Toshkent tibbiyot akademiyasi biofizika va informatika kafedrasi

Ionlovchi nurlanish biologik ta’sirining mohiyati

Juda kichik nurlanish energiyasi nasliy aparatga ta’sir etib, turli o’zgarishlarga olib keladi (DNK da qaytmas o’zgarishlar, embriogenez buzilishlar va yosh organizmning o’sishiga qarshi funksiyalar, juda radiosezgir hujayralar: qon ishlab chiqaruvchi, jinsiy, epiteliy va h.k.lar).

Ionlovchi nurlanishlardan himoyalanish. Uch xil himoyalanishni bir-biridan farqlash mumkin: vaqt, material va masofa bilan himoyalanish.
Nurlanish ostida minimal vaqtda va maksimal masofalarda turish lozim.
A - nurlanishdan himoyalash uchun bir varaq qog’oz bo’lsa kifoya. Kiyim, havoning ingichka qatlami a - nurlarni to’liq yutadi. Biroq a - zarracha organizm ichiga tushib qolishdan (havo yoki ovqat orqali) ehtiyot bo’lish kerak.
B - nurlanishdan himoyalanish uchun bir necha sm qalinlikdagi alyuminiy va shisha plastinkasi bo’lsa kifoya. Lekin bunda b - zarrachalarning modda bilan o’zaro ta’sirida tormozli rentgen nurlanishini b+ zarrachalarda g – nurlanish hosil bo’lishini nazarda tutish kerak.
“Neytral” zarrachalardan himoyalanish eng murakkab masala hisoblanadi (rentgen, g - nurlanish, neytron oqimlaridan).
Bu nurlanish moddaga chuqur kirib boradi va ular bilan juda kam o’zaro ta’sirlashadi.
Himoyalanish uchun – qalin suv qatlamlaridan, yer, beton, hamda og’ir metallardan (masalan: Pb) foydalaniladi.
Tez neyronlardan himoyalanishda ularni suvda sekinlashtiriladi, keyin kadmiy yutgichlaridan foydalaniladi.
48Cd113+0n1 48Cd114
Контрол саволлар:

1. 
   Рентген трубкаси нима ва у қандай тузилган?
   
2. 
   Тормозли нурланиш нима?
   
3. 
   Характеристик нурланиш нима?
   
4. 
   Рентгенодиагностиканинг қандай бўлимлари мавжуд?
   
5. 
   Рентгенография нима?
   
6. 
   Рентгеноскопия нима?
   
7. 
   Радиоактив парчаланиш нима?
   
8. 
   Радиоактив парчаланишда қандай нурлар чиқади?
   
9. 
   Радиоактив парчаланишнинг асосий қонуни қандай?
   
10. 
    Активлик нима ва у нима билан ўлчанади?
    
11. 
    Радиодиагностика нима?
    
12. 
    Авторадиография қандай усул?
    
13. 
    Радиоактив нурлардан қандай ҳимояланиш мумкин?
    

Адабиёт.

Асосий адабиёт:

1. 
   А.Н. Ремизов. Тиббий ва биологик физика. М., 2007.
   
2. 
   Ю.А. Владимиров. Биофизика. М., 1983.
   
3. 
   Н.М. Ливенцев. Курс физики. М., 1978.
   

Қўшимча адабиёт:

4. 
   М.В. Волькенштейн. Общая биофизика. М.:Наука, 1978.
   
5. 
   Н.И. Губанов, А.А. Утепбергенов. Медицинская биофизика. М., 1978.