ularni optimallashtirish;
- iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo`lgan noinflyatsion manbalar hisobidan budjet defitsitiga barham berish yoki uni qisqartirish;
- iqtisodiy mintaqahir, xo`jalik sohalari va budjetlar o`rtasida davlat daromadlarini qayta taqsimlash yo`li bilan turli darajadagi budjetlami balanslashtirish maqsadida budjetni oqilona tartibga solishni amalga oshirish;
Davlat budjetining kassaviy ijrosini amalga oshirish jarayonida g`aznachiliktijorat banklari bilan ham shartnoma tuzadi. Bu banklarning ro`yhati O`zbekistoRespublikasi Markaziy Banki tavsiyasidan keyin aniqlanadi. O`zbekiston Rcspublikasi Markaziy Banki va tijorat banklari g`aznachiliktalabi bilan quyidagt maiumotlarni bcrishga majbur:
- budjet tashkiiotlarining bankda ochiigan shaxsiy hisobraqamlari, unda mablag`lar ayianishi va qoldig`i to’g’risida maiumot;
- budjet tashkiiotlarining bankda ochiigan shaxsiy hisobraqamlari, unda mablag`lar ayianishi va qoldig`i to’g’risida maiumot;
"Amaliyot boshqarmasi", "Metodologiya, moliyaviy resursiar va hisoblarni boshqarish boshqarmasi" va "Davlat budjetining g’azna ijrosi tahlili va nazorati boshqarmasi" singari boshqarmalar kiradi. o`z navbatida, ushbu boshqarmalar tarkibiga bir qancha bo`limlar kiradi.