Turkiyada ta'lim tizimi qanday?

Chet ellik bolalar turk maktablarida
Farzandlarini davlat maktablarida o‘qitish uchun ota-onalarning yashash uchun ruxsatnomasi bo‘lishi kerak. Shunda chet ellik bolalar bepul o‘qish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ular xususiy maktablarda ham o‘qishi mumkin, hatto Turkiyada rus tilida dars beradigan maktablar ham bor. Biroq mamlakatda uzoq vaqtdan beri yashayotgan chet elliklar bolalarni turk maktablariga berishni tavsiya qilishadi, chunki bu tilni tez va yaxshiroq o‘zlashtirishga yordam beradi, hatto qabul payti turk tilini bilmaganlar ham bunday maktablarda turk tilini tez o‘rganib ketadilar.
Turk maktablardagi innovatsiyalar
Turkiyada ta’lim islohatlari tez-tez bo‘lib turadi. Bugungi kunda Darvin nazariyasidan ta’lim sohasida voz kechishmoqda. “Yerda hayotning paydio bo‘lishi va evolutsiya” bo‘limi o‘quv dasturlaridan olib tashlandi, uning o‘rniga “Tirik organizmlar va atrof-muhit” bo‘limi qo‘shildi.
Chet tillarini o‘rganishga katta e’tibor qaratilmoqda. Maktab o‘quvchilari urdu, koryes, fors tillarini o‘rganish imkoniyatiga ega. Lekin shu bilan birga chet tillari uchun dars soatlari ham qisqarib bormoqda. Hozir odatda yuqori sinf o‘quvchilari chet tillarini haftasiga 4 marta o‘rganishadi. Biroq ijodiy, dininiy, madaniy, estetik fanlar uchun soatlar ko‘paytirilmoqda.
Litseydan so‘ng o‘quvchilar professional ta’limni (texnikum) yoki oliy ta’limni (universitet) tanlashlari mumkin.
Proffesional ta’lim: texnikumlar yoki kasb-hunar maktablari
Agar o‘quvchi kasbiy litseyda o‘qigan bo‘lsa, odatda u tegishli ta’lim muassasasida imtihonsiz o‘qishni davom ettirishi mumkin. Boshqa litsey bitiruvchilari ularda o‘qish uchun YGS imtihonini topshirishlari shart.
Professional ta’lim 2 yil davom etadi. O‘qishni tugatgach, o‘qishni universitetga ko‘chirish imkonini beruvchi DGS imtihoni topshirish imkoniyati mavjud.
Universitet va boshqa oliy o‘quv yurtlariga kirish shartlari
Turkiyada davlat va xususiy oliy o‘quv yurtlari mavjud. Oliy ta’lim uch bosqichni o‘z ichiga oladi:
– bakalavriat 4 yil (tibbiyot yo‘nalishi 6 yil);
– magistratura 2 yil;
– doktorantura 3 yil.
Universitetlarda, odatda, turk tilida o‘qitiladi, ammo ingliz, fransuz, nemis tilida ta’lim beriladigan oliygohlar ham mavjud. O‘quv rejasi ma’ruza va seminarlar, kurs ishi va diplom ishini himoya qilishini o‘z ichiga oladi.
Turkiyada 120 ga yaqin universitet bor. Ulardan 90 dan ortig‘i davlat oliygohlari hisoblanadi. Mahalliy fuqarolar uchun davlat universitetlarida o‘qish bepul yoki pullik bo‘lishi mumkin. Grant asosida o‘qish uchun siz imtihonlardan eng yuqori ball olishingiz kerak.Chet el fuqarolari faqat to‘lov asosida o‘qishlari mumkin. Xususiy oliygohlarda o‘qish pullik, o‘qish narxi 500$ dan 15 000$ gacha bo‘lishi mumkin.
Talabalar uchun quyidagi stipendiyalar mavjud:
– Başbakanlık Bursu – muvaffaqiyatli o‘qish uchun bosh vazir tomonidan ta’sis etilgan stipendiya – oyiga 150$;
– Özel Bursu – xususiy kompaniyalar tomonidan maxsus stipendiya – ba’zan u hech qanday manfaatsiz taqdim etilsa, ba’zan keyin “ishlab berish” sharti bilan taqdim etiladi.
Davlat tomonidan ta’lim uchun quyidagi kreditlar ajratilgan:
– Öğrenim Kredisi – o‘qish uchun kredit;
– Ta’lim bilan bog‘liq iste’mol ehtiyojlari uchun kredit.
Kredit olgan talabalar o‘qishni tutgandan so‘ng 2 yil o‘tgach, davlatga uni qaytarishi kerak bo‘ladi. Ko‘plab talabalar boshqa davlatlar bilan almashinuv dasturi bo‘yicha chet el universitetlarida ham ta’lim olishadi. Mahalliy universitetlarning diplomlari butun dunyoda yuqori qiymatga ega.
Muallif: Murodjon Erkinov https://avlod.media/uz/turkiya-talim-tizimi/