Tovar birjasinin payda boliwi

Tovar birjasinin payda boliwi

Reje:
1. Almasıwdıń payda bolıwı hám rawajlanıwı.

2. Tavar almasıwınıń tiykarǵı túrleri.
3. Shiyki zatlar.
4. Almasıwdaǵı bahalardıń kvitantsiyasi.
5. Birja operatsiyaları.
6. Tavar almasıwın jaratıw basqıshları.
7. Búgingi kúnde Rossiyanıń tavar almasıwılari.
8. Ózbekstanda almasıwı sawdasınıń eń zárúrli orayları.

Ádebiyatlar

1. Almasıwdıń payda bolıwı hám rawajlanıwı
Almasinuv Arqa Italiyada XIII-Xv ásirlerde payda bolǵan, biraq on altınshı asirde biznes dúnyasında Antverpen, Lyon hám Tuluzada, keyininen London hám Gamburgda keń qollanılǵan. On jetinshi ásirden baslap Evropa mámleketleriniń kóplegen sawda qalalarında almasıwılar qashannan berli ámel etken.
Almasinuvlar sawda menen shuǵıllanatuǵın biznes wákilleri hám shaxslar ornatılǵan qaǵıydalarǵa muwapıq kótere sawda operatsiyaların kelisiw hám juwmaqlaw ushın jıynalǵan ımaratlardı názerde tutıw ushın isletilingen. Birinshi almasıwılar tek shiyki zat bolıp, olardıń áhmiyeti sonda ediki, olar qoldan-qolǵasha bolǵan naq pul tovarların satıp alıw hám satıwdı almasıwı dáldalshıları arqalı úlgiler satıp alıw menen almastırıwdı.
Rossiya haqqında gápiradigan bolsaq, sonı atap ótiw kerek, fond birjası institutlarınıń qáliplesiwi tuwrıdan-tuwrı Piter I menen baylanıslı bolıp, ol Niderlandiyanıń keme baǵlarındaǵı keme retindegi " stajirovkasi" dawamında Gollandiya almasıwılari iskerligi menen tanısqan. Rossiyada birinshi sawda hám dáldalshılıq institutları payda boldı. Reformashınıń shıdamlılıǵı bolsa tavar -pul munasábetlerin aldınan keńeytiwge bolǵan ob'ektiv mútajlik watanda bul processlerge óz úlesin qosatuǵın mexanizmdi jaratadı.
Birinshi tavar almasıwı 1703 jılda islengen bolsa -de, ob'ektiv sharayatlar onıń rawajlanıwına dúmpish bermadi. Oradan jigirma jıl ótip, 1723-yilgi volitional pármanı menen Tsar sawdagerlerdi bul jańa kommerciya institutlarına keliw ushın " alıp keliw" ni buyırdı.
Sonday etip, Batıstan ayrıqsha bolıp esaplanıw, almasıwıni jaratıw ǵayratı sawdagerlerge emes, bálki mámleketke tiyisli edi.
Birinshi orıs fond birjası 1724 jılda Sankt-Peterburgda ashılǵan. Moskva fond birjasınıń jaratılıwı Ketrin II dıń 1789 jılda Imperator tárepinen imzolangan " Ol jaǵdayda birja menen Gostiny Dvor qurılısı rejesin tastıyıqlaw tuwrısında" gi pármanı menen baylanıslı. Biraq, Ilyinka qalasında jaylasqan Moskva birjasınıń ámeliy iskerligi 1812 yilgi urıstan keyin ǵana baslanǵan. Birinshi orıs almasıwılari arasında 1796 jılda islengen Odessa da bar edi.
Rossiyada fond birjası háreketiniń sezilerli dárejede rawajlanıwı ótken ásirdiń 30 -40 -jılları, zavod hám qo'lbola kárxanalardıń ósiwi sawda hám bazar munasábetleriniń keńeyiwin xoshametlantirganida júz berdi. Bul jıllarda Kremchug, Rybinsk, Nixni Novgorod hám Rossiyanıń basqa sawda oraylarında fond birjaları payda boldı.
Rossiyada almasıwı iskerligin maqul túsetuǵınlashtirishning tiykarǵı dáwiri 60 -70-jıllarda bolıp, bul 1861-jıldaǵı reformalar menen baylanıslı halda mámlekette ekonomikalıq tikleniwdiń kusheytiwi menen tikkeley baylanıslı edi. Rossiyanıń derlik barlıq iri qalalarında almasıwılar júzege kelgen edi.
Fond birjası institutlarınıń barlıq iskerligi Qaǵıydanıń elementları menen tártipke salınǵan. Ol jaǵdayda pitimlerdi dúziw tártibi, shártleri hám qaǵıydaları, qatnasıwshılardıń huqıq hám minnetlemeleri qatań belgilep qoyıldı.
1917 jılǵa kelip Rossiyada 115 sawda jáne onıversal almasıwı hám almasıwı komitetleriniń tiyisli sanı dizimnen ótkerilgen.
Oktyabr revolyuciyaınan keyin almasıwı komissiyalarınıń iskerligi, sonıń menen birge almasıwılarning ózi toqtatildi: olar " urıs kommunizmi" teoriyası hám ámeliyatına uyqas kelmadi. Biraq NEP almasıwılarning huqıqların tikladi. Sovetlar mámleketindegi birinshi tavar almasıwılari 1921 jıl aqırında (vyatka, Qaǵıydaiy Novgorod) payda boldı, 1922 jıldıń tort ayı olardıń sanınıń eń tez ósiw dáwiri boldı.
1922 jıl avgustına kelip, miynet hám qorǵaw sovetiniń fond birjaları tuwrısındaǵı pármanı shıǵarılgach, olardıń bar ekenligi tiykar bolıp qaldı, olardıń sanı 50 ge jetti. 1923 jılǵa kelip 79, 1924 jılǵa kelip bolsa 96 bolǵan.
Almasıw aylanbasınıń eń úlken áhmiyeti Moskva tavar -shiyki zat birjası bolıp, onıń aylanbası ulıwma almasıwı aylanbasınıń 39, 3 procentine, keyininen Leningrad (9, 1%), Xarkov (8, 1%), qalǵan 109 almasıwı 43, 5% ni quradı.
Kópshilik almasıwılar, SOvETLARNING IX Kongressi sheshimine muwapıq, mámleket, kooperativ yamasa mámleket-kooperativ retinde payda bolǵan. Biraq, ayırım jaǵdaylarda menshikli sawda kelip shıǵıwında qatnasqan (mısalı, voronez birjası " Birlesken Mámleket, kooperativ hám mámleket mákemeleri hám shólkemleri hám menshikli kárxanalar birjasi" retinde payda bolǵan ).
Sovet tavar almasıwlarınıń huqıqıy mánisi tartıs-tartıslarǵa sebep bolǵanlıǵı sebepli, 18. 01 hám 17. 02. 23 dagi komvnutorgning túsindirmeleri, almasıwılar ǵalabalıq shólkemler tárepinen tán alındı.
Ǵalabalıq shólkemler retinde tavar birjaları salıstırmalı ǵárezsizlikke erisip, brokerlik, kvitansiya, arbitraj komissiyası hám basqalardıń almasıwı institutlarınıń ishki shólkemi hám kestein tuzdi.
Tavar almasınıwın shólkemlestiriwdiń tiykarǵı principi onıń denesiniń saylanıwı edi. Komvnutorgga saylaǵanı almasıwı komiteti xızmetkerleri haqqında maǵlıwmat berildi.
Ulıwma alǵanda, almasıwılarning anıq iskerligin tómendegi gruppalarǵa bolıw múmkin: almasıwılarning sawda máplerin qorǵaw organı retindegi iskerligi; oraylıq bazardıń jaratılıwı ; bazar sharayatları hám bahalarınıń ózine túser bahası ; sawdanıń joqarı formaların targ'ib qılıw.
1930 jılda Sovet fond birjasınıń iskerligi tóqtadı. Ózbekstanda engizilip atırǵan totalitar komandirlik-basqarıw sisteması endi erkin bazardı tártipke salıw mexanizmine mútáj emes edi. Milliy ekonomikanıń joybarlastırılǵan tiykarları artında insan erkinshegi hám huqıqların, onıń materiallıq hám ruwxıy mútajliklerin qolda tutıp, basqarılatuǵın islep shıǵarıw hám bólistiriwdiń temir kodlı májburiy sisteması turardı.
Biziń dáwirimizde fond birjasınıń taǵı bir qayta tikleniwi insaniyat tariyxı tájiriybesi menen sınaqtan ótken halda aqır-aqıbetde basqarıwdıń aqılǵa say usıllarına qaytıw ushın zárúrli talaplar menen belgilenedi. 1990 jıl 19 mayda birinshi Moskva qala ijroiya komiteti MTBni mámleket diziminen ótkerdi. Búgingi kúnde Rossiyada hár qıylı qánigeliklerdiń 400 ge jaqın almasıwıi, sonday-aq Moskvada miynet almasıwıi bar. Mámleketimiz eń kóp almasıwılarga iye, biraq olardıń kommerciya iskerliginiń aylanbası eń kishi esaplanadı. Biraq, ámeldegi almasıwılar arasında kóplegen iri sawda aylanbası ámeldegi bolıp, olar arasında Rossiya tavar hám sheki onim birjası, Uzaq Shıǵıs tavar birjası, Baykal shiyki zat hám sheki onim birjası bar. Olardıń iskerligi Gepard, Irkutsk regionları hám Buryat ASSR, Ryazandagi Pútkil Rossiya agrosanoat birjası hám basqalardı óz ishine aladı. Bul almasıwılar aǵzaları arasında iri sanaat kárxanaları hám sırt el firmaları da bar.
1930 jılda lizingga alınǵanınan keyin almasıwıning ekilemshi qayta tikleniwi jámiettiiń asıǵıs ekonomikalıq mútajlikleriniń asıǵıs fenomeni retinde turmıstıń ózinden kelip shıǵadı, degen dawa ushın etarli tıykar bolıp tabıladı. Kótere sawda - bul kommerciya dáldalshılıǵınıń ásirler dawamında rawajlanıp bolǵan forması. Barlıq mádeniyatlı xalıqlar bul joldan yuradi. Hesh shubha joqki, barlıq qıyınshılıqlar hám tosqınlıqlardı jeńip ótiwi menen Rossiya tekǵana kommerciya munasábetleriniń bul formasın ámeliy tárepten ámelge asıradı, bálki almasıwı sawdasınıń jáhán sistemasına da kiritiledi.

2. TOvAR ALMASHUvINING ASOSIY TURLARI.

óz-ózin támiyinlew tiykarında iskerlik júrgizeip atırǵan tavar almasıw shólkemi: sawda operatsiyaların juwmaqlaw boyınsha dáldalshılıq xızmetlerin kórsetiw; sawdanı ápiwayılastırıw ; sawda operatsiyaların tártipke salıw hám sawda dawların sheshiw; bahalar, islep shıǵarıw sharayatları hám bahalarǵa tásir kórsetetuǵın basqa faktorlar tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı toplaw hám baspa etiw. Tavar almasıwı boyınsha operatsiyalar teması tavar jáne onıń támiynatı boyınsha shártnamalar bolıp tabıladı.

Tavar almasıwıi ulıwma kommerciya shólkemi emes. Úlken payda alıw onıń maqseti emes. Tavar almasıwılari málim dárejede shártli túrde qospa joybardı ámelge asırıw ushın qızıǵıwshı óndiriwshiler hám dáldalshı firmalar tárepinen jaratılǵan konsortsium formasında kórsetiliwi múmkin - tovarlardıń tártiplestiriletuǵın bazarın shólkemlestiriw, onıń hár bir qatnasıwshıların marketing hám satıp alınǵan zat operatsiyaların ótkeriw menen támiyinleydi.
Qatnasıwshılardıń paydası kommerciya jumısların aparıw ǵárejetlerin tejew arqalı támiyinlenedi.
Aksiyadorlik jámiyeti formasındaǵı kommerciya shólkemi retinde birjanı jaratıw múmkin. Biraq usınıń menen birge, shólkemlestiriwshiler - qatnasıwshılar onıń xızmetlerinen paydalanıp atırǵan klientlerge qaraǵanda talay kem bolıwı kerek. Keyininen, shólkemlestiriwshiler máplerine kóre, almasıwıning paydalı jumısları hár qıylı dáldalshılıq xızmetlerin usınıw sebepli tásir etedi.
Almasıwdıń joqarı basqarıw organı aktsiyadorlar jıynalısı esaplanadı. Almasıw iskerliginiń ámeldegi basqarıwı komitet tárepinen ámelge asıriladı, onıń quramı hám baslıǵı aksiyadorlar jıynalısı tárepinen saylanadı.
Almasinuvda háreket qılıp atırǵan tiykarǵı shaxslar almasıwı qatnasıwshıların kórsetiw etiwshi hám óz atınan pitimler juwmaqlawshı brokerler bolıp tabıladı. Bunday halda brokerler dáldalshı wazıypasın atqaradılar. Eger brokerlik mekememesi óz qarjları esabınan operatsiyalardı ámelge asırsa, ol tiykarǵı bolıp isleydi.
Almasinuv apparatınıń strukturalıq bólindileriniń tiykarǵı wazıypaları haqqında oylayman :
1. Ekonomikalıq analiz orayı tómendegilerdi ámelge asıradı :- ónimlerdiń bazar sharayatların baqlaw ; - Oray túsindiriwlerin tayarlaw ; bazar jaǵdayına tásir kórsete alatuǵın texnikalıq, ekonomikalıq hám basqa faktorlar analizi; - bazar prognozları ; - ekonomikalıq máseleler boyınsha tolıqnǵan konsultatsiyalar.
2. Arbitrlıq sudlovi menen dúzilgen shártnamalıq -huqıqıy bólim: pitimde serikler ortasında dúzilgen shártnamalardı orınlaw ; - operatsiyalardı huqıqıy dizimnen ótkeriw, olardı brokerler tárepinen ámelge asırılıwınıń tuwrılıǵın baqlaw ; - bid'atchilarning háreketleri nızamlılıǵın baqlaw ; - Arbitraj komissiyası tárepinen islerdi kórip shıǵıwǵa tayarlaw.
3. Transport hám tariflar bólimi tómendegilerdi ámelge asıradı :- almasıwda satıp alınǵan ónimdi jetkiziwdi shólkemlestiriw hám támiyinlew; satıwshılar hám qarıydarlarǵa transport menen baylanıslı máseleler boyınsha máslahát beriw; - qarıydarǵa tovarlardı jıberiwdiń nátiyjeli usılları boyınsha usınıslar tayarlaw ; tovarlardı jetkizip beriw ushın tólewlerdi dizimnen ótkeriw.
4. Birja sawdaların jetilistiriw bólimi tómendegilerdi ámelge asıradı :- rawajlanıw dárejesi hám bul birja daǵı sawda jaǵdayı analizi; - almasıw natiyjeliligi hám sapasın asırıw jolların izlew; - almasıwı apparatın jáne de aktivlew bolıwǵa odaytuǵın jańalıqlardı islep shıǵıw hám ámelge asırıw ; mámlekette hám shet elde almasıw sawdasın shólkemlestiriw tájiriybesin úyreniw.
5. Informacion-resurs orayı tárepinen tarqatılıp atırǵan barlıq maǵlıwmatlardı alıw, saqlaw hám qayta islew; - almasıw aǵzaları hám keluvchilariga zárúr esap -kitaplardı ámelge asırıw, sonıń menen birge informaciya xızmetlerin kórsetiw xızmetlerin kórsetiw.
6. Birja sawdaların shólkemlestiriw hám támiyinlew departamenti waqıtında almasıwı zalini saqlawdı ámelge asıradı ; - kommerciya maǵlıwmatları menen almaslawdı támiyinlew; - birja aǵzaların pitim dúziw ushın zárúr materiallar hám shártler menen támiyinlew.
7. Basqarıw -xojalıq bólimi tómendegilerdi ámelge asıradı :- dástúriy ekonomikalıq wazıypalar ; - esap jumısların aparıw menen baylanıslı mashqalalardi sheshiw, qayta finanslıq támiynlew hám personalga tiyisli máselelerdi sheshiw.
8. Brokerlik támiyinleydi:
- almasıw zalida valyuta sawdasın ámelge asırıw ;
- sawda operatsiyaları ushın almasıw aǵzalarına brokerlerdi usınıw ;
- operatsiyalardı dizimnen ótkeriw;
- Shártnama minnetlemeleriniń hár eki tárep tárepinen orınlanıwın baqlaw ;
- fond birjasına kiretuǵın tovarlar konsignatsiyalarini tekseriw.
Tavar almasıwılari óz rawajlanıwda kótere bazardan bir neshe basqıshdan ótti, ol erda tovarlardıń naq pul konsignatsiyalari menen zamanagóy futbolı bazarına operatsiyalar ámelge asıriladı.
Futzal shártnamaları boyınsha sawda etiw qaǵıydaları múmkinshiliklerdi ashadı : satıwshı ónim jetkizip beriw yamasa ónimdi jetkizip beriw sánesinen aldın múddetli shártnamanı tólewge tańlaw huqıqın saqlap qaladı ; qarıydar - tavardı qabıllaw yamasa jetkizip beriw sánesinen aldın múddetli shártnamanı qayta satıw.
Futzal shártnamaları ámeldegi bolǵan artıqmashılıqlar arasında tómendegiler ámeldegi: 1) rawajlanıwlastırılgan joybarlaw ; 2) payda ; 3) isenimliligi; 4) jasırınlıq ; 5) tezlik; 6 ) mayısqaqlıq ; 7) lizing; 8) arbitraj múmkinshiligı.
Keling, bul jeńilliklerdi kórip shıǵayıq.
1. Rawajlanıwlastırılgan joybarlaw.
Kirip ushın ónim islep shıǵaratuǵın mámleket mısalında kórip shıǵayıq. Kakao deylik. Ol satıw strategiyasın qanday joybarlawtiradi? Ol múmkin:
a) ónim tayın bolǵanda hár ayda yamasa hár sherekte qarıydar tabıń ;
b) ónimdiń pútkil muǵdarın ózi usınıs etken bahada reklama etiletuǵın birinshi qarıydarǵa satıw ;
v) almasıwı tárepinen usınıs etilgen belgilengen baha mexanizminen paydalanǵan halda " futzal" bazarlarına shaqırıq etiń hám ónimińizdi eń qolay waqıtta eń jaqsı qarıydarǵa soting.
Futzal shártnamalarınıń ápiwayılıǵı hám ózine tartatuǵındorligi sonda, kakao óndiriwshisi bunday sawdaǵa aralasıp, óz ónimine zálel jetkiziw qáwipinen ózin qorǵaw etip, shokolad óndiriwshisine keleshekte jetkiziw menen bul kakaoni satıp alıw imkaniyatın beredi hám nátiyjede, sheki onim jetkiziw degi úzilislerden ózin qamsızlandırıw etedi.
2. Payda.
Hár qanday sawda operatsiyası sawda sherikleriniń bolıwların talap etedi. Biraq waqıtında múnásip qarıydar hám satıwshın tabıw mudamı da ańsat emes.
" Zıyanes" bazarları bunday yoqimsiz jaǵdaydan shaǵılısıw hám arnawlı nomdagi seriksiz satıp alıw hám satıw imkaniyatın beredi. Bunnan tısqarı, " futzal" bazarları usı waqıtta eń jaqsı bahanı alıw yamasa tólew imkaniyatın beredi. Futzal shártnaması ámeldegi bolǵanda, satıwshı da, qarıydar da keleshekte tavardı ózleri ushın eń jaqsı payda menen satıp alıw yamasa satıwǵa waqıtları bar, ózlerin anıq serik menen kómekshi feyilsten.
3. Isenimlilik.
Kópshilik almasıwılarda satıwshılar hám qarıydarlar barlıq shártlesiw operatsiyaların ámelge asıratuǵın tazalaw úyleri bar. Bul júdá zárúrli noqat, eger almasıwı sawda operatsiyasınıń tuwrıdan-tuwrı qatnasıwshısı bolmasa -de, ol hár qanday satıp alınǵan zat hám satıwdı dúzetedi hám tastıyıqlaydı.
Tavar birjada satıp alınǵanda hám sotilganda, kliring úyi satıwshı hám qarıydardan bul sawda ushın tiyisli amanatqa iye. Tazalaw úyi arqalı ámelge asırılǵan shártnama kóp tárepten hár qanday arnawlı bir serik, atap aytqanda, mámleket shólkemleri menen dúzilgen shártnamadan kóre qawipsizlew bolıp tabıladı.
4. Jasırınlıq.
" Futzal" bazarlarınıń taǵı bir zárúrli ózgesheligi - satıwshı yamasa qarıydar ushın kerek bolsa, anonimlik.
Satıw hám satıp alıwları global bazarǵa kúshli tásir kórsetetuǵın kóplegen iri óndiriwshiler hám qarıydarlar ushın ónimdi jasırın túrde satıw yamasa satıp alıw múmkinshiligi júdá zárúrli bolıp tabıladı. Bunday jaǵdaylarda almasıwı shártnamaları ajıralmaytuǵın esaplanadı.
5. Tezlik.
Kópshilik almasıwılar, ásirese, tutınıw tovarları menen shuǵıllanatuǵınlar bahalardı ózgertirmesten shártnama hám tovarlardı operativ ámelge asırıwǵa múmkinshilik beriwi múmkin. Bunıń járdeminde sawda-satıq júdá tez ámelge asıriladı.
Bul qanday júz boladı? Mısalı, kimdir 10 mıń tonna qumsheker satıp olmoqchi. Ol bunı hár bir shártnama ushın 50 t de 200 dane futbolı shártnamasın satıp alıw arqalı ámelge asırıwı múmkin. Bunday tranzaksiyani bir neshe minutada ámelge asırıw múmkin. Bunnan tısqarı, 200 dane shártnamanıń barlıǵı kepillik beriledi hám endi qarıydar jáne de qolay sharayatlardı támiyinlew ushın ózara kelisiwler aparıwǵa waqıt bar.
6. Maslasıwshanlıq.
Futzal shártnamaları san-sansız tranzaksiya variantlarınan paydalanıw ushın úlken potensialǵa iye. Óytkeni, satıwshı da, qarıydar da haqıyqıy tovarlardı jetkizip beriw (qabıllaw ) hám almasıwı shártnamasın jetkizip beriw sánesinen aldın qayta satıw múmkinshiligine iye, bul bolsa keń hám túrme-túr ózgeriwshenlik kelesheklerin ashadı.
7. Likvidlik.
Ulıwma alǵanda, " futzal" bazarları kapital hám tovarlardıń tez " to'lib-toshganligi", yaǵnıy likvidlik menen baylanıslı kóplegen operatsiyalar ushın kútá úlken potencialǵa iye. Likvidlikning kórsetkishlerinen biri almasıwlar boyınsha sawda kólemi bolıp tabıladı. Futzal almasıwılarida sawda kólemi tek shiyki zat menen 2, 5 trillionnan asadı. Usd.
8. Arbitraj operatsiyaları múmkinshiligı.
Bazardıń maslasıwshılıǵı hám bul shártnamalardıń anıq belgilengen standartları sebepli keń múmkinshilikler ashıladı. Olar óndiriwshiler, qarıydarlar, aktsiyadorlarga operatsiyalardıń zárúr maslasıwshılıǵı hám bazar sharayatların ózgertiwde firmalar siyasatınıń manevrliligi menen biznes júrgiziw imkaniyatın beredi.
Endi ashıq hám jabıq almasıwılar ortasındaǵı parq haqqında. Birinshi jaǵdayda operatsiyalardı tek máplerdi ańlatiwshı hám almasıwı qatnasıwshıları hám bir retlik qarıydarlar atınan háreket etetuǵın aksiyadorlar hám brokerler ortasında juwmaqlaw múmkinligi jatadı. Ekinshi halda, almasıw klientleri tárepinen ǵárezsiz túrde hám dáldalshılar arqalı shártnamalar dúziw múmkin. Dáslepki basqıshda, almasıw sawdası mexanizmi ele islep shıǵılmaǵan hám satıwshılar hám qarıydarlar máplerin qorǵaw usılları ámeldegi bolmaǵanda, jabıq sawdanı ótkeriw usınıs etiledi.
Hár qanday tavar almasıwıi eki tiykarǵı iskerlikke iye: bir tárepden kótere sawda, ekinshi tárepden tovarlar bahalarınıń kvitantsiyasi. Ekinshisine itibar qarataman.
Barlıq shet el mámleketlerde bank hám pul sisteması menen bir qatarda almasıw iskerligi mámleket tárepinen tártipke salıw ob'ekti esaplanadı. Bul kútilmegen jaǵday emes. Bazar ekonomikası sharayatında isbilermenlik iskerligine tikkeley direktiv aralasıw bolmaǵanda, bul tikkeley bolmaǵan, biraq bizneske júdá sezilerli tásir kórsetiwshi qural bolǵan almasıwılar bolıp tabıladı. Almasinuvda az sanlı shiyki zat basqarilishiga qaramay, olardıń kópshiligi strategiyalıq ózgeshelikke iye. Sol sebepli, erkin bahalar sharayatında fond birjasında málim bir ónim bazarınıń háreketin sáwlelendiretuǵın bahalar mámleket ekonomikası jaǵdayınıń birdey kórsetkishi bolıp xızmet etedi.
Búgingi kúnde eń iri tavar almasıwları ortasında informaciya baylanısları ornatildi. Bul bolsa bahalardıń teńlesuviga hám birden-bir jáhán bazarınıń qáliplesiwine dúmpish boladı.

3. TOvAR XOMASHYOSI.

Olardıń sanı hám diapazonı mudami ózgerip turadı. Eger on toǵızınshı ásirdiń aqırında bul nomer 200 danege shekem tavardı óz ishine alǵan bolsa, búgingi kúnde olardıń sanı 60 -65 ke kemeydi, sonnan 45 ke jaqinı turaqlı túrde fond birjasında sawda etiledi.

Arnawlı bir ónimdi tańlawdıń sebebi nede? Ekinshisinde málim bir sapalar kompleksi bolıwı kerek. Birinshiden, ol muǵdar hám sapa ushın málim standartlarǵa juwap beriwi kerek. Ekinshiden, tovarlardıń bahası hawa rayı yamasa basqa sharayatlarǵa qaray ózgeriwshen bolıwı kerek. Úshinshiden, tovarlar ezilishi hám alıp o'tilishi kerek.
Almasıwda sawda etiletuǵın barlıq shiyki zattı eki gruppaǵa bolıw múmkin: birinshisi awıl xojalıq ónimleri bolıp, ol jaǵdayda olardıń kópshiligi maylı urıwlar bolıp tabıladı. Tap sol gruppaǵa dán, sharbashılıq ónimleri, qumsheker, kofe, kakao lobıya, aǵash kiredi. Ekinshi gruppa - sanaat sheki onimsi hám oǵan qayta islew ónimleri. Buǵan energiya, qımbat bahalı hám tat baspaytuǵın metallar kiredi. Sonı atap ótiw kerek, qımbatlı qaǵazlar boyınsha shártnamalar, sonday-aq mámleket bojlari, aksiyadorlik jámiyetleriniń aksiyaları, islep shıǵarıw qospa fond kompaniyalarınıń aksiyaları hám depozitning bank sertifikatları ápiwayı tovarlar ushın shártnamalar menen birgelikte tavar -sheki onim birjasında sawda etiledi.

4. FOND BIRJASIDAGI NARXLARNING KvITANTSIYASI.

Baha kvitantsiyasi tavar ayırbaslawdıń tiykarǵı wazıypalarınan biri esaplanadı. Keling, bul processtiń ápiwayı mısalda qanday ótiwin izlaylik.

Shama menen oylayıq, bizde málim bir ónimdiń jigirmata óndiriwshisi hám yuzta qarıydarı bar, olar geografiyalıq tárepten bir-birinen úlken aralıqta jaylasqan. Bahalar hám ekonomikalıq baylanıslar erkinshegi bar. Hár bir qarıydar ǵárezsiz túrde óndiriwshilerge shaqırıq etedi. Isenimli informaciya tarmaǵı bolmaǵanda tovarlardıń bahaları talay ózgerip ketedi.
Áyne jigirmata óndiriwshi hám yuzta qarıydar óz támiynatı hám talabın fond birjasında konsentraciyalanǵan formada usınıs etedi. Bir bazar bahası bar, ol dama ushın jol-joba bolıp xızmet etedi. Arnawlı bir bahalar daǵı ózgerisler onsha áhmiyetli emes, olardıń hasası payda boladı, bul bolsa principial túrde social zárúr ǵárejetler dárejesine tuwrı keledi. Kim odan oshsa, zálel kóredi hám oyınnan chetlatilgan boladı.
Kotirovka procesi júdá kóp waqıt talap etedi hám hár qıylı bahalaw faktorların esapqa alıwdı talap etedi. Tómende shubhasız esapqa alınıwı kerek bolǵan tiykarǵı qaǵıydalar keltirilgen.
Áwele, tovarlar standartlarǵa muwapıq keltirilishi kerek. Sol kózqarastan olar tábiyaatda da individual bolıp, ulıwma texnologiyalıq hám basqa ayrıqshalıqlarǵa iye bolǵan gruppa wazıypasın orınlawı múmkin.
Tek pitimler ámelge asırilatuǵın tovarlardan nusqa kóshiriw kerek. Basqasha etip aytqanda, tek firma diziminde sanap ótilgen eń zárúrli, mudami fosh bolǵan resurslar - aksiya byulletenining maǵlıwmatlar bazası keltirilgen.
Keltirilgende, eger múmkin bolsa, berilgen almasıw kúniniń bazarın sáwlelendirmeytuǵın bahalar shıǵarıp taslanadı : eger, usınıs bolmaǵanda, tranzaksiya bahası aldınǵı almasıwı kúniniń ádetiy bahasınan tómen bolsa, ol jaǵdayda etarli támiynat ámeldegi bolǵan orında, onı shıǵarıp taslaw kerek. Kún. uzda bul ónim boyınsha operatsiyalar bolmaǵanda, ol halda ol ushın aldınǵı bahalar bazardıń kórsetkishi bolıp xızmet ete almaydı. Olar kvitansiya processinden chetlashtiriladi.
Keltirilgende, ónimdiń minimal kólemin atap ótiw kerek, bunda tranzaksiya esapqa alınbaydı. Tovarlardıń hár bir birligi ushın bahalar ádetde kótere kólemine qaray parıq etedi, úlken kólem degi kótere sawda olar kemrek, kishi kótere kótere kóbirek. Bul máseleni sheshiwde eki usıldan birin qóllaw múmkin. Birinshisi, partiyalardıń ádetiy kólemin ajıratıw hám ol jaǵdayda eń kóp operatsiyalar ámelge asıriladı. Keyin bahalar partiyaǵa qaray belgilenedi hám olar byulletenga kiritiledi. Taǵı bir usıl partiyalardıń túrli gruppaların ajıratıw bolıp tabıladı. Kvitansiya bahası olardıń hár biri ushın belgilenedi.
Kotirovka qılıwda operatsiyalar ushın esap -kitap shártleri de esapqa alınadı : naq pul tovarları ushın yamasa bir múddet ushın.
Bahalar dárejesi hám sol sebepli, kotirovka, qáwenderlerdiń jaǵdayı sıyaqlı jaǵdayǵa tásir etedi. Mámleket kárxanaları hám shólkemleri ádetde kooperativlar hám fizikalıq shaxslardan kem boladı.
Birpara faktorlarǵa tásirin esapqa alǵan halda aktsiyalar kotirovkasining bir qatar qaǵıydaları bar. Mısalı, bazar sharayatları klassifikaciyası. Ol ush ózgeshelikke tiykarlanadı : birinshisi - hár bir ónimge bolǵan támiynat hám talap qatnası ; ekinshisi - baha háreketleriniń tendentsiyaları, yaǵnıy almasıw sawdasınıń málim bir dáwirinde hár bir tavar ushın bahalar dinamikası ; úshinshisi - ámelge asırılǵan sawdalar sanı.
Zamanagóy futbolı almasıwılarida bahalar baslanǵısh kriteryadan asıp ketedi. Keleshekte islep shıǵarılǵan tovarlar menen operatsiyalardıń ústinligi, olarda almasıw jıynalısı kúnin kórsetiwshi shártnamalardı dúziwden ibarat bolıp, onıń bahası satıwǵa aylanadı. Yaǵnıy, hújjette esap -kitaplar ma'l múddetlerden keyin almasıwda kórsetilgen kvitansiya bahasında ámelge asırılıwı kórsetilgen. Bul dáwirde shártnama o'nlab ret qoldan-qolǵa ótedi, bul bolsa aksiya gúmanları ushın keń múmkinshilik beredi.
hám juwmaq etip sonı juwmaq etiwimiz múmkin, baha, almasıw processinde sezilerli dárejede támiynat hám talaptıń koncentraciyası sebepli bazar jaǵdayınıń ob'ektiv kórsetkishine hám usınıń menen birge islep shıǵarıw strukturasınıń keyingi ózgeriwine faktor boladı.
Ózbekstanda ámeldegi tavar almasıwlarında aksiya bólimleri aktiv islep atır. Bunday bólimler Rossiya fond birjalarında da jaratılǵan. 1991 jıl may ayında RTSB hám MTBda qımbatlı qaǵazlar menen operatsiyalardı ámelge asıra basladılar. Sol sebepli bul bapta aksiya operatsiyaları kórip shıǵıladı hám qımbatlı qaǵazlar bazarı máselesi kórip shıǵıladı. Sonday etip, qımbatlı qaǵazlar bazarı eki funkciyanı atqaradı : 1) qarıydardı satıwshı menen birlestiradi; 2) bahalardı turaqlılastırıwǵa, támiynat hám talaptı teń salmaqlılıqlawǵa járdem beredi.
Derlik barlıq bojlar " kóshe" bazarında satıladı. Kompaniya almasıwı xızmetlerinen waz keshiwi múmkin bolsa, " aktsiyalar" da " pánjeredan" satıladı. Biraq kóbinese stavkalar almasıwılar arqalı bólistiriledi. Olar qurallanǵan retinde isleydi, bul bolsa investorlarga kerekli zatlardı anıq tabıw imkaniyatın beredi. Almasıw tásiri astında bahalar " kóshe" bazarında qáliplesedi.

Ádebiyatlar

1. B. I. Alekhine " Qımbatlı qaǵazlar bazarı. Esap operatsiyalarına kirisiw", M. " Finans hám statistika" 2. Tavar almasıwılari boyınsha informaciya materialları kompleksi M., 1990 3. Poplavskiy v. D. «Bazar ekonomikasınıń almasıw atributi» «Pul hám kredit», No 2, 1991 jıl
4. O. Anurdtsev " Tavar almasıwılari: unıtıwdan qayta tiriliwgacha", " Materiallıq hám texnikalıq támiynat", No 11, 1990 jıl
5. M. Ro'zhkov " Bahalar kvitantsiyasi. Teoriya hám ámeliyat», «Materiallıq-texnikalıq támiynat», No 11, 1990 jıl
6. v. Korneev, M. Kuzmenko, v. Kiselev " Tavar almasıwılari: jańa " snablar" yamasa bazar ásbapları? ", " Materiallıq-texnikalıq támiynat", No 6, 1991 y.
7. " MTB: bir yarım ay nátiyjeleri", " Oray", No 6 -7, 1991 jıl
8. " RSFSRda tavar ayırbaslaw iskerligi tuwrısındaǵı waqtınshalıq qaǵıyda", " Oray", No8, 1991 jıl
9. D. Popov " Fond birjalarında sawda : Moskva - Chelyabinsk, keyin - balshıq jerde", " Bazar", No 8, 1991 jıl
10. A. Stolyarov " Tavar almasıwıi - bazardıń ózin ózi basqarıwdıń eń zárúrli elementi", " Oray", No 12, 1991 jıl
11. D. Popov " Muǵdar aqır-aqıbetde sapaǵa sheńberyotgandek tuyuladi", " Oray", No 13, 1991 jıl
12. D. Popov " Brokerlik jayları ushın bahalar neft bahaların basıp ketti", " Oray", No 15, 1991 jıl