Turdibekova Nigora Toshkent 2023 16. Variant

2-savolning javobi .
Xotira - bu materialni yodlash, saqlash va ko'paytirish funktsiyalarini bajaradigan psixologik jarayon.
Maktabgacha yoshdagi bolalik - bu bolaga atrofdagi haqiqat bilan tanishish imkoniyatini beradigan barcha aqliy jarayonlarning jadal rivojlanishi davri.
Tabiiy xotiraning qobiliyatlari maktabgacha yoshda eng katta darajada namoyon bo'ladi. Maktabgacha yoshda rivojlanish tezligi bo'yicha xotira boshqa qobiliyatlardan ustun turadi, bola rasmni ko'rib chiqadi, g'ayrioddiy narsalarni ko'radi va hayot yukidan nimadir eslab, mulohaza yurita boshlaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar she'rlarni yodlash, qofiyalar, topishmoqlar, ertaklarni sanash qulayligi ularning tabiiy xotirasining jadal rivojlanishi bilan izohlanadi. Bola yorqin, chiroyli, g'ayrioddiy va diqqatni jalb qiladigan hamma narsani eslaydi. Bola beixtiyor eslaydi, boshqacha qilib aytganda, u istamay eslaydi.
Bolalarning aqliy rivojlanishini kuzatishlar va maxsus tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, bola xotirasi yoshga qarab rivojlanib, hajmi va sifat jihatidan o'zgarib boradi.
Xotiraning rivojlanishi bola hayotining turli bosqichlarida uning maqsadlari va atrofdagi haqiqat bilan o'zaro ta'sirining tabiati o'zgarishi bilan bog'liq.
Kattaroq maktabgacha yoshdagi bolaning xotirasini rivojlantirishning muhim momenti shaxsiy xotiralarning paydo bo'lishi. Ular bolaning hayotidagi muhim voqealarni, uning faoliyatidagi muvaffaqiyatlarini, kattalar va tengdoshlari bilan munosabatlarini aks ettiradi.
Katta maktabgacha yoshda og'zaki-mantiqiy xotira rivojlanadi. 6-7 yoshli bola yodlash paytida semantik aloqalarni o'rnatish uchun so'zdan erkin foydalanadi. So'z yordamida u ob'ektlar yoki hodisalarning ma'lum bir toifasiga murojaat qilib, uni guruhlaydi, mantiqiy aloqalarni o'rnatadi. " Bularning barchasi yodlangan materiallar hajmining oshishiga ham yordam beradi.
Katta maktabgacha yoshdagi yodlash samaradorligini oshirishda 6-7 yoshgacha bolaning atrof-muhit haqidagi g'oyalarini tizimlashtira boshlashi muhim rol o'ynaydi. U yoki bu narsalar ob'ektlarning yoki hodisalarning u yoki bu toifasiga taalluqlidir. Ikkinchisi ular o'rtasida nimyologik aloqalarni o'rnatishga yordam beradi, bu ularni eslashni osonlashtiradi.
Maktabgacha yoshdagi bolalik davrida bolada o'zboshimchalik bilan xotira elementlari mavjud. Ixtiyoriy xotira bola mustaqil ravishda maqsad qo'ygan holatlarda namoyon bo'ladi: eslash va eslash. Ixtiyoriy xulq-atvor elementlari maktabgacha yoshdagi asosiy yutuqdir. Maktabgacha yoshdagi bolaning xotirasini rivojlantirishning muhim momenti shaxsiy xotiralarning paydo bo'lishi. Ixtiyoriy xotira, bola o'zini iroda yordamida nimanidir eslashga majbur qiladi, deb taxmin qiladi.
Ixtiyoriy xotiraning namoyon bo'lishining eng oddiy misoli - bu ertalabki kunga qadar bola g'ayrat bilan she'r yodlab oladigan holat. Ixtiyoriy xotira qanday ishlashini ko'rib chiqamiz. Dastlab, bola faqat bitta vazifani ajratadi: "Siz she'r yodlashingiz kerak". Shu bilan birga, u hali yodlash uchun kerakli texnikaga ega emas. Ular kattalar tomonidan beriladi, individual satrlarni takrorlashni, so'ngra misralarni tashkil qiladi, shuningdek eslashni eslab qolish uchun savollar bilan rahbarlik qiladi: "Keyin nima bo'ldi?", "Va keyin?" Bola asta-sekin yodlash uchun materialni takrorlash, tushunish, bog'lashni o'rganadi va oxir-oqibat ushbu maxsus yodlash harakatlariga ehtiyojni anglaydi (takrorlash, semantik ketma-ketlikni aniqlash va hk).
Katta maktabgacha yoshdagi qasddan va mazmunli xotira jarayonlarini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratish, bolada ixtiyoriy xotira elementlarini shakllantirish uning keyingi aqliy rivojlanishi uchun juda muhimdir. Maktabgacha yoshdagi katta yoshdagi bolada maqsadga muvofiq xotira elementlarini tarbiyalash, unda ongli ravishda o'zi uchun eslash, eslash va zarur usullarni va vositalarni jalb qilish uchun maqsad qo'yish qobiliyatini shakllantirish bolaning maktabda muvaffaqiyatli o'qishi uchun zarur shartdir.
Ixtiyoriy xotirani rivojlantirish bolani maktabga tayyorlash uchun katta ahamiyatga ega. Agar bola o'qituvchining talablaridan qat'i nazar, faqat o'zi uchun qiziq bo'lgan narsani yodlab oladigan bo'lsa, maktab dasturi tomonidan ilgari surilgan vazifalar bilan hech qanday o'quv faoliyati amalga oshirilmaydi.
Bolaning jinsi bilan bog'liq bo'lgan xotirani rivojlantirish xususiyatlari mavjud. O'g'il bolalar va qizlarda turli xil miyaning shakllanish darajasi bir-biriga to'g'ri kelmaydi; chap va o'ng yarim sharlarning rivojlanish darajasi ham har xil bo'lib, ular funktsiyalari bo'yicha sezilarli darajada farqlanadi. Chap yarim sharning funktsiyalari rivojlanishi qizlarda o'g'il bolalar bilan taqqoslaganda ancha tezroq, o'g'il bolalar esa qizlarga nisbatan tezroq ekanligi aniqlandi.
Olimlar chap yarim sharning o'ng tomondan ko'ra ko'proq darajada ongli ravishda ixtiyoriy harakatlar, og'zaki va mantiqiy xotira, oqilona fikrlash va ijobiy his-tuyg'ular uchun javobgar ekanligini aniqladilar. O'ng yarim shar beixtiyor, intuitiv reaktsiyalar, irratsional fikrlash faoliyati, obrazli xotira, salbiy his-tuyg'ularni amalga oshirishda etakchi rol o'ynaydi.