Transport vositalarida ishlatiladigan nometal materiallar

6-rasm. Ikki tayanchli zarbiy egilishda namunaga yuk qo’yish sxemasi. 
6-rasmda ikki tayanchli zarbiy egilishda namunaga yuk qo’yish sxemasi 
keltirilgan. Zarbiy qovushoqlikni aniqlash quyidagi ko’rsatkichlarni topishga imkon 
beradi: 
A) o’yiqchasi bo’lmagan namunaning zarbiy qovushoqligi, yahni shunday 
namunani sindirish uchun sarf bo’lgan ish miqdorini uning ko’ndalang kesim yuziga 
nisbati; 
B) o’yiqchasi bo’lgan namunaning zarbiy qovushoqligi, yahni shunday 
namunani sindirish uchun sarf bo’lgan ish miqdorini uning ko’ndalang kesim yuziga 
nisbati; 
V) zarbiy qovushoqlikning susayish koeffitsienti, yahni o’yiqchasi bo’lgan 
namuna 
zarbiy 
qovushoqligining o’yiqchasi bo’lmagan namuna zarbiy 
qovushoqligiga nisbati. 
Sinash ishlari namuna o’rnatish uchun ikkita tayanch nuqtasi bo’lgan 
mayatnikli ko’yorda o’tkaziladi. Asbobning sxemasi 7-rasmda ko’rsatilgan. 
Namunaning o’rta qismiga zarbiy kuch mayatnik orqali beriladi. Mayanikning 
tebranish tekisligi tayanchlar ustiga o’rnatilgan namunaning bo’ylama o’qiga 
perpendikulyar bo’ladi. Mayatnikning tushish tezligi 2,9...3,8 m/s. 
List, plita, sterjen va shunga o’xshash materiallardan namunalar mexanik 
ishlov berish yo’li bilan tayyorlanadi. Kukun holidagi reaktoplastlardan esa 
namunalar presslash, termoplastlardan bosim ostida quyish yo’li bilan olinadi.
Ishni bajarish tartibi. Sharpi usuli bilan sinash o’tkazilganda ikki tipdagi 
namunalar olinadi: o’lchami 10x15x120 mm li brus va o’lchami 4x6x50 mm bo’lgan 
kichik brus. Sinashdan oldin namunaning qalinligi va eni o’rtacha qismidan 0,01 mm 
aniqlikkacha o’lchanadi hamda ko’ndalang kesim yuzi topiladi. 
Tayanchlar orasidagi masofa, namuna qalinligi 5 mm dan kichik bo’lsa 40 mm, 
5 mm dan katta bo’lsa 70 mm ga teng qilib olinadi. So’ngra sinashni boshlab, 
asbobning pastki qismiga joylashgan ikkita tayanch ustiga namuna, zarbiy kuch uning 
keng tomoni bo’ylab tushadigan qilib o’rnashtiriladi. Mayatnikni yuqori holatga 
ko’tarib(160
o
) maxsus tutqichga ilib qo’yiladi. Shkala strelkasi yoki dvijok quyi 
holatga keltiriladi, keyin tutqichni bo’shatib mayatnik erkin tushirib Yuboriladi. 
Bunda mayatnik pastga tushayotganda namuna bilan topqnashadi, uni sindirib orqa 
tomonga o’tadi va malum balandlikkacha ko’tariladi. Mayatnik bu ko’tarilishida 
strelkani yoki dvijokni birmuncha tepalikka olib chiqadi. Natijada strelka yoki dvijok 
shkalada namunani sindirishida sarf bo’lgan ish miqdorini yoki mayatnikni necha 
gradus burchakka orqaga ko’tarilganini ko’rsatadi. 
Hisoblash. Namunalarni zarbiy qovushoqlikgi quyidagicha topiladi Dj/m
2
(1kgk•sm/sm
2
=980,7 Dj/m
2
): 

---

h
b
A
n
а


bu yerda: A-namunani sindirish uchun sarf bo’lgan ish miqdori, Dj; b – namunani 
eni, sm; h - namunaning qalinligi, sm.