Transport vositalarida ishlatiladigan nometal materiallar

 
4-rasm. 
Ustma-ust 
elimlangan 
namunalar. 
5-rasm. 
Namunalarni 
o’lchash 
sxemasi. 
 
Ishni bajarish tartibi. Sinash uchun tayyorlangan namunalar uzish 
mashinasining tutqichlari orasiga shunday o’rnatiladiki unda namunaning bo’ylama 
o’qi va tutqichlari o’qi bilan mos tushsin. So’ngra namuna uzilib ketguncha asta sekin 
kuch miqdori oshirilib boriladi. 
Sinov vaqtida mashina tutqichining harakat tezligi 10 mm/min. Davlat 
standarti bo’yicha sinashni tutqichlarning harakat tezligi 20 mm / min gacha olib 
borishga ruxsat etiladi. 
Sinash vaqtida namunani uzatishga olib keluvchi eng katta yuklanish miqdori 
belgilab olinadi. Sinash tugagach namunaning har ikki uzilgan qismi diqqat bilan 
kuzatilib ularning xarakteri aniqlanadi. Bunda yelimli tekislik bo’yicha ketishi yoki 
uzilishi yelimning o’zidan ketishi mumkin.
 
Hisoblash. Yelimli birikmaning siljishdagi mustahkamlik chegarasi τ quyidagi 
formuladan topiladi. 
τ=P/F, MPa 
bu yerda: R – buzuvchi yuklanish, N; 
F – yelimlangan yuza, sm
2
. 
τ =a*b 
Bu yerda: a – yelim surkalgan joy uzunligi, sm; b – yelim surkalgan joy eni, sm.
Sinash natijalari sifatida parallel o’tkazilgan tajribalarning o’rtacha arifmetik 
qiymati olinadi. 
 
Plastmassalarni ikki tayanch orasida zarbiy egilishga sinash 
Plastmassalarning zarbiy kuchlarga bo’lgan mustahkamligini uning muhim 
xossalaridan biridir. Zarbiy mustahkamlik, ko’pincha, plastmassalarni sinflarga 
bo’lishda asosiy omil bo’lib xizmat qiladi. Masalan, FIAT firmasining normalarida 
avtomobilsozlikda ishlatiladigan plastmassalar uchun faqat ikkita ko’rsatkich ularni 
sinflarga bo’lishda asosiy rol o’ynaydi. Ulardan biri zarbga bo’lgan mustahkamlik, 
ikkinchisi esa issiqqa chidamlilikdir. Zarbga bo’lgan mustahkamlikni aniqlash uchun 
oddiy asbob – mayatnikli ko’yor ishlatiladi. Mustahkamlik namunani sindirish 
vaqtida sarf bo’lgan ish miqdori bilan o’lchanadi.
Zarbdan oldingi va keyingi mayatnik balandliklari ayirmasining mayatnik 
og’irligiga ko’paytmasi namunaning sinishida sarf bo’lgan ish miqdorini belgilaydi. 
Sindirish energiyasini namuna kesiminingn zaiflashgan yuziga nisbati zarbiy 
qovushoqlik deb ataladi. 

---

Zarbiy mustahkamlikni boshqacha qilib zarbiy qovushoqlik deb ataladi, chunki 
qovushoqlik materialni deformatsiya vaqtida energiyani Yutish va tarqatish 
qobiliyatini xarakterlaydi.