Toshkent moliya instituti moliyaviy menejment fakulteti "menejment va marketing" kafedrasi

2.2. "FAZILAT-SAGE" MChJning mehnat resurslari bilan 

ta’minlanganligi tahlili

 

Mehnat  resurslarini  ifodalovchi  ko’rsatkichlar  tizimida  ular  bilan 

ta’minlanganlikni  xarakterlovchi  ko’rsatkichlarning  alohida  o’rni  bor,  chunki 

mehnat  resurslari bilan etarli darajada ta’minlanmasa, har qanday jarayon ham 

me’yordagidek  sodir  bo’lmasligi  mumkin.  Agar  keragidan  ortiq  ta’minlangan 

bo’lsa,  korxona  uchun  behuda  sarf-xarajatlar  yuzaga  kelishi  mumkin.  Shu 

tufayli  ushbu  gurux  ko’rsatkichlarini  aniqlash,  ularni  baholash  va  tahlil  qilish 

bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  muhim  ahamiyatga  ega.  Mehnat    resurslari  bilan 

ta’minlanganlikni  ifodalash  uchun  quyidagi  asosiy  ko’rsatkichlar  tizimidan 

foydalanish tavsiya kilinadi: 

1. 

Mehnat  resurslari bilan shtat jadvalining ta’minlanganligi; 

2. 

Mehnat  resurslari sig’imi; 

3. 

Mehnat  resurslarining qurollanganligi; 

4. 

Aylanma mablag’larning mehnat  resurslari bilan ta’minlanganligi. 

Mehnat    resurslari  bilan  shtat  jadvalining  ta’minlanganligini  aniqlash 

uchun  bir  qancha  hisob-kitoblar  qilish  mumkin.  Eng  avvalo,  bu  bo’yicha 

umumiy  ko’rsatkichni  aniqlash  lozim.  Buning  uchun  mehnat    resurslarining 

xaqiqiy miqdorini (Mg^) uning shtat jadvalidagi miqdoriga (Mr

s

h.j.t) bo’linadi: 

Mr

sh

.

J

.t=Mr

h

.

m

/Mr

sh

.

J

.

m

 (1) 

Xuddi  shunday  ko’rsatkichni  uning  alohida  guruxlari  bo’yicha  ham 

aniqlash  mumkin.  Masalan:  oliy  ma’lumotli  xodimlarning  xaqiqiy  sonini  shtat 

jadvali  bo’yicha  shunday  xodimlarga  bo’lish  mumkin.  Yoki  korxonada  band 

bo’lgan  muxandis-texniklarning  xaqiqiy  sonini  shtat  jadvali  bo’yicha  shunday 

xodimlarga bo’lish mumkin. Bu ham shu soha bo’yicha nimani tahlil qilinishiga 

bog’lik. 

Mehnat    resurslari  sig’imi  (Mr

sg

>)  ham  ushbu  guruxga  kiruvchi  muhim 

ko’rsatkichlardan  biri.  Uni  aniqlash  uchun  mehnat    resurslari  mikdorini  (Mr) 

yaratilgan (sotilgan) mahsulot (ish, xizmat) xajmining (Q) mikdoriga bo’linadi: 

---

30 

 

Mr

sg

'=Mr/Q (2) 

Ushbu  ko’rsatkich  reja  bo’yicha  va  xaqiqatda  bir  qancha  davrlarga 

aniqlanib, taqqoslanishi orqali tahlil qilinadi va tegishli xulosalar chiqariladi. 

Mehnat  resurslarining  qurollanganligi  yoki  asosiy  vositalar  faol  qismining 

mehnatresurslari  bilan  ta’minlanganligini  ifodalovchi  ko’rsatkichni  aniqlash  va 

tahlil  qilish  muhim  ahamiyatga  ega.  Xozir  jahonda  ilmiy-texnika  taraqqiyoti 

jadal  rivojlanishi  mehnatning  eng  ilg’or  texnika  va  texnologiya  bilan 

qurollanishini  taqozo  qiladi.  Shu  tufayli  ushbu  ko’rsatkichni  har  bir  korxonada 

aniqlash  va  tahlil  qilish  lozim.  Buni  aniqlash  uchun  asosiy  vositalarning  faol 

qismini (Avf 

q

) mehnatresurslari miqdoriga (Mr) bo’linadi yoki teskarisi: 

Mr