Toshkent moliya instituti
Download 5.16 Kb. Pdf ko'rish
|
|
3.2. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida sanoat korxonalarini investitsiya faoliyatini moliyalashtirishga xorijiy investitsiyalarni jalb etishni takomillashtirish Ilmiy ishning oldingi boblarida sanoat korxonalari investitsiya faoliyatini moliyalashtirishga oid nazariy va tahliliy ma`lumotlarni o’rganib, mamlakatimiz milliy iqtisodiyotida mahalliy investitsiyalar bilan birga xorijiy investitsiyalarlarning ham o’rni beqiyos ekanligiga amin bo’ldik. Prezidentimiz I.A.Karimov o’z ma`ruzalarida ta’kidlaganlaridek, iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishning asosiy ustuvor yo’nalishlaridan biri sifatida - xorijiy investitsiyalarni birinchi galda, to’g’ridan-to’g’ri investitsiyalarni jalb etishni ko’rsatib o’tganliklari ham bu masalaning qay darajada muhimligidan dalolat beradi. 49 Bizga ma’lumki, davlat kafolatisiz xorij sarmoyalarini kiritish katta samara beradi. Shuning uchun imkon qadar hukumat kafolati bilan keladigan chet el investitsiyalarini chegaralab, ularning o’rniga xususiy investorlar yoki tashabbuskor investorlarning kelishini rag’batlantirishni tashkil etish zarur. Shuningdek, keyingi yillarda sanoat korxonalarida xom-ashyolarni qayta ishlashni ta`minlash va respublikada tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish hajmini yanada ko’paytirish uchun xorijiy sarmoyalarni yanada ko’proq jalb qilish maqsadida xorijiy sarmoyador faoliyatini muvofiqlashtiruvchi qonununchilik ham uzluksiz takomillashib bormoqda. 49 Karimov I.A.: “Iqtisodiyotni erkinlashtirish, resurslardan tejamkorlik bilan foydalanish – bosh yo’limiz”. “Xalq so’zi” gazetasi, 2002-yil 14-fevral. 83 Xorijiy investorlar sarmoyalarining kafolati uchun yaratilgan qonunchilik bazasining shakllanishi bilan bir qatorda, Prezidentimiz I.A.Karimov: “Shuni alohida ta`kidlamoqchimanki, investitsiyalar birinchi navbatda to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar oqimi - bu, chet ellik sheriklarimiz respublikamizda amalga oshirilayotgan keng ko’lamdagi demokratik va bozor islohotlarining to’g’riligi hamda samaradorligini tan olgani, ularni biz bilan hamkorlik qilishga tayyor ekanligini yana bir tasdig’idir”, deb izohdaydilar 50 . Shunday hujjatlardan biri O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 15-dekabrda imzolangan “2011-2015 - yillarda O‘zbekiston Respublikasi sanoatini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari to‘g‘risida” PQ-1442-sonli Qarori bo’lib, u sanoat korxonalariga sarmoyalarni jalb qilish muhitini tubdan o’zgartirish imkoniyatini yaratdi. Ushbu qaror asosida 2011 – 2015 - yillarda O'zbekiston Respublikasi sanoatini rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari to’g’risidagi Dastur ma'qullandi. Dasturga kiritilgan loyihalarni amalga oshirish doirasida Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadigan ro’yhatlar bo’yicha olib kelinadigan, respublikada ishlab chiqarilmaydigan uskunalar, materiallar va butlovchi buyumlar 2016-yilning 1-yanvariga qadar muddatga bojxona to’lovlari to’lashdan (bojxona rasmiylashtiruvi yig’imlaridan tashqari) ozod etiladi. To’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar (TTXI) ularni qabul qilayotgan mamlakatga ijobiy natijalar keltirishi borasida jiddiy dalillar mavjud bo’lishiga qaramay, ularning o’tish davri iqtisodiyotini boshdan kechirayotgan mamlakatlarga ta`siri keng kapital oqimi nuqtai nazaridan chuqur va holis baholashni talab etadi. Aytish joizki, ayrim turdagi iqtisodiyotlar uchun TTXI ta`sirining tabiati va darajasi mamlakat iqtisodiy taraqqiyotining bosqichi, iqtisodiy siyosat va umumiy ishbilarmonlik muhiti orqali belgilanadi. Ushbu 50 Karimov I.A.: “Erishilgan marralarimizni mustahkamlab, islohotlar yo’lidan borish – asosiy vazifamiz”. “Xalq so’zi” gazetasi, 2004-yil 11-fevral. 84 xususiyatlar o’zaro yaqqol farqlangani bois, ichki iqtisodiyot uchun TTXIning ta`siri va ular tufayli olingan foyda har bir alohida mamlakatda turlicha bo’ladi. Iqtisodiyotning yopiq turida yoki kapital oqimi chegaralangan mamlakatlarda ichki investitsiyalar hajmi ichki jamg’armalar bilan cheklanadi. Bunday holatda xorijiy kapitalning kirib kelishi mamlakatdagi investitsiyalar darajasining o’sishiga olib keladi. O’tish davri iqtisodiyotini boshdan kechirayotgan mamlakatlarda TTXI oqimi muayyan mehnat samaradorligini oshiribgina qolmay, balki ishchi kuchi bandligini ham ta`minlaydi. Yirik kapitalning kirib kelishi, o’z navbatida, uni qabul qiluvchi mamlakat valyutasi qadrining oshishiga ham olib kelishi mumkin. TTXIning nafaqat moliya manbai, balki ularning o’zga mamlakat iqtisodiyotidan kelib chiqqanligi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki TTXI nafaqat kapital va xorijiy valyuta olib keladi, balki ular yangi texnologiyalar, boshqaruv nou-xaulari, yangi mahsulotlar va ishlab chiqarish uslublarining ham joriy qilinishiga olib keladi. Sanoat korxonalariga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish iqtisodiy taraqqiyotni ta`minlaydi, inson kapitalini shakllantiradi, shuningdek, xorijiy kapital ishtirokida ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi va shu tariqa mahalliy bozorda faoliyat yuritayotgan korxonalar daromadini ko’paytiradi. Demak, xorijiy investitsiyalar oqimi raqobatni oshirishda muhim vosita bo’lib, bu o’z navbatida, mahalliy ishlab chiqaruvchilarni samaradorlikni oshirishga qaratilgan strategiyalarni qo’llashga rag’batlantiradi. Xorijiy investitsiyalarni iqtisodiy o’sishga ko’rsatgan ta`siriga kelsak, xorijiy investorlar investitsiya kiritilayotgan mamlakat korxonasida boshqaruvni nazorat qilish huquqi bilan birga, odatda, 25 yoki undan ko’proq foizni tashkil etadigan uzoq muddatli majburiyatlarni ham o’z zimmasiga oladi. Xorijiy investitsiyalar iqtisodiyotning barcha sohalarida, jumladan, sanoat tarmog’ida ham kapital, boshqaruv ko’nikmalari, jahon bozoridagi mavjud sotish kanallari kabi yetishmaydigan elementlarni taklif etish orqali eksportni rag’batlantirishi mumkin. 85 Tadqiqotlardan ma`lum bo’lishicha, ichki bozorda raqobatni rag’batlantiruvchi hukumat siyosati chet el investitsiyalarining iqtisodiy taraqqiyotga ta`sirining muhim omili bo’lib hizmat qiladi. Bizning fikrimizcha, chet el investitsiyalarining milliy itisodiyotga ta`siri va ular tomonidan amalga oshirilayotgan loyihalarning samaradorligi turlicha bo’lishi mumkin: Birinchidan, xorijiy investitsiyalar milliy iqtisodiyot uchun ijobiy ahamiyat kasb etadi. Buni biz sanoat tarmog’iga chet el investitsiyalarining kirib kelishi natijasida mahalliy jamg’armalarga qo’shimcha ravishda investitsion faoliyat kengayib, mehnat va kapital samaradorligini oshirishga ko’maklashadigan boshqaruv, marketing va ilg’or texnologiyalarni joriy etilishida ko’rishimiz mumkin. Milliy daromadning o’sishi kirib keladigan kapital oqimi hajmi hamda kapitalga bo’lgan extiyoj o’zgaruvchanligiga bog’liq; Ikkinchidan, sanoat tarmog’idagi xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi loyihalar milliy iqtisodiyotning taraqqiyotiga salbiy ta`sir ko’rsatishi ham mumkin. Bozorga kirib borish yo’lida katta to’siqlar mavjud sanoat sohalarida ish yuritayotgan xorijiy kompaniyalar bunday sharoitda o’z manfaatlarini ko’zlab, bozorning konsentratsiya darajasini yanada oshirishlari mumkin. Ular mahalliy kapital bozori va xorijiy valyuta zaxiralaridan imtiyozli ravishda foydalanish imkoniyatidan foydalanib, ichki jamg’arma va investitsiyalar darajasini pasaytirishlari mumkin. Uchinchidan, xorijiy investitsiyalarning milliy iqtisodiyotga ta`sirini belgilab beruvchi asosiy omillardan biri - sanoat tarmog’ida ana shunday loyihalar amalga oshirilayotgan mahalliy bozordagi raqobat darajasidir. Bizning fikrimizcha, raqobat va antimonopoliya sohasida muqobil hukumat siyosatining amalga oshirilishi o’ta muhim ahamiyat kasb etadi. Mana shunday sharoitdagina xorijiy investitsiyalar uni qabul qilgan mamlakat iqtisodiy rivojiga maqbul ta`sir ko’rsatadi. Ushbu ta`sir sabablari shuki, xorijiy investitsiyalar, birinchi navbatda, qo’shilgan qiymatni oshirish va ko’proq daromad olish imkoni 86 bo’lgan sohalarga kirib keladi. xorijiy investitsiyalar ishlab chiqarish va investitsiyalarning ko’payishi orqali iqtisodiy o’sishga ko’rsatadigan bevosita ta`siridan tashqari mehnat samaradorligini oshirish, yangi texnologiya va nou- xaularni joriy etish, ichki jamg’arma, investitsiyalar va eksport imkoniyatlarini ko’paytirish, infratuzilmani rivojlantirish orqali iqtisodiyotga bilvosita ta`sir ham o’tkazadi. Shuni alohida ta`kidlash kerakki, hech qaysi o’ziga ishongan xorijiy kompaniya yoki xususiy tadbirkor iqtisodiyotda chuqur islohotlar amalga oshirilmayotgan, sarmoya kiritishning zarur kafolat va istiqbollari hamda rivojlantirishning omillari mavjud bo’lmagan bozorga qadam bosmaydi. Sanoat korxonalariga, ayniqsa, xom ashyoni mukammal qayta ishlab, tayyor mahsulot ishlab chiqaradigan korxonalarga berilayotgan yuqorida qayd etilgan qator imtiyoz hamda yengilliklar sanoatning imkoniyatlarini amalga oshirish va kelgusida ularning o’sishini ta`minlashga qaratilgan. Bizning fikrimizcha, sanoat tarmog’iga xorijiy investitsiyalarni kengroq jalb qilish va ulardan samarali foydalanish orqali ushbu tarmoq faoliyatini yanada jadallashtirish masalalari quyidagi yo’nalishlarda namoyon bo’ladi: Birinchidan, sanoat tarmog’ida xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi xorijiy korxonalarni ko’paytirish hisobiga bir qator iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy samaralarga erishish mumkin. Bunda mazkur tarmoqda zamonaviy texnika va texnologiyalarning kirib kelishi ishlab chiqarish darajasini oshiradi, mehnatga layoqatli aholi ish o’rinlari bilan ta’minlanadi, ishlab chiqariladigan mahsulotlarning sifati yaxshilanadi, boshqaruvning ilg’or usullari o’zlashtiriladi, soliqlar, ijara haqi va boshqa to’lovlar bilan bir qatorda davlat budjeti daromadlarining hamda mamlakat eksport salohiyati oshishi tufayli valyuta tushumining keskin ko’payishiga erishiladi. Ikkinchidan, xorijiy va ichki investitsiyalarni sanoat tarmog’iga jalb etishni kengayishi qisqa vaqt ichida xususiy mulkchilikning turli shakllari rivojlanishiga ko’maklashadi, O’zbekistonning xalqaro bozorga yuqori sifatli, raqobatbardosh sanoat korxonalari maxsulotlaini olib chiqishini va u yerda o’z o’rniga ega 87 bo’lishini ta`minlaydi. Oqibatda, sanoat tarmog’ining respublikamiz iqtisodiyoti barqaror o’sishiga qo’shayotgan ulushi oshib boradi. Shu o’rinda shuni ta`kidlash joizki, investitsiyaning harakatidan kelib chiqib, zamon va makonining almashtirilishi va o’zga iqtisodiyotga kirib borishi namoyon bo’ladi. Respublikada sanoat tarmog’i korxonalari rivojlanishi uchun katta imkoniyatlar va manbalar mavjud bo’lib, ularning asosiysi sifatida xom ashyo bazasining mavjudligi, elektr-energiya va yoqilg’i mahsulotlarining xarid narxining pastligi, arzon ishchi kuchlari, zamonaviy kommunikatsiya tizimi, to’liq o’zlashtirilmagan sanoatning ayrim tarmoq mahsulotlari bozori va boshqalarni ko’rsatish mumkin. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida esa narx va sifat orqali raqobat xosil qilinadi. Sanoat mahsulotlari tannarxidagi xarajatlarning asosiy qismini xom-ashyo va yordamchi materiallar tashkil etishi inobatga olinib, masalaga oydinlik kiritiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida sanoat tarmog’i korxonalarining barqaror rivojlanishi va mazkur sohada investitsiyalarni boshqarishni takomillashtirish uchun tarmoqni qaysi ko’rinishdagi mahalliy mablag’lar asosida moliyalashtirish mumkinligini aniqlashtirish talab etiladi. Sanoat korxonalari investitsiya faoliyatini olib borishda investitsiya resurslarining tarkibi muhim ahamiyat kasb etadi. Investorlar investitsiya resurslarini o’z iqtisodiy va tadbirkorlik qobiliyati hamda imkoniyatidan kelib chiqib tanlaydilar. Investitsiya resurslari shartli holatda to’rt guruhga bo’linadi. Jumladan, O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi Qonunining 5-moddasida investitsiya resurslarining quyidagi guruhlari ko’rsatib berilgan 51 : 1) pul va boshqa moliyaviy mablag’lar, shu jumladan, kreditlar, paylar, aksiyalar va boshqa qimmatli qog’ozlar; 2) ko’char va ko’chmas mol-mulk (binolar, inshootlar, uskunalar va boshqa moddiy boyliklar) hamda ularga doir huquqlar; 51 O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi Qonunining 5-moddasi. 24.12.1998y. 88 3) intellektual mulk ob`ektlari, shu jumladan, texnikaviy hujjatlar tarzida tuzilgan texnika, texnologiya, tijoratga oid boshqa bilimlar majmui, u yoki bu turdagi ishlab chiqarishni tashkil etish uchun zarur bo’lgan bilimlar va ishlab chiqarish tajribasi, “nou-xau”; 4) yerga va boshqa tabiiy resurslarga, binolar, inshootlar, uskunalarga egalik qilish va ulardan foydalanish huquqi, shuningdek, mulk huquqidan kelib chiquvchi ashyoviy huquqlar hamda qonun hujjatlariga muvofiq boshqa boyliklar. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida sanoat korxonalari investitsion faoliyatini moliyalashtirish manbalari shartli holda quyidagi guruhlarga bo’linadi: xo’jalik sub`ektlarining shaxsiy mablag’lari; davlat budjet mablag’lari; tijorat banklarining kredit resurslari; aholi mablag’lari; chet el investitsiyalari; budjetdan tashqari jamg’arma mablag’lari. Bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan mamlakatlarda Davlat budjeti mablag’lari hisobiga investitsiya loyihalarini moliyalashtirish ko’lami keng bo’ladi, chunki alohida investorlarning dastlabki kapitallari kapitalga bo’lgan ehtiyojni to’liq qondira olmaydi. Respublikamizda ham markazlashgan mablag’lar yordamida investitsiya loyihalarini moliyalashtirish salmog’i dastlabki yillarda katta edi. Biroq mamlakatimizda olib borilayotgan oqilona iqtisodiy siyosat tufayli investitsiya jarayonlarida davlat budjeti mablag’lari asta-sekinlik bilan kamayib, boshqa moliyaviy manbalar hajmi yildan-yilga oshib bormoqda. Bugungi kunda sanoat korxonalari investitsiya faoliyatini moliyalashtirishda aholining ishtiroki hamon sezilarsiz bo’lib kelmoqda. Buning asosiy sababi aholi moliyaviy bozorning faol ishtirokchisi bo’la olmayapti. Budjet mablag’lari asosida investitsiyalarning kamayishi ham ijobiy ko’rsatkich bo’lib, iqtisodiyotning modernizatsiyalashyotganligi bilan bir 89 qatorda, davlatning iqtisodiyotga aralashuvi kamayib borayotganligidan dalolat beradi. Xo’jalik sub`ektlari shaxsiy resurslarining investitsiya faoliyatidagi salmog’ining pasayib ketishiga asosiy sabab sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin: 1) Korxonalar ixtiyorida qolayotgan moliyaviy resurslarning kamligi. 2) Korxonalarning reinvestitsiya jarayoniga e`tiborini sustligi. Nima bo’lganda ham investitsiya faoliyatining shu holatda pasayib ketishini oqlab bo’lmaydi. Chunki, investitsiya faoliyatida korxonalarning shaxsiy mablag’lari ellik foizdan past bo’lishi korxonalarning o’zlari uchun katta qiyinchiliklar tug’diradi. Tijorat banklarining kredit resurslari investitsiyani moliyalashtirish manbasi sifatida pasayib ketishi banklarning investitsion bozorda mavqei pasayganidan dalolat beradi. Bu esa, o’z navbatida, korxonalar va aholi ortiqcha moliyaviy mablag’larini bank hisob-kitob raqamlarida depozitlar sifatida saqlashdan ko’ra, boshqa investitsiya ob`ektlarida investitsiya qilishni lozim ko’rayotganini bildirmoqda. Investitsiya faoliyatini aholining mablag’lari hisobidan moliyalashtirishni amalga oshirishdagi sustkashlikning asosiy sabablaridan biri, aholi ixtiyoridagi ortiqcha moliya resurslarini investitsiya qilishdan ko’ra, kundalik is’temolga sarflanayotganligi hisoblanadi. Bu asosan, kundalik ehtiyoj mollarini xarid qilish va uy-joy qurish bilan bog’liq bo’lgan sarf xarajatlardir. Bizning fikrimizcha, moliyaviy manbalardan foydalanishda dastlab ustuvor manbalardan foydalanib, faqatgina zarurat tug’ilgandagina keyingi qo’shimcha manbalardan foydalanishni tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Xorijiy investitsiyalar yordamida sanoat tarmog’ini rivojlantirish yo’llari muammolarini o’rganish asosida quyidagi ilmiy xulosalarni chiqarishimiz mumkin: sanoat tarmog’dagi xo’jalik sub`ektlarini aksiyalashtirish, ya`ni aksiya va obligatsiyalarni muomalaga chiqarish, yetarlicha moliyaviy resurslarni jalb etish orqali korxonalarni investitsiya faoliyatini moliyalashtirishda qo’shimcha 90 mablag’lar tarkibini kengaytirish lozim, ya’ni portfel invstitsiyalardan ham foydalanish zarur; ma`lumki, investitsiya faoliyatidagi kapital qurilish va texnik qayta jihozlash tadbirlari uchun kreditlar kerak. Bu jarayonda respublikada investitsiya faoliyatini jadallashtirishda xalqaro moliya institutlari va banklari alohida o’rin tutadilar. Shu nuqtai nazardan, sanoat korxonalari investitsiya faoliyatini rivojlantirish uchun xalqaro banklarining kreditlaridan ham foydalanish kerak. III bob bo’yicha xulosa: Sanoat korxonalarida investitsion faoliyatni moliyalashtirishning takomillashtirish masalalari yuzasidan yuritilgan mulohazalardan quyidagi xulosalarga kelindi: 1. Sanoati korxonalarida investitsion faoliyatni moliyalashtirishni takomillashtirish uchun o’z mablag’laridan foydalanish samaradorligini oshirishga, qarz mablag’larini oqilona jalb etilishni taminlashga xizmat qiluvchi ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqish zarur. 2. Sanoat korxonalarini istiqbolli taraqqiyotini ta’minlash va ularni investitsiya faoliyatini moliyalashtirishni rivojlantirishning o’ziga xos ahamiyatidan kelib chiqib, quyidagilarni amalga oshirish orqali sanoat korxonalarini investitsiya faoliyatini moliyalashtirishni takomillashtirish mumkin: a) sanoat korxonalari investitsiya faoliyatining rivojlanishini ta`minlashda soliqlarning rag’batlantiruvchi rolini oshirish zarur; b) ichki investitsiyalar bilan bir qatorda xorijiy investitsiyalar va kreditlarning sanoat korxonalarining investitsiya faoliyatini amalga oshirishda to’g’ridan-to’g’ri ishtirokini ta`minlash lozim; c) sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishini ta`minlash maqsadida erkin iqtisodiy hududlarni tashkil etish va ularni faoliyatini samarali olib borish kerak; 91 d) sanoat korxonalari investitsiya faoliyatini moliyalashtirishni takomillashtirish uchun sanoati yuksak taraqqiy etgan davlatlar amaliyotini o’rganish va ulardagi ilg’or tajribalarni respublika iqtisodiyotida qo’llash zarur; e) mamlakatimiz sanoat korxonalariga ichki va tashqi investitsiyalarni jalb etishda mazkur tarmoqning iqtisodiy ahvoli va imkoniyatlari, shuningdek, tarmoqning investitsion jozibadorligi to’g’risida aniq axborot va ma`lumotlar olish imkoniyatini yaratish lozim. 3. Sanoat tarmog’ida xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi xorijiy korxonalarni kuchaytirish hisobiga bir qator iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy samaralarga erishish mumkin. Bunda mazkur tarmoqda zamonaviy texnika va texnologiyalarning kirib kelishi ishlab chiqarish darajasini oshiradi, mehnatga layoqatli aholi ish o’rinlari bilan ta’minlanadi, ishlab chiqariladigan mahsulotlarning sifati yaxshilanadi, boshqaruvning ilg’or usullari o’zlashtiriladi, soliqlar, ijara haqi va boshqa to’lovlar bilan bir qatorda davlat budjeti daromadlarining hamda mamlakat eksport salohiyati oshishi tufayli valyuta tushumining keskin ko’payishiga erishiladi. 4. Sanoati korxonalarida investitsion faoliyat maqsadlarida kapitalni jalb qilish bir manbadan emas, balki bir necha manbadan amalga oshirilishi lozim. Shuning uchun xorijiy investor mablag’laridan foydalanishni rivojlantirish. 92 XULOSA Sanoat korxonalari faoliyatini moliyalashtirishni takomillashtirish masalalariga doir amalga oshirilgan izlanishlar natijasida quyidagi xulosalarga kelindi: 1. Mustaqillik boshlarida boshlangan iqtisodiyotni, shu jumladan sanoat korxonalarini tehnik qayta qurollantirish, modernizatsiya qilish va uning investitsion faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan ishlar bugunga kunda o’z samarasini bermoqda. Buning natijasida sanoat tarmog’i iqtisodiyotimizni yetakchi tarmog’iga aylandi. 2. O’zbekistonda amalga oshirilga iqtisodiy islohotlar natijasida qulay investitsiya muhiti shakllantirildi, ya`ni qulay investitsiya muhitini shakllanishida iqtisodiy rivojlanishning barqaror sur`atlariga erishilayotganligi va bozor institutlarining mavjudligi hamda eng avvalo, mustahkam qonunchilik bazasi, rivojlangan bank-kredit va investitsiyalashni davlat tomonidan qo’llab- quvvatlash kabi chora-tadbirlar tizimlari yaratilganligi sabab bo’lmoqda. 3. Turli iqtisodchi – olimlarning investitsiyalar va investitsiya faoliyati atamlariga bergan ta’riflari hamda qarashlari tahlil qilindi. 4. Sanoat – bu keng miqyosdagi xalq iste’mol mollari ishlab chiqariladigan, katta miqdordagi ishchilar faoliyat yuritadigan hamda keng ko’lamdagi qo’shimcha ish joylarini yaratish imkoniyatiga ega bo’lgan, eksport salohiyatining ko’tarilishi mamlakat iqtisodiy salohiyatining o’sishi va pirovard natijada, respublikada aholi farovonligining o’sishi bilan chambarchas bog’liq bo’lgan tarmoqdir. 5. Sanoat tarmog’i mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishida juda muhum rol o’ynaydi. Chunki sanoat tarmog’i korxonalari mahsulotlari mamlakat YaIMning 24 %ini tashkil qiladi va sanoat mahsulotlari xalq iste’mol mollari tarkibida katta ulushga ega. Mamlakat iqtisodiy qudrati va xalq farovonligi bilan bog’liq tarmoqlarning eksport salohiyatini oshirishda muhim o’rin egallaydi. Shu bois, 93 sanoat tarmog’iga investitsiyalar jalb etishni kengaytirish, uni rivojlantirish strategik ahamiyatga ega bo’lgan yo’nalishlar qatoriga kiradi. 6. Sanoat tarmog’i korxonalarida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar hajmi ham yildan-yilga oshib bormoqda. Bunga sabab, korxonalarning texnik bazasi yangilanayotganini, ishlab chiqarish quvvatlarini oshayotganini ko’rsatish mumkin. 7. O’zbekistonda sanoat korxonalari investitsiya loyihalarini moliyalash uchun xorijiy investitsiyalarni jalb etishga muhim qo’shimcha manba sifatida qaralishi lozim. Xorijiy investitsiyalar mahalliy investitsiyalarni to’ldirishi mumkin, biroq, ularning o’rnini bosolmaydi. Shu jihatlarni inobatga olganda, investitsiyalashning tashqi manbalarini kengaytirish tarmoq korxonalarining investitsiya faoliyatini yuksaltirishda ustuvor vazifa hisoblanadi. 8. Dissertatsiyada sanoat korxonalariga jalb etilgan investitsiyalar hajmi va tarkibining o’zgarish dinamikasi tahlil qilingan hamda ular samaradorligi baholangan. Tahlillar ko’rsatadiki, sanoat korxonalari eng katta hajmdagi ichki hamda to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar kiritiladigan ishlab chiqarish ob`ektlari mashinasozlik, metallurgiya, kimyo va yengil sanoati korxonalari hisoblanadi. 9. Sanoat tarmog’i tarkibidagi chet el investitsiyalari ishtirokida tashkil etilgan korxonalarning iqtisodiy ko’rsatkichlari tahlil qilingan. Tahlillar natijasi shuni ko’rsatadiki, qo’shma korxonalar tarkibida 47,0 % ni tashkil sanoat korxonalari tashkil etgan. 10. Sanoat tarmog’i korxonalarini imkoniyatlarini hisobga olib hamda mamlakatning yaqin kelajakdagi rivojlanish strategiyasiga asoslanib ta’kidlash mumkinki, tarmoq korxonlari kelgusi davrda yanada o’sishga erishadi va iqtisodiyotimizning yetakchi tarmog’i bo’lib qoladi. Shu bois ham mazkur tarmoq korxonlarini investitsion faoliyatini moliyalashtirishni yaxshilash masalasi muhim vazifa bo’lib qoladi. 11. Mahalliy investitsiyalarni jalb qilish orqali sanoat tarmog’i korxonalari investitsion faoliyatini rivojlantirish yo’llari, muammolarini o’rganish 94 yuzasidan quyidagilarni ta`kidlash mumkin: sanoatdagi korxonalarida aksiya va obligatsiyalarni muomalaga chiqarish orqali ularni investitsion faoliyatni moliyalashtirishda qo’shimcha mablag’lar tarkibini kengaytirish lozim. 12. Ma`lumki, investitsion faoliyatdagi kapital qurilish va texnik qayta jihozlash tadbirlari uchun kreditlar kerak. Bu jarayonda respublikada investitsion faoliyatni jadallashtirishda tijorat banklari alohida o’rin tutadi. Shu nuqtai-nazardan, sanoat korxonalarini investitsiya faoliyatini moliyalashtirish uchun tijorat banklari kreditlaridan ham foydalanish kerak. 13. Sanoat korxonalarini investitsiya faoliyatini moliyalashtirishni takomillashtirishda investitsiya va investitsiya faoliyatini o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqish zarur. 14. Ichki va to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni sanoat korxonalariga jalb etish va ularni investitsion faoliyatini moliyalashtirishni takomillashtirish orqali kelgusida ushbu tarmoqni modernizatsiya qilish hamda rivojlantirish strategiyasini asoslash va eksportga mahsulotlar ishlab chiqarish ko’lamini kengaytirishda foydalanish mumkin. 15. Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni amalga oshirishda asosiy kuch bu elektr-energiya hisoblandi. Ayrim chekka joylarda elektr-energiya quvvati past bo’lib, bu masalaning yechimi sifatida qayta tiklanuvchi energiya manbalarini ko’rsatish mumkin. Shuning uchun quyosh batareyalari yoki shamol parraklaridan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi; 16. Sanoat korxonalarini barpo etish va ishlab chiqarishini tashkil etish uchun qishloq joylarda barcha shart-sharoitlar (yer, suv va xom-ashyo) yetarli. Shuning uchun sanoat korxonalarini qishloq joylarda barpo etish va u yerda qayta ishlab chiqarishni rivojlantirish zarur. Buning uchun investitsiyalarni qishloq joylarga jalb etish maqsadga muvofiq hisoblanadi. 95 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI I. O’zbekiston Respublikasi Qonunlari: 1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. T.: “O’zbekiston”, 2008. 2. O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi Qonuni. T.: 24.12.1998. 3. O’zbekiston Respublikasining “Chet el investitsiyalari to’g’risida”gi Qonuni. T.: 30.04.1998. 4. O’zbekiston Respublikasining “Chet el investorlarning huquqlarini himoya qilish chora-tadbirlari va uning kafolatlari to’g’risida”gi Qonuni. T.: 30.04.1998. II. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari va qarorlari, Vazirlar Mahkamasining qarorlari: 5. “O’zbekiston Respublikasining 2013-yilga mo’jallangan investitsiya dasturi to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 21- noyabrdagi 1855-sonli Qarori. 6. “O’zbekiston Respublikasining 2012-yilga mo’jallangan investitsiya dasturi to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 27- dekabrdagi 1668 -sonli Qarori. 7. “O’zbekiston Respublikasining 2011-yilga mo’jallangan investitsiya dasturi to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 29- dekabrdagi1455-sonli Qarori. 8. “2011-2015-yillarda O’zbekiston Respublikasi sanoatini rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010- yil 15-dekabrdagi 1442-sonli Qarori. 9. “2009-2014-yillarda ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnikaviy va texnologik qayta jihozlash bo’yicha eng muhim loyihalarni amalga oshirish chora-tadbirlari dasturi to’g’risidagi” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009-yil 12-martdagi 1072-sonli Qarori. 96 10. “To’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar jalb etilishini rag’batlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 10-apreldagi 4434-sonli Farmoni. 11. “Tashqi iqtisodiy va savdo aloqalari, xorijiy investitsiyalarni jalb etish sohasida boshqaruv tizimini takomillashtirish to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yil 21-iyuldagi 3631-sonli Farmoni. 12. “Xorijiy sarmoya ishtirokidagi korxonalar tomonidan tayyor iste’mol mollari ishlab chiqarishni ko’paytirishni rag’batlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 20-iyundagi Farmoni. 13. “O’zbekiston iqtisodiyotida xususiy sektorning ulushi va ahamiyatini tubdan oshirish chora-tadbirlari to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 24-yanvardagi Farmoni 14. “Yirik sanoat korxonalari bilan kasanachilikning rivojlantirish asosidagi ishlab chiqarish va hizmatlar o’rtasida kooperatsiyani kengaytirishni rag’batlantirish chora-tadbirlari to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 5-yanvardagi 3706-sonli Farmoni. 15. “Iqtisodiyotning real sektori korxonalarini qo’llab-quvvatlash, ularning barqaror ishlashini ta’minlash va eksport salohiyatini oshirish chora-tadbirlari dasturi to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 28- noyabrdagi 4058-sonli Farmoni. 16. “2012-2015-yillarda nooziq-ovqat iste’mol tovarlari ishlab chiqarish hajmlarini ko’paytirish va turlarini kengaytirish bo’yicha qo’shimcha chora- tadbirlar to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012- yil 2-avgustdagi 234-sonli Qarori. 17. “Iqtisodiyotning real sektori sohasida korxonalarni va investitsion faollikni kredit yo’li bilan qo’llab-quvvatlashni ta’minlash chora-tadbirlar to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2008-yil 31-dekabrdagi 288- sonli Qarori. 97 18. “Qo’shma korxonalar tashkil etishga xorijiy investitsiyalarni jalb etishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 11-oktyabr 393-sonli Qarori. 19. “Respublika to’qimachilik tarmog’iga investitsiyalarni jalb qilish choralari to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005-yil 27- yanvardagi 38-sonli Qarori. 20. O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot Vazirligi, O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi va O’zbekiston Respublikasi Soliq Q’mitasining “To’g’ridan- to’g’ri xususiy xorijiy investitsiyalar uchun soliq imtiyozlarini qo’llash tartibi to’g’risida”gi 2005-yil 3-avgustdagi Nizomi. III. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov asarlari va ma’ruzalari: 21. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning 2012-yilda respublika ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari hamda 2013-yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma'ruzasi. 2013-yil 19- yanvar. 22. Karimov I.A.: “2012-yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradigan yil bo’ladi”. T.: “O’zbekiston”, 2012. 23. Karimov I.A.: “Barcha reja va dasturlaimiz Vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga hizmat qiladi”. T.: “O’zbekiston”. 2011. 24. Karimov I.A.: “Asosiy vazifamiz – vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir”. T: “O’zbekiston”. 2010. 25. Prezident I.A.Karimovning 2008-yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2009-yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi “Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va yangilashni izchil davom ettirish – davr talabi” mavzudagi ma'ruzasi. 2009-yil 14-fevral. 98 26. Karimov I.A.: “Inson manfaatlari ustuvorligini ta’minlash – barcha islohot va o’zgarishlarimizning bosh maqsadidir”. T.: “O’zbekiston”, 2008. 27. Karimov I.A.: “O’zbekiston mustaqillika erishish ostonasida”. T.: “O’zbekiston”, 2012. 28. Karimov I.A.: “Bank tizimi, pul muomalasi, kredit, investitsiya va moliyaviy barqarorlik”. T.: “O’zbekiston”, 2005. 29. Karimov I.A.: “Bizning bosh maqsadimiz jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiyalash va isloh etishdir”. T.: “O’zbekiston”, 2005. 30. Karimov I.A.: “Iqtisodiyotni erkinlashtirish, resurslardan tejamkorlik bilan foydalanish – bosh yo’limiz”. “Xalq so’zi” gazetasi, 2002-yil 14-fevral. 31. Karimov I.A.: “Erishilgan marralarimizni mustahkamlab, islohotlar yo’lidan borish – asosiy vazifamiz”. “Xalq so’zi” gazetasi, 2004-yil 11-fevral. IV. Asosiy adabiyotlar: 32. G’ozibekov D.G’., “Investitsiyalarni moliyalashtirish masalalari”. - T.: “Moliya”, 2003 33. Vahobov A.V., Xajibakiyev Sh.X., Mo’minov N.G.: “Xorijiy investitsiyalar”, O’quv qo’llanma. - T.: “Moliya”, 2010. 34. Imomov X.X.: Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish”, o’quv qo’llanma. - T.: “Iqtisod-moliya”, 2010. 35. Angelidi M.S., Karimov N.G.: “Investitsiyalarni loyihaviy moliyalashtirish tizimida sindikat asosida kreditlashtirish (Savollar va javoblar)”. - T.: “Iqtisod- moliya”, 2005. 36. Шарп У.Ф., Александер Г.Дж., Бейли Д.В.: “Инвестиции”. – М.: “ИНФРА-М”,1998. 37. Нешитой С.A.: “Инвестиции”. – М.: “Дело”. 2008. 38. Jo’raev A.S., Xo’jamqulov D.Y., Mamatov B.S.: “Investitsiya loyihalari tahlili”. Oliy o’quv muassasalari uchun o’quv qo’llanma. - T.: “Sharq”, 2003. 39. Nuriddinov S.A., “O’zbekiston iqtisodiyotining nodavlat sektorida investitsiyalarni moliyalash”. O’quv qo’llanma. - T.: “Iqtisod-moliya”, 2000. 99 40. Karimov N.G’.: “O’zbekiston Respublikasida investitsion loyihalarni moliyalashtirish amaliyotini takomillashtirish yo’llari”. Monografiya. - T.: “Fan va texnologiya”, 2007. 41. Burhanov A.U.: “Sanoat korxonalarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash strategiyasi”. Monografiya. - T.: “Fan va texnologiya”, 2009. 42. Ergasheva Sh., Uzoqov A.: “Investitsiyalarni tshkil etish va moliyalashtirish”. O’quv qo’llanma. - T.: “Iqtisodiyot”, 2009. 43. G’ozibekov D.H.: “Investitsiyalarni moliyalashtirish masalalari”. - T.: “Moliya”, 2003. 44. Qo’ziyeva N.R.: “Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning moliya va kredit mehanizimini takomillashtirish yo’nalishlari”. Monografiya. - T.: “Iqtisod-moliya”, 2006. 45. Toshov O.: “Investitsion faoliyatni moliyalashtirish”. - T.: “Akademnashr”, 2012. 46. Uzoqov A.T., Nosirov E.I., Saidov R.B., Sultonov M.A.: “Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va ularning monitoringi”. O’quv qo’llanma. - T.: “Iqtisod-moliya”, 2006. 47. G’ozibekov D.G’., Nosirov E.I.: “O’zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish”. Risola. – T.: “Iqtosod-Moliya”, 2007. 48. Qodirov A., G’iyosov B., Mirzamahmudov T.: “Investitsiyalar va investitsiyalar bozorini takomillashtirish”. – T.: TDIU, 2005. 49. Mahmudov N.M, Madjidov Sh.A.: “Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish”. O’quv qo’llanma. – T.: TDIU, 2010. 50. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning 2011-yilning asosiy yakunlari va 2012-yilda O’zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majlisidagi “2012-yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradigan yil bo’ladi” mavzusidagi ma'ruzasini o’rganish bo’yicha o’quv qo’llanma. – T.: “Iqtisodiyot”, 2012. V. Qo’shimcha adabiyotlar: 100 51. Аладьин В.В.: “Инвестиционная деятельность субъектов Российской федерации”. – М.: “Социум”, 2002. 52. Игонина Л.Л.: “Инвестиции”. – М.: “ Экономист ” 2005. 53. Эванс Дж., Берман Б.: “Маркетинг”. Сокр. пер.с англ. – М.: “Экономика”, 2009. 54. Финансово-кредитный словарь. Т. 1. – М.: “Финансы и статистика”, 1984. 55. O’lmasov A.O’., Vohobov A.V.: “Iqtisodiyoy nazariyasi”. – T.: “Sharq”, 2006. 56. Nosirov E.I., Mamatov B.S, Shoislomova N.Q, Sharifxodjayeva K.U. ”Investitsiya risklarini boshqarish”. O’quv qo’llanma. - T.: “Fan va texnologiya”, 2011. 57. Abdullaeva Sh.Z. “Xalqaro valyuta-kredit munosabatlari”. - T.: “Iqtisod-moliya”, 2005. 58. Vohobov A., Jumayev N., Burhanov U.: “Xalqaro moliya munosabatlari”. – T.: “Sharq”, 2003. 59. Shodmonov SH.SH., G’afurov U.V.: “Iqtisodiyoy nazariyasi”. – T.: TDIU, 2007. VI. Dissertatsiya va avtorefatlar: 60. Haydarov N.H.: “Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida korxonalar investitsion faoliyatdagi moliya-soliq munosabatlarini takomillashtirish masalalari”. Iqtisod fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya avtoreferati. – T.: Akademiya, 2003. 61. Xo’jamqulov D.Y.: “O’zbekiston Respublikasi qishloq xo’jaligi korxonalarida investitsiya faoliyatni moliyalashtirish”. Iqtisod fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya. – T.: BMA , 2006. 62. Qo’ziyeva N.R.: “Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyatini rag’batlantirishning moliya-kredit mehanizimini takomillashtirish 101 yo’nalishlari”. Iqtisod fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya avtoreferati. – T.: BMA , 2008. 63. Umarova G.G’.: “Yengil sanoat tarmog’ida investitsiyalarni boshqarishni takomillashtirish yo’llari”. Iqtisod fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya avtoreferati. – T.: TDIU, 2011. 64. Xidirov N.G’.: “Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida O’zbekistonda chet el investitsiyalarini soliq mehanizmi orqali tartibga solish yo’nalishlari”. Bakalavr darajasini olish uchun yozilgan bitiruv malakaviy ishi. – T.: TMI , 2011. VII. Davriy nashrlar, statistik to’plamlar va hisobotlar: 65. Siddiqov A.: “Sanoat ishlab chiqarishiga yo’naltirilgan investitsiya mablag’lari samaradorligi”. “Bozor, pul va kredit”. – T.: 2004, 7-8-son. 66. Yo’ldosheva Sh.F.: “Korxonalarda investitsiyalarni boshqarish”. “Bozor, pul va kredit”. – T.: 1998, 12-son. 67. Karimov D., Mahmudova H., Qodirov S.: “Yengil sanoatga xorijiy investitsiyalar”. “Bozor, pul va kredit”. – T.: 2000, 5-son. 68. Qo’ziyeva N.M.: “Investitsiyalarni moliyalashtirishning asosiy manbalari va ularni takomillashtirish masalalari”. “O’zbekiston iqtisodiy axborotnomasi”. – T.: 2003, 11-12-son. 69. Mamatov M.: “Milliy iqtisodiyotga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishning nazariy asoslari”. “Iqtisodiyot va ta'lim”. – T.: 2011, 4-son. 70. Sultonov A.: “Sanoatda diversifikatsiyalashni boshqarish: tashkiliy- iqtisodiy mehanizmlar”. “Bozor, pul va kredit”. – T.: 2013, 3-son. 71. Xidirov N.G’.: “Investitsion muhitni shakllantirishda investitsion siyosatning ahamiyati”. “O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalarining konseptual asoslari va ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlari” Respublika oliy o’quv yurtlararo ilmiy-amaliy ajuman materiallari. – T.: 2013. 72. Xidirov N.G’.: “Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida O’zbekistonda chet el investitsiyalarini soliq mehanizmi orqali tartibga solish yo’nalishlari”. “O’zbekiston Respublikasi mintaqalarini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishda 102 moliyaviy siyosatning o’rni” mavzusidagi turdosh oliy o’quv yurtlararo ilmiy- amaliy konferensiya materiallari. – T.: 2013. 73. Xidirov N.G’.: “Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida xorijiy investitsiyalarni jalb qilishni ahamiyati”. “Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida moliya, bank, soliq, sug’urta, qimmatli qog’ozlar bozori, investitsiya, bugalteriya hisobi va audit tizimlarini takomillashtirish masalalari” ga bag’ishlangan magistrlarning XII an’anaviy ilmiy-amaliy konferensiyasi materiallari. – T.: 2012. 74. “O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyotining mustaqillik yillaridagi (1990-2010-yillar) asosiy tendentsiya va ko’rsatkichlari hamda 2011- 2015-yillarga mo’ljallangan prognozlari: statistik to’plam”. – T.: “O’zbekiston”, 2011. 75. O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo’mitasining yillik hisoboti (2000-2012). –T.: 2013. 76. “Mikrokreditbank” OATB ma’lumotlari. 77. “RUBBER TRAST” qo’shma korxonasi ma’lumotlari. VIII. Internet saytlari 78. http://www.stat.uz (O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo’mitasi) 79. http://www.mf.uz (O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi) 80. http://www.mfer.uz (O’zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiya va savdo vazirligi) 81. http://www.lex.uz (O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami) Document Outline
Download 5.16 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|