Tutgаn o`rni. Reja. Qishloq xo’jaligining respublika iqtisodiyotidagi o’rni va ahamiyati

 Agrar islohot, ularning ustuvor yo’nalishlari 
O`zbekiston mustaqillikka erishgandan so`ng iqtisodiyotni rivojlantirishda erkin 
boshqarilayotgan ijtimoiy ximoyalangan bozor iqtisodi qonunlariga asoslanishi belgilab 
olindi. Buning uchun iqtisodiyotning barcha sohalarida erkin bozor munosabatlarini 
shakllanishini ta’minlovchi islohatlarni amalga oshirish obyektiv zaruriyat hisoblanadi. 
Shuni e’tiborga olgan holda qishloq xo`jaligida turli hildagi islohotlar amalga 
oshirilmoqda. Jumladan:

Huquqiy va me’yoriy yo`nalishda: 

Tashkiliy va institutsional yo`nalishda; 

Tarkibiy islohatlar; 

Iqtisodiy islohatlar; 

Ijtimoiy va boshqa yo`nalishlardagi islohatlar. 
Mustaqillik yillarida agrar tarmoqda amalga oshirilayotgan islohotlar tarmoq hamda 
mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishiga katta hissa qo’shmoqda. Bu haqda respublika 
Prezidenti I.A.Karimov Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Senatning qo`shma 
majlisidagi ma'ruzasida quyidagi fikrlarini bildirganlar. “Avvalambor, iqtisodiyotning 
barqaror o’sishi ta'minlandi, makroiqtisodiy va moliyaviy barqarorlik mustahkamlandi... 
Qishloq xo’jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish xajmi o’tgan yili 5,7 foizga oshdi... 
Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini tashkil etish tizimi tubdan o’zgarmoqda, fermerlik 
qishloqda xo’jalik yuritishning eng istiqbolli va samarali shakli sifatida etakchi o’rinni 
egallamoqda”1[1],- deb yakun yasagan. Lekin, erishilgan natijalar hozirgi o’sib 
borayotgan talabni to`liq qondiraolmaydi. Shuning uchun ham agrar tarmoqda amalga 
oshirilayotgan “bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada 
erkinlashtirish”2[2] asosiy ustuvor vazifa ekanligini Prezident tomonidan belgilangan. 
Eng asosiy ustuvor vazifa mamlakatni modernizatsiya qilish va aholiga munosib turmush 
sharoitini yaratib berishdir.
Uni hal etish maqsadida qishloq xo’jaligini modernizatsiya etish natijasida tarmoqni 
yanada yuqori sur'atlar bilan rivojlantirishni ta'minlash zarur. Buning uchun qishloq 

---

xo’jaligidagi xususiy tarmoqni ustuvor darajada o’sishini ta'minlashga erishish lozim. 
Shuning bilan birgalikda “... kichik biznes va fermerlikni rivojlantirish borasidagi ishlarni 
chuqurlashtirish va ko’lamini kengaytirish”3[3] agrar islohotining ustuvor yo’nalishi deb 
belgilangan. Ularni ijobiy hal etilishini ta'minlashga qaratilgan aniq chora-tadbirlar ham 
belgilangan. Jumladan, avval ta'kidlangan Vazirlar Mahkamasining 607-sonli qarorida 
2005-2007 yillarda “uch yil davomida rentabelligi past bo’lgan 1100 ta shirkat 
xo’jaliklari negizida fermer xo’jaliklarini to`g`ri tashkil etishga katta e'tibor berish zarur” 
deb ta`kidlangan. Buning uchun bo’lajak fermer xo’jaliklarining rahbarlarini to`g`ri 
tanlash hamda ular talab etgan yer uchastkalarini belgilangan muddatlarda ajratib berish 
masalalarini oshkoralikda, adolatli tarzda va qat'iy tanlov, tendyer asosida o’tkazilishini 
ta'minlashga erishish lozim. “Bunda mahalliychilik, urug`-aymoqchilik va poraxo’rlik 
hollariga keskin barham berish lozim”4[4]- deb alohida ta'kidlagan Respublika Prezidenti 
I.A.Karimov. Fermerlikni ustuvor sur'atlarda rivojlantirish uchun quyidagi masalalarga: 
-davlat tuzilmalarining qishloqda tadbirkorlik, kichik biznes sub'ekti hisoblangan 
fermerlik faoliyatiga aralashuvini yanada cheklash; 
-fermerlarni tender asosida tanlovini o’tkazish, ularga yer ajratish ishlarini 
oshkoralikda, barcha qonunlar talabi asosida adolatli tarzda amalga oshirish, tendyer 
komissiyasining a'zoligiga etuk, tajribali, bilimdon, halol ma'naviyatli rahbar, 
mutaxassislarni jalb etish, uning faoliyatini to`liq kompyutyerlashtirish; 
-fermerlarga uzoq muddatga foydalanish uchun ajratib berilayotgan yerlarning 
sifatini yaxshilab, unumdorligini yuksalishini ta'minlashga qaratilgan tadbirlarni o’z 
vaqtida sifatli amalga oshirilishini ta'minlaydigan miqdorda mablag`larni davlat 
byudjetidan ajratish imkoniyatlarini yaratib berish; 
-fermer xo`jaliklarining yer maydonlarini samarali muqobil maydonlarini belgilash; 
-ayrim qishloq xo`jalik mahsulotlariga belgilanayotgan davlat buyurtmasini 
rivojlangan davlatlarda qo’llanilayotgan o’zaro manfaatli davlat dasturlari bilan 
almashtirish; 

---

-fermerlik faoliyatini moliyalashtirish, kreditlashtirish ishlarini soddalashtirish, 
shartlarining yukini yumshatish, muddatlarini va stavkalarini o’zaro manfaatli bo’lishini 
ta'minlash; 
-fermerlik faoliyatida zarur bo’lgan ishlab chiqarish vositalarini erkin sotib olish va 
o’z mahsulotlarini mustaqil sotish uchun bozorlarga chiqish (naqd pullarini o’z vaqtida 
olish) imkoniyatlarini kengaytirish; 
-fermerlarga barcha turdagi xizmatlarni ko’rsatadigan sub'ektlarni tashkil etish bozor 
infratuzilmasini shakllantirishni, ularni moddiy resurslar va texnikalar, kadrlar bilan 
ta'minlash bilan bog`liq bo’lgan jarayonlarni jadallashtirish; 
-fermer xo’jaliklari to’layotgan soliq va to’lovlar mazmunini, tartibini hamda 
stavkalarini qayta ko’rib chiqish; 
-fermer xo’jaliklariga chet el investitsiyalarini jalb etish masalalariga ko’maklashish 
va boshqalar maqsadga muvoffio’dir. 
“Biz bugun mamlakatimizni islohqilish va yangilash maqsadida oldimizga 
qo`yayotgan va o’z tadbig`ini kutayotgan eng muhim ustuvor vazifalar asosan mana 
shulardan iboratdir”5[5]. 
Iqtisodiyotning 
turli 
bosqichlarida 
tarmoqda 
qulay 
investitsion 
muhitni 
shakllantirish asosida, investitsiyalarni ko`proq jalb etish, tarmoqda yangi samarali 
innovatsion tehnologiyalarni hamda tehnologiyalarni izchillik bilan olib kirish, ulardan 
to`liq va samarali foydalanish ham ustuvor yo`nalish hisoblanadi. 
“Yana bir ustuvor yo`nalish – yerlarning meliorativ holatini yahshilash”6[6] 
hisoblanadi. Uni amaliyotga joriy etib 2009-yilda 840km. kallektor-drenaj tarmoqlari, 
250ta drenaj quduqlari, 15ta melioratsiya nasos stansiyalari va inshoatlari qurildi, hamda 
rekanstruksiya qilindi. O`tgan yili yerlarning meliorativ holatini yahshilashga qaratilgan 
loyihalarni amalga oshirish uchun 130mlrd so`m mablag` yo`naltirildi. Natijada 240ming 
gektardan ortiq sug`oriladigan yerlarning meliorativ holati yahshilandi7[7]. 

---

Qishloq xo`jaligini rivojlantirish uning samaradorligini yanada yuksaltirish hamda 
tarmoqda servis sharoitini barpo etish uchun infratuzilma tizimini tashkil etish va uni 
rivojlantirish ham hozirgi davrda ustuvor yo`nalish hisoblanadi. 
Qishloq hududlarida ko`rkam, shinam uy-joylarni qurish, zamonaviy qishloqlarni 
barpo etish ham ustuvor yo`nalishlardan biri hisoblanadi. Ularning asosiy maqsadi, 
tarmoqni davr talabi darajasida samarali rivojlantirish asosida aholi bandligini ta’minlash, 
shu tariqa odamlarning daromadini yanada oshirish va hayot sifatini yuksaltirishdir.