Transport va logistika

Imzo
Maslahatchi-ning familiyasi
1	Kirish va mavzuning dolzarbligi	20.01.2023	25.01.2023		O`rinov D.O`.
2	Asosiy qismi	20.02.2023	28.02.2023		O`rinov D.O`.
3	Texnologiya qismi	01.03.2023	30.03.2023		O`rinov D.O`.
4	Hayot faoliyati xavfsizligi qismi	01.04.2023	20.04.2023		Nosirov I.Z.
5	Iqtisodiy qism	21.04.2023	30.04.2023		Sarimsaqov A.M.
6	Xulosa va takliflar	01.05.2023	20.05.2023		O`rinov D.O`.
7	Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati	21.05.2023	28.05.2023		O`rinov D.O`.

Izoh: * -Bitiruv malakaviy ishi rahbarining taklifiga binoan, mutaxassis chiqaruvchi kafedra loyihaga rahbarlik qilishga ajratilgan vaqt limiti hisobidan loyihaning ayrim bo`limlari bo`yicha maslahatchilarni taklif etishi mumkin.


6. Topshhiriq berilgan sana: _______________________________________
7. Tugallangan diplom loyihasini topshirish sanasi: _____________________
Diplom loyihasi rahbari: ________ O`rinov D.O`.
Ilmiy maslaxatchi: ________ Shodmonov S.A.

Topshiriq bajarish uchun qabul qilindi: ______ Mamasiddiqov M.R.

Kafedra mudiri: ________ Nasirov I.Z.

M U N D A R I J A

	MUNDARIJA
	Kirish………………………………………………….	5
	Mavzuning dolzarbligi…………………....................	9
	Adabiyotlar sharxi...................………….…………...	11
	Asosiy qism......…………………………………….....	17
	Texnologik qism...........................................................	43
	Iqtisodiy qism..........…………………………………..	52
	Xayotiy faoliyati xavfsizligi.....…………......................	55
	Xulosa va takliflar...........…………………………...	59
	Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati....……………...	60
	Ilovalar…………………………………………..……	62

1. KIRISH

O’zbekiston aholiga xizmat ko’rsatish soxasini yanada rivojlantirish, aholining ehtiyojlaridan kelib chiqib ularning uzoqlarini yaqin qilish chora tadbirlarini ko’rish hozirgi kundagi logistika sanoatining muhim vazifalaridan hisoblanadi.
Bugungi kunda avtomobil transporti yo‘lovchilarni va yuklarni tashishda eng ommaviy transportga aylandi.
Birinchi avtobuslar Toshkentda 1909-yil dekabr oyida paydo bo‘ldi. Nemis va fransuz sanoatiga tegishli 10 dona 8 o‘rinli avtobuslar Qo‘yliq — Nikolsk qishlog‘i, Nikolsk — Sobornaya maydoni (hozirgi Mustaqillik maydoni), Vokzal — Yakshanba bozori (hozirgi shimoliy vokzal — A. Navoiy maydoni yaqini) yo‘nalishlarida qatnay boshladi.
1924-yilni O‘zbekistonda avtobuslarda yo‘lovchilar tashishning boshlanish davri deb hisoblash mumkin. 1924-yilda Toshkent shahrida birinchi marta 1-sonli avtobaza tashkil etildi. Bu avtokorxonaga E.V. Drajevskiy, keyinchalik esa I.A. Vetrovskiy, A.M. Rushnovskiy, P.I. Sheyakin, V.S. Radjabov, V.S. Vartanyan, I.
Mednik, M. G‘afurov, A.F. Sobirov, A.T. Podkovirin, A. Isroilov kabi O‘zbekiston avtomobil transportining asoschilari rahbarlik qildilar.
1-avtokorxona Reno, Ford, Mersedes, Opel va shunga o‘xshash har xil rusumdagi avtomobillardan tashkil topgan edi. 1927-yilda O‘zbekistonda 183 dona yengil avtomobil va 80 dona avtobus mavjud bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunda faqat Toshkent shahrining o‘zida (2004—2009-yillardagi ma’lumotlarga ko‘ra) 3188 donadan ko‘p avtobuslar muntazam yo‘nalishlarda yo‘lovchilarni tashishda ishtirok etyapti.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishganidan keyin aholining yo‘lovchi tashuvchi transport xizmatiga bo‘lgan ehtiyoji yanada oshib ketdi. Bu esa, o‘z navbatida, transport sohasida yangi muammolarni keltirib chiqardi. Bulardan eng asosiylariga eskirgan transport vositalarini zamonaviy talablarga javob bera oladigan yangilari bilan almashtirish, tashish jarayonini tashkil etish va boshqarishda eski, shu davrgacha qo‘llanib kelingan usullardan tubdan farq qiluvchi va bozor iqtisodiyoti talablariga javob beruvchi usullarni yaratish edi.
Bugungi kunda mo‘jaz avtobuslarda (yo‘nalishli taksilar) va yengil avtomobil-taksilarda yo‘lovchilarni tashish, asosan, xususiy tashuvchilar (yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lgan) tomonidan amalga oshirilmoqda. 2009-yilning 1yanvar holatiga ko‘ra respublika bo‘yicha 3335 ta yo‘lovchi tashish yo‘nalishlari faoliyat ko‘rsatmoqda. Ulardan 1035 tasi shahar, 1728 tasi shahar atrofi, 329 tasi shaharlararoviloyat ichi va 243 tasi shaharlararo-viloyatlararo yo‘nalishlardir.
Yo‘nalish tarmoqlarining umumiy uzunligi 149958,5 km ni tashkil etadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 21-maydagi «O‘zbekiston Respublikasida 2010-yilgacha bo‘lgan davrda xizmat ko‘rsatish va servis sohasini rivojlantirishni jadallashtirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi 640sonli Qarori qabul qilinib, unda yo‘lovchilar tashish yo‘nalishlar tizimini rivojlantirish belgilab berilgan. Unga asosan yo‘nalishlar soni 2009-yil yakuniga ko‘ra 3555 taga yetkazilgan bo‘lsa, 2011-yilda 3710 taga yetkazildi.
O‘zbekiston Respublikasining 1998-yil 29-avgustda 674-1 raqami bilan qabul qilingan «Avtomobil transporti to‘g‘risida»gi Qonunining 2-moddasida avtomobil transportiga quyidagicha ta’rif berilgan: avtomobil transporti — tarkibiga yuridik va jismoniy shaxslar kiruvchi, iqtisodiyot va aholining yo‘lovchilar, bagaj va yuklarni, shu jumladan pochtani (bundan keyin — yo‘lovchilar, bagaj va yuklar deb yuritiladi) avtomobilda tashishga bo‘lgan ehtiyojlarini ta’minlovchi ishlab chiqarish-texnologiya majmuyi.
Shu moddada avtotransport vositalari deganda yo‘lovchilar, bagaj, yuklar tashishga hamda maxsus ishlarni bajarishga mo‘ljallangan avtomobillar, shatakchi avtomobillar, tirkama va yarim tirkamalar tushunilishi qayd qilingan.
Avtobus atamasiga O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003yil 4-noyabrdagi 482-qarorining birinchi paragrafida quyidagicha ta’rif berilgan: avtobus — yo‘lovchilarni, bagajni tashishga mo‘ljallangan va haydovchi o‘rnini hisoblamaganda 8 tadan ortiq o‘rindiqqa ega bo‘lgan avtotransport vositasi.
Aholining tashishga bo‘lgan ehtiyojini qondirishda birinchi o‘rinda avtomobil transporti vositalaridan biri bo‘lgan avtobuslar alohida o‘rin tutadi.
O‘zbekiston Respublikasida bugungi kunda 2.5 mln. dona yengil avtomobil, 450 ming dona yuk avtomobili va 120 ming dona avtobus mavjud bo‘lib, ular yordamida har yili 4.2 mlrd. yo‘lovchi tashilmoqda. Bu raqamlarning yillik ortib borishi va jahon yo’lovchi tizimining yanada rivojlanib borishiga qarab biz ham o’z mijozlarimizga ya’ni yo’lovchi aholimizga o’z maniziliga yetib olishida qulay, xavfsiz va albatta, arzon transport tizimini taklif qilishimiz zarur.
Diplom ishimda tanlab olingan “Andijon viloyati Marxamat tumanidagi avtobuslarda yo’lovchilarni intellektual tashishni tashkil etish” g’oyasi ushbu maqsadlarning asosli davomi sifatida zamonaviy tashish tizimida intelektual tizimlardan foydalangan holda yo’lovchilarga qulay bo’lgan transport tizimini yaratishning bir bo’lagi bo’lib xizmat qiladi.
Bugungi kunda davlat tasarrufidagi avtotransport korxonalari xususiylashtirilib, ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirildi. Taksomotor korxonalari ustav fondining kamayib ketishi sababli mas’uliyati cheklangan jamiyatlarga aylantirilmoqda. Bu korxonalar bilan bir vaqtda respublikada 4000 dan ortiq xususiy korxonalar aholiga transport xizmatini ko‘rsatmoqda.
Tahlillar shuni ko‘rsatyaptiki, hozirda xususiy sektorda transportning ahamiyati kundan kunga ortib bormoqda. Bunga asosiy sabab, xususiy
mulkchilikning har xil ko‘rinishdagi shakllarining vujudga kelishi, kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish va himoyalash bo‘yicha qonun va qarorlarning qabul qilinishi oqibatida ular orasida erkin raqobat uchun shart-sharoitlarning yaratilishi va qonun tomonidan himoyalanishidir.
Transport - bu, birinchidan, yuk va yo'lovchilarni tashishni amalga oshirishga mo'ljallangan texnik vositalar majmuasi; ikkinchidan, xalq xo‘jaligi va aholining transportga bo‘lgan ehtiyojlarini uzluksiz va o‘z vaqtida qondirishni ta’minlovchi mamlakat iqtisodiyotining tarmog‘i.
Transport tizimi bir-biriga bog'liq bo'lgan va tashishni amalga oshirishda o'zaro ta'sir qiluvchi turli xil transport turlari majmuasidir.
Transport xizmatlari bozori - bu transport tizimini boshqarishning o'rnatilgan tashkiliy mexanizmiga ega bo'lgan munosabatlarning iqtisodiy tizimi bo'lib, u orqali transport xizmatlarini xaridorlari va sotuvchilari o'rtasida ayirboshlash munosabatlari shakllanadi.
Tanlovning har qanday muammosini hal qilish ma'lum mezonlar asosida amalga oshiriladi. Tashishda logistika tanlash protseduralari mezonlar tizimini hisobga olgan holda hal qilinadigan murakkab ko'p mezonli vazifalardir. Tashish variantini tanlashning asosiy mezonlari etkazib berish narxi, tashish uchun sarflangan vaqt, etkazib berish sifati, tegishli xizmatlarning bajarilishi va boshqalar.
Yetkazib berish qiymati yoki umumiy etkazib berish xarajatlari mezoniga ko'ra transport variantini tanlash kamida ikkita omilga qarab turli xil variantlar uchun ushbu xarajatlar darajasini taqqoslash yo'li bilan amalga oshiriladi: yuk tashish masofasi va yukning jismoniy hajmi. Xarajat mezoni tanlovda hal qiluvchi omillardan biridirmustaqil tashkilotlogistika vositachilari yordamida yetkazib berish yoki yetkazib berish. Bunda o‘zimizning avtotransport parkini sotib olish va ulardan foydalanish xarajatlari, zarur xodimlarni yollash, o‘qitish, o‘qitish, kerakli hujjatlarni (sertifikatlar, ruxsatnomalar, ruxsatnomalar, bojxona hujjatlari va boshqalar) olish, xarajatlar hisobga olinadi. logistika vositachilari xizmatlari uchun haq to'lash.
Yetkazib berish shartlari (tezligi) - vaqtinchalik mezon, bilvosita xarajat bilan bog'liq. Ushbu mezonga, qoida tariqasida, favqulodda buyruqlar berilgan taqdirda ustuvorlik beriladi.
Yetkazib berish sifati mezoni murakkab mezon bo'lib, etkazib berish muddatlariga rioya qilish, tovarlar xavfsizligini ta'minlash, shartnoma shartlarini o'zgartirishga tayyorlik, kompaniyaning bozordagi imiji, xavfsizlik, qo'llaniladigan xavflarni boshqarish tartib-qoidalarining sifati. , masalan, sug'urta qoplamasining ishonchliligi va boshqalar.
Umuman olganda, tashish turini tanlash mezonlari tizimi tashilayotgan yuk turi, buyurtma parametrlari, biznes dinamikasi, shu jumladan transport va unga aloqador tarmoqlar va boshqa omillarga qarab farq qilishi mumkin.
Muayyan vaziyatlarda iste'molchi uchun faqat bitta mezon hal qiluvchi bo'lishi mumkin, qolganlari esa hisobga olinmaydi. Masalan, havo orqali etkazib berish asosan qimmatbaho yuk va pochta uchun qo'llanilishi ma'lum. Biroq, agar etishmayotgan qism ishlab chiqarishni to'xtatishga olib keladigan bo'lsa, mijoz birinchi navbatda etkazib beruvchini darhol etkazib berishni tashkil qila oladimi, degan savolga qiziqadi. Tabiiyki, bitta mezon bo'yicha transport variantini tanlash tartibi oddiyroq. Biroq, tanlov kamdan-kam hollarda bitta mezon bo'yicha amalga oshiriladi, chunki eng tezkor variant shunchalik qimmat bo'lishi mumkinki, u orqali tovarlarni etkazib berish istalgan foyda keltirmaydi yoki hatto foydasiz bo'lib chiqadi; etkazib berishning eng arzon varianti tashishning uzoq davom etishi yoki kelishilgan muddatda yetkazib berishning past ishonchliligi tufayli qabul qilinishi mumkin emas.
Agar transport variantini tanlashda bir nechta mezonlar hal qiluvchi bo'lsa, u holda variantni tanlash ko'p mezonli muammolarni hal qilish usullaridan foydalangan holda amalga oshiriladi. Tashish variantini tanlash modeli mezonlar tizimini o'zgartirish imkoniyatini ta'minlashi, tanlovda ishtirok etadigan barcha mezonlarning bir xil ahamiyatga ega bo'lgan eng yaxshi echimni topish mezonlarining ahamiyatini (reytingini) belgilashi kerak.