Transport vositalarida ishlatiladigan nometal materiallar

Ishni bajarish tartibi. Kesishga sinash uchun tayanchlar orasidagi masofa va 
pichoqning namunaga yaqinlanish tezligi quyidagicha bo’ladi. 
Namuna qalinligi, mm 4,0 … 6,0.
Tayanchlar orasidagi masofa, mm 15+0,5 pichoqni namunaga yaqinlanish 
tezligi, mm/min 2,0.
Pichoqning namunaga yaqinlashish tezligi ham namuna qalinligiga bog’liq 
bo’lib, qalinligi nostandart bo’lgan namunalar uchun quyidagicha topiladi:
V=0,5 h/t, mm/min; 
bu yerda: h – namuna qalinligi, mm; t – vaqt, u 1 min ga teng. 

---

3-rasm. Tutqichli 
kallak. 
1-namuna,
2-ponasimon 
tishlagich, 3-kallak 
korpusi, 4-tortqi. 
Hisoblash. Plastmassa namunalarini kesilishga bo’lgan mustahkamligi (σ
kes
) 
quyidagi formuladan topiladi: 
σ
kes
= R/2F ; 
bu yerda: R-kesuvchi kuch, N ; Ye - namunaning ko’ndalang kesim yuzi, sm
2
. 
Sinash natijalari sifatida hamma parallel o’tkazilgan tekshirishlarning o’rtacha 
arifmetik qiymati olinadi. 
 
Plastmassalarning siljishidagi mustahkamligini aniqlash 
 
Plastmassalarni siljishga bo’lgan mustahkamligini sinash usuli, cho’zilish, 
siqilish va egilishga bo’lgan mustahkamligini sinash usullaridan davlat standartiga 
ega emasligi bilan farq qiladi. Shuning uchun bu ko’rsatkichni aniqlashda 
yelimlangan materiallarning (metall, plastmassa va boshqalar) siljishga bo’lgan 
mustahkamligini aniqlash uchun GOST 14759-69 Davlat standartidan foydalaniladi. 
Yelimlangan materiallarning siljishdagi mustahkamlik chegarasi cho’zilishga 
sinaydigan mashinalarda amalga oshiriladi. Ularni sinash ishlari qanday sharoitda 
ishlatilishiga qarab oddiy, quyi va yuqori haroratlarda olib boriladi. Siljishga sinash 
usulini mohiyati ustma-ust yelimlangan standart namunani cho’zishdagi uzuvchi 
kuch miqdorini aniqlashdan iborat. Bu narsa namunaning bir 
bo’lagini boshqasiga nisbatan siljishita oladigan kuch 
kattaligidir. 
Siljishdagi 
mustahkamlik 
chegarasi 
cho’zilishga 
sinaladigan uzish mashinalarida aniqlanadi. Ular maxsus 
tutqichlar kallaklar bilan taminlangan bo’lib tutqichlar 
ko’rinishi 3- rasmda ko’rsatilgan . 
Sinash uchun olingan namunalar ikkita uzunchoq list 
ko’rinishidagi metall (yoki plastmassadan) iborat. Namunani 
shakli va o’lchamlari 4-rasmda ko’rsatilgan. Yelimli chokning 
yon atroflari sinashdan oldin tozalanadi. Sinash uchun olingan 
namunalarning umumiy soni 5 tadan kam bo’lmaydi. 
Namunalar sinashdan oldin 12 soat xona haroratida ushlab 
turiladi. Agar shu namunalar uchun xos texnikaviy xujjatlarda 
namuna tayyorlashda boshqa yo’llari ko’rsatilgan bo’lsa 
shunga amal qilinadi. 5-rasmda hisoblash uchun namunaning 
qaysi joylari o’lchanishi kerakligi ko’rsatilgan. 
Namuna qalinligi o’lchanib uning o’rtacha arifmetik qiymati olinadi. Yelimli 
chokning qalinligi yelimlangan joy kalinligi t dan yelimlanayotgan pallasi qalinliklari 
yigindisining ayrilganiga teng. 
Chizmada b masofa quyidagi formula orqali topiladi. 
Chizmada a
1
va a
2
masofalar ham o’lchanib ularning o’rtacha arifmetik 
qiymati olinadi. 
Namunalarni sinash mashinalarining orasiga o’rnatishdan oldin har bir 
namunada bir biridan 55 mm masofada ko’ndalang belgilar quyiladi. 

---