Toshkent tibbiyot akademiyasi 2-davolash ishi fakulteti

DEFORMATSIYA
DEFORMATSIYA (lot. deformatio — buzilish) — 1) fizikada — tashqi kuch, t-ra, elektr va magnit maydonlari taʼsirida jism shakli va oʻlchamlarining oʻzgarishi. Elastik va plastik xillari bor. Tashki kuch taʼsiri toʻxtagandan keyin Deformatsiya yoʻqolsa (jism oʻz holiga qaytsa) elastik Deformatsiya, saqlansa (jism oʻz holiga qaytmasa) plastik Deformatsiya yuz beradi. Elastiklik va plastiklik nazariyasida qattiq jism D. siga oid harakat va kuchlanish oʻrganiladi. Elastik Deformatsiya lanuvchi qattiq jism yoʻq, har qanday qattiq jism tashqi kuch taʼsirida plastik Deformatsiya lanadi. Plastik Deformatsiya t-ra, tashki kuch va Deformatsiya tezligiga bogʻliq. Tashki kuch maʼlum vaqt davomida bir xil taʼsir qilib tursa, Deformatsiya vaqt oʻtgan sari oʻzgara boradi; bu hodisaga yoyiluvchanlik deyiladi. T-ra koʻtarilishi b-n yoyiluvchanlik ortadi. Tashki kuch ortib borgandagi Deformatsiya aktiv (faol), tashki kuch kamayib borgandagi Deformatsiya passiv (sust) D. deyiladi. Deformatsiyaning choʻzilish, siqilish, egilish, buralish xillari mavjud. Mutlaq D. ning jism boshlangʻich oʻlchami (shakli)ga nisbati nisbiy D. deyiladi. Deformatsiya qonunlari materiallar qarshiligi, puxtaligi, inshootlar mustahkamligi va h. k. ni hisoblashda tatbiq qilinadi; 2)geologiyada — tektonik harakatlar natijasida tog jinslarining shakli va hajmi oʻzgarishi. Deformatsiyaga uchragan tog jinslarining tarkibi baʼ-zan butunlay oʻzgarib ketadi.
DEFORMATSIYA
Admin 20.04.2022
DEFORMATSIYA (lotincha deformatio — buzilish) — 1) fizikada — tashqi kuch, temperatura, elektr va magnit maydonlari ta’sirida jism shakli va o’lchamlarining o’zgarishi. Elastik va plastik xillari bor. Tashki kuch ta’siri to’xtagandan keyin Deformatsiya yo’qolsa (jism o’z holiga qaytsa) elastik Deformatsiya, saqlansa (jism o’z holiga qaytmasa) plastik Deformatsiya yuz beradi. Elastiklik va plastiklik nazariyasida qattiq jism Deformatsiyasiga oid harakat va kuchlanish o’rganiladi. Elastik Deformatsiyalanuvchi qattiq jism yo’q, har qanday qattiq jism tashqi kuch ta’sirida plastik Deformatsiyalanadi. Plastik Deformatsiya temperatura, tashqi kuch va Deformatsiya tezligiga bog’liq. Tashqi kuch ma’lum vaqt davomida bir xil ta’sir qilib tursa, Deformatsiya vaqt o’tgan sari o’zgara boradi; bu hodisaga yoyiluvchanlik deyiladi. Temperatura ko’tarilishi bilan yoyiluvchanlik ortadi. Tashqi kuch ortib borgandagi Deformatsiya aktiv (faol), tashki kuch kamayib borgandagi Deformatsiya passiv (sust) Deformatsiya deyiladi. Deformatsiyaning cho’zilish, siqilish, egilish, buralish xillari mavjud. Mutlaq Deformatsiyaning jism boshlang’ich o’lchami (shakli)ga nisbati nisbiy Deformatsiya deyiladi. Deformatsiya qonunlari materiallar qarshiligi, puxtaligi, inshootlar mustahkamligi va hokazolarni hisoblashda tatbiq qilinadi; 2) geologiyada — tektonik harakatlar natijasida tog’ jinslarining shakli va hajmi o’zgarishi. Deformatsiyaga uchragan tog jinslarining tarkibi ba’zan butunlay o’zgarib ketadi.
1 011