Turistik xizmat ko'rsatish darajalari va ularni loyihalash

9. Turistik mahsulotni loyihalashtirish

Xizmatni loyihalashtirish asosi bo’lib, uning og’zaki modeli (yoki qisqacha tafsiloti) — buyurtmachi bilan kelishilgan va xizmat-larni bajaruvchining imkoniyatlarini hisobga olgan, xizmatlar bozorini tadqiqlash natijasida aniqlangan talablar majmuasi hisoblanadi.
Xizmatlar tafsilotlari xizmatning munosib turiga o’rnatilgan davlat standarti talablaridan past bo’lmasligi kerak. Loyihaga xizmatning xavfsizligini ta‘minlash, xizmatlar iste‘molchilari va ularning mulki, xizmat ko’rsatuvchi xodimlar va atrofmuhit uchun xavf-xatarni imkon boricha kamaytirish talablari kiritilgan bo’lishi kerak.
Turistlarga xizmat ko’rsatishning har bir turiga talablarni ifodalaydigan hujjatlar quyidagilardan iborat bo’lishi kerak:

• 
  turistlarga xizmat ko’rsatish jarayonlari, shakllari va uslublarning bayon
  

etilishi;

• 
  turistlarga xizmat ko’rsatish jarayonlarning tafsilotlari;
  
• 
  ishlatadigan jihozlar turiga, miqdori va o’tkazuvchi qobiliyatiga bo’lgan talablar;
  
• 
  xizmat ko’rsatishning shartnomaviy ta‘minoti;
  
• 
  turistlarga xizmat ko’rsatish kafolatlari;
  
• 
  rekreatsion resurslar egalari, sanitariya-epidemiologik nazorati organlari, yong’in xavfsizligi nazorati va boshq. bilan keliShuvlar.
  

Turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoniga qo’yilgan aniq talablar amaldagi me‘yoriy hujjatlar talablaridan past bo’lmasligi kerak.
Turistlarga xizmat ko’rsatish jarayonini loyihalashtirish xizmatni taqdim etishning ayrim bosqichlari va ularning har biri uchun texnologik haritalar majburiy holda tuzish bilan amalga oshiriladi. Turistik xizmatni loyihalashtirish natijasi bo’lib, texnologik hujjatlar (texnologik haritalar, qo’llanmalar, qoidalar, cheklanmalar va boshq.) bo’ladi.
«Turistik sayohat» kabi xizmatni loyihalashtirish ikki bosqichdan iborat bo’ladi:
1) «turistik sayohat» xizmatiga kiritiladigan har bir turni turistlarga xizmat ko’rsatish dasturiga mos ravishda loyihalashtirish; 2) «turistik sayohat» xizmatini butunligicha loyihalashtirish.
Turist talablariga binoan xizmatni loyihalashtirishda korxona-xizmat bajaruvchining imkoniyatlarini hisobga olish zarur.
«Turistik sayohat» xizmatining qisqacha bayoni aholi talablari va to’lov qobiliyatini, turistik sayohatlar turlariga bo’lgan talab hamda aniq tumanda rekreatsion resurslar imkoniyatlarini o’rganish asosida tuziladi. U turistlarga xizmat ko’rsatish dasturining loyihasida aniq ko’rinish beradi. Xizmat ko’rsatish dasturini ishlab chiqishda quyidagilar aniqlanadi:

• 
  sayohat yo’nalishi;
  
• 
  turistik korxonalari — xizmatlar bajaruvchilarning ro’yxati;
  
• 
  har bir korxona — xizmatlar bajaruvchilarning taqdim etadigan xizmatlar ro’yxati;
  
• 
  ekskursiya va diqqatga sazovor ob‘ektlarning tarkibi;
  
• 
  turistik sayohat va aylanishlarning ro’yxati;
  
• 
  bo’sh vaqtni o’tkazish tadbirlar majmuasi;
  
• 
  yo’nalishning har bir to’xtash joyida saqlash muddati;
  
• 
  sayohatda ishtirok etuvchi turistlarning soni;
  
• 
  ichki tashish transport turlari;
  
• 
  gid, sayohatga boshlovchi, chet el vakillari, yo’riqchi, tarjimon hamda ularni tayyorlashga bo’lgan ehtiyoj;
  
• 
  transport vositalarining zaruriy miqdori;
  

reklama, axborot materiallarni tayyorlash tartibi, turistik yo’llanmalarning ma‘lumot varaqlari uchun sayohatning bayon shakli va ular miqdori. Turni loyihalashtirish natijasi quyidagilarning to’g’ri mazmuni bo’ladi: a) turistik sayohatning texnologik haritasining;
b) korxona — xizmatlarni yetkazuvchining band etish jadvalining;
v) turistik yo’llanmasi axborot varaqasining;
g) turistlarga xizmat ko’rsatish dasturlarining.
Turistik xizmatga bo’lgan talablar majburiy va tavsiya qilinadiganga ajratiladi.
Majburiy talablar — hayot va salomatlik xavfsizligi, turistlar mulkining saqlanuvchanligi, atrof-muhitni asrash.
Tavsiya etiladigan talablar — xizmatga javob berishi, bajarishning aniqligi va muddatligi, xizmat ko’rsatuvchilarning to’liqligi va mantihi, qulayligi, nafosatligi.
Tavsiya etiladigan turistik xizmatlar qo’shimcha qulayliklar, xizmatlarning jozibadorligi va obro’sini ko’zda tutadigan talablarga mos kelishi kerak.
Xizmatga javob berishi. Turistik xizmatlar turistlar xohishiga va jismoniy imkoniyatlariga javob berishi kerak.
Aniq va o‘z vaqtida bajarilishi. Iste‘molchiga tavsiya etiladigan turistik xizmatlar o’zining hajmi, muddati va xizmat ko’rsatish sharoitlari bilan yo’llanmada, chiptada va kvitansiyada ko’rsatilgan talablarga mos kelishi kerak.
To‘liqligi. Turistik xizmatlarni tavsiya etilishi faqat asosiy, balki qo’shimcha xizmatlar (maishiy, aloqa, savdo va h.k.) olishni va ular orqali iste‘molchilarning hayotini ta‘minlaydigan sharoitlarni yaratishga imkoniyat berishi kerak.
Xizmat ko‘rsatuvchilarning mantiqligi. Xizmat ko’rsatuvchi xodimlar xulqi, axloq me‘yorlariga javob berishi kerak. Iste‘mol-chiga nisbatan hurmatli, do’stona munosabatda, chiqishimli bo’lish.
Qulaylik. Turistik xizmatlar iste‘molchilar uchun yaratilgan xizmat ko’rsatishning qulay sharoitlarda (xonalarning ma‘qul joylashuvi, ularni oqilona tarzda jihozlash, bezatish, ta‘minlash va h.k.) tavsiya etilishi kerak.
Nafosat. Turistik korxona binolari, hududning badiiy yechimlari, yo’nalishning tevarak-atrofini tashkil etish, xizmat xonalarda interer bezatilishi majmuali kamol topishga va me‘morchilik butunlik talablariga mos kelishi kerak. Xizmat ko’rsatuvchi xodimlarning tashqi ko’rinishi va nutq madaniyati nafosat talablariga javob berishi kerak.
Ergonomiklik. Xizmat ko’rsatishning davomiyligi, turistik va ekskursiya yo’nalishlarning uzunligi va murakkabligi, turistlarga taklif etiladigan aslaha va moslamalar, ishlatiladigan transport vositalari, mebel va boshqa ta‘minlash buyumlari turistlarning fiziologik va psixologik imkoniyatlariga mos kelishi lozim.
Turizmda xizmatlarni loyihalashtirishda turistlarga xizmat ko’rsatish sifatini nazorat qilish usullarini nazarga olish darkor. Sifat nazoratini loyihalashtirish quyidagilardan iborat bo’ladi:

• 
  xizmat ko’rsatish jarayonida xizmatlar tafsilotlariga sezilarli ta‘sir ko’rsatadigan muhim paytlarni aniqlash;
  
• 
  xizmatlar tafsilotlarini to’g’rilash usullarini aniqlash;
  
• 
  nazorat qilinadigan tafsilotlarni baholash usullarini aniqlash.
  

Nazorat usullari bo’lishi mumkin: ustama (yo’nalishlarni va ob‘ektlarni ko’rish); tahliliy (hujjatlar tahlili); sotsiologik (turistlar va xodimlarni so’rash) va boshq.