Turon nashr

Бухгалтерия функциясининг тузилиши. Буюк Британия компанияларида бухгалтерия ҳисоби тузилмаси раҳбари одатда молия директори ҳисобланади. Молия директори директорлар кенгашида ўринга эга ва мунтазам бухгалтерия масалалари, шунингдек кенг молиявий сиёсат учун жавобгардир.
Кўпгина йирик компанияларда молия директори унинг остида бир ёки бир нечта депутатларга эга.
(а) Молиявий назоратчининг баъзи мажбуриятлари:

• 
  Узлуксиз бухгалтерия ҳисоби;
  
• 
  Бошқа бўлимлар учун бухгалтерия ҳисоботларини тақдим этиш;
  
• 
  Кассирларнинг вазифалари ва нақд пул назорати.
  

(b) Бошқарув ҳисоби шундай муҳим вазифаки, бошқарув бухгалтерия кўпинча молиявий назоратчига тенг мақом ва алоҳида мажбуриятлар билан тайинланади.

• 
  Харажатлар ҳисоби;
  
• 
  Бюджетлар ва бюджет назорати;
  
• 
  Лойиҳаларни молиявий бошқариш.
  

(с) Жуда катта ташкилот хазина ишларини бошқарувчи хазиначига эга бўлиши мумкин.

• 
  Қарз олиш йўли билан маблағ йиғиш;
  
• 
  Ортиқча маблағларни пул бозорига ёки бошқа инвестиция бозорларига инвестиция қилиш;
  
• 
  Пул оқими назорати.
  

Ҳисоб-китоб бўлимидаги функционал вазифаларни бажарувчи бўлимлар:
(a) Молиявий бўлимларга бўлинади, ҳар бир бўлим учун масъул раҳбар (масалан, кредит назорати, иш ҳақи, сотиб олиш дафтари, сотиш дафтари).
(b) Худди шундай, бошқарув ҳисоби ишларига бўлинади, бир қатор харажатлар бўйича, бухгалтерлар турли хил бухгалтерия муомалаларнинг (масалан, материаллар, меҳнат ва қўшимча харажатлар ҳисоблаш ёки ишлаб чиқариш, тадқиқотлар ва ишланмалар ва маркетинг) харажатлар ҳисобини юритиш учун масъул бўлимларнинг назоратчилари сифатида.
(c) Капитал лойиҳалар бўйича катта миқдорда сарфлаш баъзи компаниялар бўлими фақат капитал лойиҳа баҳолаш учун тайинланган бўлиши мумкин (чиқимларни қоплаш баҳолаш, DCF баҳолаш, таҳлил қилиш, капитал бюджет) каби бухгалтерия операциялари киради.
Ҳисоб функцияси қуйидаги 31-расмда тасвирланган. Одамлар бажарадиган иш турлари бўйича бирлаштирилган. Ҳудуд таркибида ҳисоб ходимлари ташкилотнинг турли минтақаларида тарқалиши мумкин. Бошқарув ҳисоби ишлари кўпинча бўлимлар учун марказлаштирилмайди, чунки у бошқарувни бошқариш мақсадлари учун муҳим маълумотларни тақдим этади.
Шуни инобатга олиш керакки, ушбу функцияларнинг баъзилари, айниқса, кичик корхоналарда, битта иш таърифи остида бирлаштирилиши мумкин. Масалан, молиявий ҳисоботларни бажарувчи ҳисобчи ва таннарх харажатларнинг ҳисоб-китобини амалга оширувчи ҳисобчи ишини бажарадиган битта одам бўлиши мумкин.
Кўпгина ташкилотларда ички аудит бўлими мавжуд бўлиб, ички молиявий назорат вазифасини бажаради. Унинг вазифаларидан бири фирибгарлик ва хато хавфини назорат қилишдир. Шу сабабли у молия бўлимидан алоҳида бўлиши керак ва бош ички аудитор Молия директорини четлаб ўтиб, директорлар Кенгашининг тафтиш комиссиясига ҳисобот бериши керак.²⁵⁰



МОЛИЯ ДИРЕКТОРИ (FINANCE DIRECTOR)



Хазиначи (treasurer)

Молиявий назоратчи (Financial controller)

Бошқарув ҳисоби (manajement accountant)



Кассир
(Cashier)

Молиявий ҳисоб (Financial accountants)



Таннарх ҳисоби (cost accountant)



Таннарх ҳисоби
- инвентаризация ҳисоботи ва баҳолаш;
-материаллар ҳисоби;
-меҳнат ва иш ҳақи ҳисоби;
- Қўшимча харажатлар костинг;
- иш харажат қилиш костинги;
-жарёнли костинг;
- - бюджет назорати ҳисоботлари;
(мисол учун, вариацион таҳлил)

-Жорий бўлмаган активлар реестри;
-олинадиганмуомалалар дафтари;
-Қарз йиғиш;
-кредитни назорат қилиш;
-тўланадиган муомалалар дафтари;
-Иш ҳақи ва тенглаштирилган ҳисоб-китоблар;
-Молиявий ҳисоб (бош дафтар, чораклик ҳисоб ва бошқалар);
-ҳисоб-китоблар;
-Савдо солиғи (ҚҚС);
-Солиққа тортиш



Бошқарув ҳисоби:
- бюджетни мувофиқлаштириш;
- таҳлил ва тадқиқотлар;
- лойиҳани баҳолаш