Transformatorning tuzilishi

5-mavzu. Kuchlanishni rostlash. Quvvat isroflari va FIK
Elektr energiyasi transformatsiyalanishi jarayonida energiya­ning bir qismi transformatordagi energiya isrofini qoplashga yo‘qoladi. Transformatordagi quvvat isrofi elektr va magnit isroflardan iborat.
Elektr isroflari. Transformator chulg‘amlaridan tok oqib o‘tishi natijasida chulg‘amlarning qizishi uchun sarf bo‘ladi. Elektr isroflari RE quvvati tokning kvadratiga proporsional bo‘lib, birlamchi RE1 va ikkilamchi RE2 chulg‘amlardagi elektr isroflari yig‘indisidan aniqlanadi
. (1.73)
bunda t — transformator fazalari soni (bir fazali transformator uchun t=1, uch fazalik uchun t = 3 ).
Transformatorni loyihalashda elektr isroflar qiymatini (1.73) ifoda yordamida hisoblanadi, transformatorni yasash jarayonida esa bu isroflar chulg‘am nominal toki bo‘lganda q.t. quvvati i (§1.11ga qarang) o‘lchangan tajriba natijalaridan olinadi
(1.74)
bunda — yuklanish koeffitsienti.
Elektr isroflari o‘zgaruvchan isroflar deb nomlangan, chunki ular qiymatlari transformator yuklanishiga bog‘liq.
Magnit isroflari. Magnit isroflari asosan magnit o‘zakda sodir bo‘ladi. Bu isroflarning sababi - magnit o‘zakning davriy ravishda o‘zgaruvchan magnit oqimi bilan qayta magnitlanishidir. Bu qayta magnitlanish magnit o‘zakda ikki hil magnit isroflar keltirib chiqaradi:
magnit o‘zak ferromagnit materialida qoldiq magnetizmni yo‘qotish uchun sarflangan energiya bilan bog‘liq bo‘lgan, gisterezis RG isroflari;
magnit o‘zak plastinkalarida o‘zgaruvchan magnit oqim tomonidan induktivlangan uyurma tok hosil qilgan uyurma toklar quvvat isroflari RUT


1.40-rasm. Transformator isroflarining yuklanishga bog‘liqligi (a) va energetik diagrammasi (b)
тм