Türkmenistanyň Bilim ministrligi

Kiçi Kaýnarja şertnamasy 
Osmanly bilen Russiýanyň arasyndaky gapma-garşylyk 
Soltan Muftapa III-niň döwründe hem dowam etdi. Osmanly 
döwleti bilen Russiýanyň arasynda 1768-nji ýylda başlap alty 
ýyl dowam eden söweşiň netijesinde, 1774-nji ýylda, Soltan 
Abdülhamit I-niň döwründe Osmanly döwleti bilen Russiýanyň 
arasynda Kiçi Kaýnarja şertnamasyna gol çekildi. Bu 
şertnamanyň Osmanly döwleti üçin iň agyr maddasy Krymyň 
Osmanly döwletiniň häkimiýetinden çykmasydyr. Şertnama 
bilen Krym garaşsyz bolýar, yöne dini taýdan Yslamyň halyfy 
Osmanly 
soltanyna 
bagly 
bolupdyr. 
Kiçi 
Kaýnarja 
şertnamasynyň üstünden 9 ýýl geçende, Russiýa 1783-nji ýylda 
Krymy basyp aldy.
Ilkinji reformator patyşalar 
Osmanly taryhynda ilkinji reformator patyşalar diýlende 
iň başda Soltan Selim III we Soltan Mahmyt II gelýär. Olaryň 
hökümdarlyk zamanasynyň Osmanly döwletiniň çöküş döwrüne 
gabat gelmegi we olaryň döwleti bu çöküşden alyp çykmak üçin 
eden tagallalary ulydyr. Olar harby, dolandyryş, ykdysadyýet, 
söwda, ylym-bilim we syýasat ulgamynda düýpli reformalar 
amala aşyrypdyrlar. Meselem Selim III-niň döwründe Osmanly 
döwleti daşary ýurtlarda ilkinji ilçihanalaryny açypdyr, şeýle 

---

287 
hem döwlet dolandyryş ulgamynda ukyply kadrlaryň saýlanyp 
alynmagy ýaly täzelikler getirilipdir. 
Soltan Mahmyt II-niň döwründe bolsa esasanam ylym-
bilim pudagynda düýpli reformmalar amala aşyrylydpyr. 
Soltanyň permany bilen Stambulda başlangyç bilim mejbury 
ýagdaýa 
getirilipdir. 
Şeýle 
hem 
lukmançylyk 
bilen 
baglanyşykly ylym-bilim ojaklarynyň açylmaga başlanýar. 
Onuň hökümdarlygy döwründe 1831-nji ýýlda ―Takwimi 
Wekaýy‖ atly hepdelik resmi ilkinji gazet türk we fransuz 
dillerinde çykmaga başlady.