Türkmenistanyň Bilim ministrligi
Download 1.51 Mb. Pdf ko'rish
|
wlüýägulyýew M Türki ýurtlaryň taryhy-2010`HTTU
- Bu sahifa navigatsiya:
- Balkan söweşleri
|
Trablusgarp söweşi
Osmanly döwletiniň demirgazyk Afrikadaky iň soňky topraklary Trablusgarpdy (Liwiýa). Bu topraklar entek XVI asyrda Osmanly döwletiniň häkimiýetine geçipdi. Bu ýerde Alžir, Tunus, Trablusgarp ojaklaryndan meýdana gelen we adyna ―Garp (magryp) ojaklary‖ diýlip atlandyrylan aýry bir 290 dolandyryş edarasyny gurupdy. Ýöne Fransiýanyň Alžiri basyp almagy bilen galan iki ―ojak‖ bilen has ýakyn gatnaşyk gurmaga başlapdy. 1835-nji ýylda Trablusgarp gönüden-göni merkeze baglanypdy. Fransiýanyň Tunusu hem basyp almagy bilen galan ýeke-täk toprak Trablusgarba Italiýa ýuwaş-ýuwaşdan meýil edýärdi. Italiýa 1911-njy ýylyň 28-nji sentýabrynda Osmanly döwletine Trablusgarby boşatmagy üçin 24 sagat wagt berdi. Osmanly döwleti Italiýanyň talabyny yzyna gaýtarmagy bilen 29-njy sentýabrynda söweş başlady. Osmanly döwleti bilen Italiýanyň arasyndaky söweş 1912-nji ýylyň oktýabryndaky Uşi şertnamasy bilen tamamlandy. Uşi şertnamasy bilen Osmanly döwleti demirgazyk Afrikadaky iň soňky topraklaryny hem ýitirdi. Balkan söweşleri XX asyryň başlarynda Ýewropanyň günorta taraplary ýagny Balkanlar sebiti, Osmanly döwletiniň iň pajygaly ýerleriniň biridir. 1912-nji ýylyň oktýabryndan 1913-nji ýylyň awgustyna çenli dowam eden we 10 aý süren Balkan söweşleri iki perdeli bolupdyr. Osmanly döwleti Balkan söweşinde içeri we daşary sebäpler ýüzünden taryhynyň iň uly ýeňlişlerinden birine sezewar bolupdyr. Munyň netijesinde Ýewropanyň ortasyndan Meriç derýasyna çenli gündogara çekilmäge mejbur bolupdyr. Şeýlelikde Gündogar Trakýanyň daşyndaky Ýewropadaky ähli topraklaryny ýitiripdir. Uly döwletleriň karary we diplomatiki ýollardan Ortaýer deňzindäki adalaryň hemmesini diýen ýaly Italiýa we Gresiýa bermäge mejbur bolupdyr. Balkan söweşleri netijesinde Osmanly döwleti 550 ýyl töweregi höküm süren topraklaryny ýitirmek bilen bir hatarda esasanam Gresiýa we Bulgaristana beren topraklaryndaky 291 Türkler bu döwletleriň we halklaryň basgysy netijesinde Anadola göçmäge başlapdyrlar. Birnäçe aýyň içinde Makedoniýadan Anadola 200 müň türk göçüp gelipdir. Gresiýa, Bulgaristan we Serbiýadan ýagny Balkanlardan göçenleriň sany bolsa 400 müň töweregidir. Download 1.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|