U j o ‘rayev jahon tarixi

III. Yangi dars m avzusi m azm unini tushuntirish.
Bu vazifa quyidagi reja asosida am alga oshiriladi:
1. „Yakka m o‘g ‘ul ulus“ davlatining tashkil topishi.
2. Chingizxon va chingiziylarning istilochilik urushlari.
3. M o ‘g ‘ullar istilosi oqibatlari.
4. Davlatdagi ichki ziddiyatlar.
IV. M atn ustida ishlash.
Darsning bu bosqichida o ‘qituvchi avvaldan doskaga yozib q o ‘yil- 
gan savollarga o ‘quvchilar e ’tiborini qaratadi. Ularga matndan javob 
izlashni, bunda „A tam alar m azm unini bilib oling“ b o ‘lim iga ham 
murojaat qilish lozimligini uqtiradi.
Savollar.
1. T e m u c h in m o ‘g ‘u lla rn in g q a y s i q a b ila la r ittifo q i x o n i e d i?
2 . 1 2 0 6 - y ild a q a n d a y v o q e a s o d ir boM di?
3 . M o ‘g ‘u lla r d a v la ti ta r ix d a q a n d a y n o m la r b ila n y u r itila d i?
4 . M o ‘g ‘u lla r n e g a u lk a n h u d u d la m i b o s ib o lis h g a m u v a ff a q b o M g a n lar?
5 . M o ‘g ‘u lla r b o s ib o lg a n oM k alam i b e lg ila n g .
6. M o ‘g ‘u lla r is tilo s i q a n d a y o q ib a tla r k e ltir d i?
7. M o ‘g ‘u lla r im p e r iy a s id a ic h k i z id d iy a tla r r o ‘y b e r m a s lig i m u m k in
e d im i?
Topshiriqni avval bajargan 7 o ‘quvchi bittadan savolga jav o b
beradi. Qolganlar javobni diqqat bilan eshitadi. Q ‘z javoblariga aniqlik 
kiritishi yoki sinfdoshining javobini to ‘ldirishi mumkin.
V. Tarixiy shaxslar faoliyatiga baho berish.
CTqituvchi o ‘quvchilar oldiga quyidagi savollarni q o ‘yadi:
T.r.
Amir Temur
T.r.
Chingizxon
1
.
1
.
2.
2.
3.1.
3.2.
4.1.
4.2.
5.1.
5.2.
6.1.
6.2.

---

141
Savollar.
1. Q a c h o n d a v la t tu z d ila r?
2 . Q a y ta r iq a d a v la t tu z d ila r?
3 .1 . A m ir T e m u r R u s ta q d ir id a q a n d a y rol o ‘y n a d i?
3 .2 . C h in g iz x o n - c h i?
4 .1 . A m ir T e m u r q a y s i q i t ’a x a lo s k o ri s if a tid a ta n o lin g a n ?
4 .2 . C h in g iz x o n - c h i?
5 .1 . A m ir T e m u r o ‘z y u r tin i k im la r d a n o z o d q ild i?
5 .2 . C h in g iz x o n - c h i?
6 .1 . A m ir T e m u r b u n y o d e tg a n ta rix iy o b id a la r.
6 .2 . C h in g iz x o n b u n y o d e tg a n ta rix iy o b id a la r.
Jadval to ‘Idirilganda, shubhasiz, jadvalning Amir Temurga oid 
qismida bo ‘sh jo y qolmaydi.
Jadvalning Chingizxonga oid qismi ham to ‘ladi, biroq undagi 3-,
4-, 5-, 6- kataklarda faqat „yo‘q“ so ‘zi yoki salbiy fikrlargina o ‘z aksini 
topadi.
M asalan, 3- savolni olib k o ‘raylik. U nga taxminan quyidagicha 
javob yoziladi: „Chingizxonning o ‘zi b o ‘lm asa-da, avlodlari Rusni 
tobe etgan“.
4.2. K atakka faqat birgina ,,yo‘q“ so ‘zi yoziladi, xolos.
5.2. „Hech kim dan“ iborasi yozilishiga shubha y o ‘q.
6.2. Chingizxon bunyod etgan tarixiy obida boTmagan.
Xulosa.
H ar ikkisi ham buyuk sarkarda, jahongir. Biroq Am ir Temur o ‘z 
yurtini m o‘g ‘ullar zulmidan ozod etgan shaxs. U ayni paytda xaloskor. 
C hu no nchi, R usning m o ‘g ‘u llar zu lm id an ozod b o ‘lish onlarini 
tezlashtirgan. G ‘arbiy Yevropani esa Boyazid Yildirim istilosidan 
saqlab qoldi. Buni chet el olimlari, hatto rus olimlarining o ‘zlari ham 
tan olganlar.
A m ir Temur ayni paytda buyuk bunyodkor! Temur va temuriylar 
davrida madaniyat gullab-yashnaganiga tarix guvoh. Chingizxondan 
nim a qoldi? Hech narsa. H atto uning qabri qayerda ekanligi ham 
nom a’lum.