Turkigo‘y shoirlar ijodida naqshbandiylik g‘oyalarining badiiy in'ikosi Tuzuvchi: G. Hamroyeva

Нақшбандияда, шу тариқа, тасаввуфни ислом шариати ва пайғамбар суннати б-н янада мустаҳкамроқ боғлади. «Урватул вусқо», яъни барча ишда пайғамбар сўзлари ва ишларига суяниш Нақшбандия шиорларидан бирига айланди. Нақшбандияда суфийлик истеъдодига ҳам эътибор берилган, яъни баъзи кишиларнинг мен фалон силсиладанман, насл-насабим фалон-фалончиларга бориб тақалади, деган гапларига қарши Баҳоуддин Нақшбанд «ran силсилада эмас», ran Аллоҳнинг жазбасида» деб айтади. Жазба бўлмаса, суфийликда мақоматларга кўтарилиш қийин.

• Нақшбандияда, шу тариқа, тасаввуфни ислом шариати ва пайғамбар суннати б-н янада мустаҳкамроқ боғлади. «Урватул вусқо», яъни барча ишда пайғамбар сўзлари ва ишларига суяниш Нақшбандия шиорларидан бирига айланди. Нақшбандияда суфийлик истеъдодига ҳам эътибор берилган, яъни баъзи кишиларнинг мен фалон силсиладанман, насл-насабим фалон-фалончиларга бориб тақалади, деган гапларига қарши Баҳоуддин Нақшбанд «ran силсилада эмас», ran Аллоҳнинг жазбасида» деб айтади. Жазба бўлмаса, суфийликда мақоматларга кўтарилиш қийин.

Нақшбандия Баҳоуддин Нақшбанд ҳаётлигидаёқ кенг шуҳрат қозонди. Уни назарий жиҳатдан ишлаб чиқишда Муҳаммад Порсо, Алоуддин Аттор хизматлари катта бўлди. Бу тариқатга фақатгина оддий халқ эмас, балки Бухоро ва Самарқанд уламолари, Амир Темур авлодидан бўлган шоҳ ва шаҳзодалар кира бошладилар.

Нақшбандия Баҳоуддин Нақшбанд ҳаётлигидаёқ кенг шуҳрат қозонди. Уни назарий жиҳатдан ишлаб чиқишда Муҳаммад Порсо, Алоуддин Аттор хизматлари катта бўлди. Бу тариқатга фақатгина оддий халқ эмас, балки Бухоро ва Самарқанд уламолари, Амир Темур авлодидан бўлган шоҳ ва шаҳзодалар кира бошладилар.

Alisher Navoiy Bahouddin va Abdurahmon Jomiyni Xusrav Dehlaviy kabi payg‘ambar davomchisi deb atamasa-da, lekin ularni «murshidi ofoq», «koshifi asrori Iloh», barcha ishlardan xabardor karomatli va pok niyatli zotlar sifatida ta’rif-tavsif etadi. Masalan, Bahouddin :

• Alisher Navoiy Bahouddin va Abdurahmon Jomiyni Xusrav Dehlaviy kabi payg‘ambar davomchisi deb atamasa-da, lekin ularni «murshidi ofoq», «koshifi asrori Iloh», barcha ishlardan xabardor karomatli va pok niyatli zotlar sifatida ta’rif-tavsif etadi. Masalan, Bahouddin :
• Mulki jahon mazrai dehqoni ul,
• Balki jahon mulki nigahboni ul.
• Yo‘q mamolikka nigahbon bo‘lib,
• Barcha salotin uza sulton bo‘lib…
• Haq so‘zin elga qilurda ado,
• Teng ko‘runib olida shohu gado.
• («Hayratul abror»dan)
• Bu faqat shoirlarning hayajonli ta’rif-tavsifi emas, albatta. Buni o‘rta asrlar kishisining tafakkur tarzi va dunyoqarashi ifodasi deb bilmoq kerak.