Toshkent moliya instituti jismoniy tarbiya

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

JISMONIY TARBIYA

Tuzuvchi:HUMOYUN CHORIYEV

Mavzu; Basketboll haqida ma’lumot

• Mavzu; Basketboll haqida ma’lumot

Reja;

• Reja;
• Basketbolning paydo bo’lish tarixi.
• Basketboll haqida ma’lumot

Farzandlarimiz bizdanda kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli bo’lishi shart

Basketbolning vatani AQSH, uning otasi James Naismith hisoblanadi.
Basketbol o’yini XIX asrda vujudga kelgan. Springfild xalqaro mashg’ulotlar maktabining jismoniy tarbiya o’qituvchisi, bir paytlar ajoyib regbichi va gimnastikachisi James Naismith talabalarning qishki paytda jismonan yanada ko’proq chiniqtirish maqsadida zalada to’p bilan o’ynaladigan yangi o’yin o’ylab topdi.
U to’pni ushlash orqali talabalarning merganligini tekshirish uchun qorovuldan ikki bo’sh quti keltirishni iltimos qildi
Quti topa olmagan qorovul meva soladigan savat ko’tarib keldi
Savatlarning balandligi 3,05 m bo’lgan zalning ikki tomonidagi balkonga o’rnashtirdi. Shu tariqa basketbol vujudga keldi. Neymist o’yinning qoidalarini ishlab chiqdi va 1891-iylning 21-dekabrida Springfild maktabining zalida birinchi basketbol uchrashuvi o’tkazildi.
Guruhda 18 talaba mavjud edi. Har bir guruhda 9 tadan ishtirokchi bor 2 jamoa ishtirok etdi.
Basketbolning dastlabki qoidalari 13 qismdan iborat edi va ulardan ba’zilari hozirgacha saqlanib qolgan.
1893-yilda savatlarni to’rli tamir aylana bilan almashtirildi.
1895-yilda esa ular shitlarga o’rnatildi.
Oradan 2 yil o’tgach, har bir jamoada 5 kishidan tushadigan bo’ldi.
1893-yilda fransiyalik Mel Ridu Springfild kollejini bitirgach, vataniga qaytadi va hamyutlarini yangi o’yin bilan tanishtiradi.
1894-yida yilda esa Bob Geyli xitoyliklarni,
Dukan petton esa xindlarni basketbol bilan tanishtirdi.
1927-yilning sentyabrida Jeneva sport maktabini ochdi
va Springfild kolleji dokto Elmer Beri derektor bo’ldi.
Ushbu makatab bitiruvchilari tufayli basketbol Latviya, Litfiya, Italiya, Fransiya, Chexoslavakiyada ommolashib ketdi.
Basketbol o‘yini to‘rt taymdan iborat bo‘lib, har qaysi taym 10 daqiqa davom etadi. Birinchi taym—10 daqiqa o‘yin, 2 daqiqa tanaffus; ikkinchi taym—10 daqiqa o‘yin, 15 daqiqa tanaffus; uchinchi taym—10 daqiqa o‘yin, 2 daqiqa tanaffus; to‘rtinchi taym —10 daqiqa o‘yin. Mabodo, o‘yinning ikkinchi yarmi tugallanishi oldidan natija during bo‘lib qolsa, yana 5 daqiqa qo‘shimcha vaqt beriladi. Uch, besh, o‘n soniyali qoidalar. Uch soniyali qoida deb, bu — hujumchining oldingi hujum zonasiga o‘tib, jarima tashlash maydonchasiga kirib olishiga aytiladi. U yerda to‘pli va to‘psiz hujumchi 3 soniyadan ortiq bo‘lishi man etiladi. Agar to‘pli o‘yinchi shu jarima maydonchasiga tushib qolsa, u uch soniya ichida to‘pni savatga tashlashi kerak. Besh soniyali qoidada, agar o‘z zonasi ichidagi o‘yinchi to‘pni olgach, 5 soniyada uni uzatmasa, dumalatmasa yoki yerga urib yurmasa, hakam to‘pni olib, “bahsli to‘p“ deb ikki o‘yinchi o‘rtasiga doirada tashlab beradi. Jarima to‘pini tashlayotgan o‘yinchi ham 5 soniya ichida to‘pni tashlashi kerak. O‘n soniyali qoida hujumga o‘tayotgan jamoa o‘zining zonasidan oldingi zonaga o‘tishida ishlatiladi.
Basketbol o‘yini to‘rt taymdan iborat bo‘lib, har qaysi taym 10 daqiqa davom etadi. Birinchi taym—10 daqiqa o‘yin, 2 daqiqa tanaffus; ikkinchi taym—10 daqiqa o‘yin, 15 daqiqa tanaffus; uchinchi taym—10 daqiqa o‘yin, 2 daqiqa tanaffus; to‘rtinchi taym —10 daqiqa o‘yin. Mabodo, o‘yinning ikkinchi yarmi tugallanishi oldidan natija during bo‘lib qolsa, yana 5 daqiqa qo‘shimcha vaqt beriladi. Uch, besh, o‘n soniyali qoidalar. Uch soniyali qoida deb, bu — hujumchining oldingi hujum zonasiga o‘tib, jarima tashlash maydonchasiga kirib olishiga aytiladi. U yerda to‘pli va to‘psiz hujumchi 3 soniyadan ortiq bo‘lishi man etiladi. Agar to‘pli o‘yinchi shu jarima maydonchasiga tushib qolsa, u uch soniya ichida to‘pni savatga tashlashi kerak. Besh soniyali qoidada, agar o‘z zonasi ichidagi o‘yinchi to‘pni olgach, 5 soniyada uni uzatmasa, dumalatmasa yoki yerga urib yurmasa, hakam to‘pni olib, “bahsli to‘p“ deb ikki o‘yinchi o‘rtasiga doirada tashlab beradi. Jarima to‘pini tashlayotgan o‘yinchi ham 5 soniya ichida to‘pni tashlashi kerak. O‘n soniyali qoida hujumga o‘tayotgan jamoa o‘zining zonasidan oldingi zonaga o‘tishida ishlatiladi.
Backetbol mashg’uloti va musobaqalari uchun to’rtburchak maydoncha yoki zal bo’lishi kerak
Maydoncha-ning o’lchami 26*14 metr bo’lishi kerak
Balandligi 7 metr bo’lishi kerak
Basketbol o‘yini ham sport o‘yinlarining tarkibiy qismi hisoblanadi. Shu tufayli u O‘zbekiston Respublikasining yangi Davlat ta’lim standartlari va uning kollejlar uchun dasturidan munosib o‘rin egallagan. Bu o‘yinni butun dunyoda kichik ham, katta ham birdek qiziqib o‘ynaydi. Vatanimizga basketbol o‘yini 1920- yillardan kirib keldi. U hozirda barcha o‘quv muassasalarining dasturiga ham kiritilgan. Aslida, bu o‘yin bundan 110 yil muqaddam AQSHda paydo bo‘lgan. Uni Springfild kolleji jismoniy tarbiya o‘qituvchisi Jeyms Neysmit o‘ylab topgan va
o‘z talabalari bilan o‘ynagan. O‘sha paytlarda to‘pni hozirgidek halqaga otishmas, balki oddiy savatga tashlashardi. „Basketbol“ inglizcha so‘z bo‘lib, u „basket“—„savat“, „bol“—„to‘p“ degan ma’noni anglatadi. Basketbol juda qiziqarli va serqirra, harakatlarga boy o‘yindir.