Tuzuvchilar: M. J. Rajabov

Yoqani lortib qo'yish
73

---

OG4ZDAG1 BARMOQ1AR
M orris bu imo-Lshoraga quyidagi izo h n i bcradi: inson 
b a rm o q la r in i k uchli e zilgan h o la tid a o g 'zig a soladi. Bu 
in s o n n i n g o n a s i k o 'k r a g i n i e m g a n v a q tid a g i xavfsiz, 
bcta sh v ish g o 'd a k li k davriga o n g s iz ta r z d a q a y tis h g a
uriuishidir. Kichkina bola b a rm o g 'in i s o 'ra d i, katta o d a m
esa b a rm o q d a n lash qari o g 'ziga sigarcla. trubka, ruchka 
va b oshq a p r e d m e ll a m i soladi. A g ar o g 'i z n i bcrkitish 
bilan bo g'liq im o - is h o r a la r a ld o v n i bildirsa, o g 'iz d a g i 
b i r m o q l a r m a ' q u l l a s h va q o ' l l a s h g a b o ' l g a n ic h k i 
ch liy o jn i bildiradi. S h u n in g u c h u n bu im o - is h o r a p a y d o
b o ' l g a n d a q o ' l l a b - q u v v a t l a s h y o k i k a l o l a t l a r b i l a n
ish o n tirish kcrak 
(57-rasm).
57-rasm. Og'izdagi banmoqlar.
IMO-ISHORALARNI TALQIN QILISH VA 
UNDAGI XATOIAR
O d a m d a . m a lu m sharoitlarda o 'z id a qo 'lla rin i yuziga 
y a q i n l a s h t i r i s h b ila n b o g 'l iq i m o - i s h o r a l a r n i t o ‘g ‘ri 
talqin qilish qobiliyatini Lshlab chiqish u c h u n n i a 'l u m
vaqi h a m d a k u z a tu v c h a n li k m a la k a l a r i n i n g m u a y y a n
74

---

darajasi tala b qilinadi. Biz katla ish o n c h bilan a ytishim iz 
m u m k in k i, a g a r b u n d a y im o - is h o r a la r o d a m d a pay d o
b o 'lib q o lsa , d e n ia k , u n in g xayolida n i m a d ir n oxush 
narsa bor. Savol u n im aligid ad ir. Bu s h u b h a , a ldov, 
ishonchsi/.lik, h a q iq a tn i b i rm u n c h a b o 'rtlirish , g 'a m n i
o ld in d a n his qilish yoki o c h iq c h a s ig a y o lg 'o n b o'lishi 
m u m kin. T o 'g 'r i lalqin qila olish s a n 'a li san alg an negativ 
c m o t s iy a l a r d a n q a y biri bo rligini a n iq l a s h d a n iborat. 
B u n d a y m u lo q o t a lo q a s in i. «qo*l-yuzga» i m o - i s h o r a -
sidan oldingi i m o - is h o r a la m i konteksti y o r d a m id a lahlil 
qilish afzalroq . M a sa la n , m e n bilan s h a x m a t o 'y n a y -
digan d o 's t i m k o 'p h o lla rd a o'/.inin g nav baldagi yurlshi 
lo'g'riligiga ish o n m a s a . q u lo g 'in i Lshqalaydi yoki burniga 
legadi. Y aqinda m e n uni lalqin qila o lm a y d ig a n va o'/, 
foydam ga ishlata oladigan boshqa imo-Lshoralariga c 'lib o r
qildim. S h a x m a t don asiga tegib, u n i siljitlsh h arakaliga 
lu shishim bilanoq, u bir la h z a d a q a n d a y yurishni am a lga
o s h i r i s h i m n i b i li b , bu h a r a k a t i m n i q a n d a y b a h o -
lay o tg a n i h a q id a m a ' l u m o l l a r b e ru v c h i i m o - i s h o r a l a r
seriyasini bajarishini angla g a n ed im . A gar u o ' / i n i orqaga 
lash la b n a y z a s im o n im o - is h o r a (Lshonch) qilsa, rneni 
y u ris h im n i o l d in d a n bilgani va s h u y u rish g a, q a n d a y
j a v o b q ilis h n i a l l a q a c h o n o ' y l a b q o 'y g a n l i g i n i fa ra z
qilish m u m k in . Agar m e n s h a x m a t d o nasig a q o 'l im n i
tekkizishim bilan u o g 'z in i q o 'li bilan yopib, b u rn i yoki 
q ulog'ini Lshqalay boshlasa — bu im o -ish o ra m e n i bu nd ay 
y u ris h im n i k u l m a g a n i va u ng a q a n d a y ja v o b qilishni 
b ilm aslig ini b ildiradi. M e n u n in g « q o 'l-y u /.g a » in to - 
ishoralariga q a ra b , q a n d a y yurlsh qilish n ten d a g 'a la b a
q o z o n ish im k o n iy atin i t a q d i m qilishi tush u n arli.
Y aqinda bi/.ning shirkatinii/ga Lshga joylashish u c h u n
kelgan yosh yigit bilan s u h b a tl a s h d i m . B u tu n s u h b a t 
davom ida u qo 'llarini ko'kragiga ch alishtirgan h o ld a bir 
o y o g 'in i ikkinehi o yog'iga tash lab o 'tird i. U bu im o -
75

---

ishoralari orqali tan q id iy kayfiyati h a q id a ogohlantirardi. 
U n in g kaftlari kani k o 'rin ib . nigohi esa l'aqat vaqtning 
u c h d a n b i r q i s m i d a g i n a m e n i n g k o ' z l a r i m b i l a n
to 'q n a s h d i . S u h b a t d a v o m i d a n i m a d ir u n i tashvlshga
solayotgani bilinib tu ra r edi. A m m o u c h ra s h u v vaqtiga 
q a d a r m e n d a un ing b u n d a y negativ im o-ishoralariga aniq 
b ah o berish u c h u n m a 'l u m o tl a r yelarli c m a s edi.
M e n u n d a n ilgari ish la g a n j o y la r i va la v o z im la ri 
liaqida s o 'ra d im . U n in g javoblari qovoq larini ishqalash va 
b u rn ig a q o 'l tegizish b ila n birga k u z a lild i h a n id a u 
n ig o h im d a n k o z i n i olib q o c h is h d a d a v o m etdi. B u tu n
su h b a t s h u n d a y d a v o m etdi va o x ir-o q ib a t m e n o 'z i m -
ning «oltinehi sezgim »ga a s o slan gan h o ld a bu o d a tn n i
ishga q a b u l q ilm a s lik k a q a r o r q ild im . M e n g a s u h b a t
d a v o m id a g i negativ i m o - is h o r a la r h aq idag i Ilkr tinehlik 
b e rm a d i va unin g xarakterislikalarini tekshirishga q a ro r
qild im . T e k sh irish la rim n atijasida u o 'z in i n g o 't m i s h i
h aq id a n o t o 'g 'i m a 'l u m o t l a r berganligini a n iq la d im . Agar 
uning noverbal signallariga diqqat q ilm agan im d a xatolikka 
y o ‘l q o ‘yib, u n i ishga q abul qilar edim .
M e n e d je r la r s e m i n a r i d a ishga q a b u l qilish b o ‘y ieh a
s u h b a t o 'tk a z is h g a a s o sla n g a n rolli o 'y i n la r n in g video- 
yo zu vi n a m o y i s h q ilin d i S u h b a t o 'tk a z is h d a v o m id a
da vogarga s a v o lla rd a n biri b e rilg an id a bexos o g 'z in i
q o 'li b ilan berkitdi va b u rn in i q a sh la d i. S u h b a tn in g bu 
lah zasig a q a d a r savollarga ja v o b b e ra y o tg a n v a q td a u
o c h i q h o l a t d a b o 1 lib , k o s t u m i t u g m a s i n i y e c h i b .
k a ltla rin i y a l a n g 'o c h l a b , o ld in g a e n g a s h ib o 't ir g a n edi. 
S h u n i n g u c h u n b u i m o - i s h o r a l a r u n i n g s u h b a t
b o sh id agi u m u m i y x u lq -a tv o ri tiz im id a k o ‘ringa n im o -
ish o ra la rg a h e c h m o s tu s h m a d i, d e b o 'yladik. O g 'z in i 
berkitish i m o - is h o r a s i u n in g javob o ld id a n bir n e c h a
so n iy a d a v o m e td i, k e y iu u o 'z i n i n g o c h iq h o la tig a
q a y td i. R o l l i o ' y i n l a r t u g a g a n d a n s o 'n g . u n d a n bu 
i m o - i s h o r a h a q i d a s o ' r a g a n i m i z d a , biz bu s a v o l n i
76

---

h crgan v a q td a ikki t o m o n l a m a j a v o b b c ris h i m u m -
k m l i g i n i a y t d i . B u l a r n i n g b i r i i jo b i y b o ' l i b , b iri 
ilbiydir. U salbiy ja v o b v a ria n tin i o 'y l a b bu q a n d a y
I i.issurot u y g 'o tls h i m u m k in lig i h a q id a m u lo h a z a yuri- 
iayo lgan v a qld a b e ixtiyor « O g 'z in i q o 'l i b ila n berkitish» 
i m o - is h o r a s i k u z a tilg a n . U j a v o b n i n g ijobiy v a ria n li 
h aq ida o 'y l a g a n i d a , q o 'l i paslg a lu sh ib k etdi va ilgarigi 
holatiga qaytdi. U n in g au dito riy a negativ jav o bga q a n d a y
reaksiya b c r a d i , d c g a n o ' y - f i k r l a r i k o ' t a r i l m a g a n d a
o g 'z i n i q o ' l b ila n b e r k i t is h i m o - i s h o r a s i n i v u ju d g a
kcltiradi.
Bu ntLsollar « q o 'l n i y uzga» i m o - i s h o r a s i n i ta lq in
qilLshda o songina xaloga yo 'l q o'y ish va natijada n o to 'g 'ri 
xulosaga kcllsh nium kin lig in i k o 'rsa ta d i. Bu csa im o - 
ish o ra la rn i k u z a tis h , o 'r g a n i s h d a d o im iy m a s h q qilib 
borLsh, im o - is h o r a la r q ilin ay otga n bir vaq tda kontckst 
hlsobga o lin g a n d a o d a m l a r n i n g o 'y -fik ria ri xususidagi 
m a ’l u m o t la m i t o 'g 'r i talqin qilishni o 'r g a n is h m u m k in .