Учебное пособие для студентов старших курсов

с. 39. " 2 Иржи Левнй. Искусство перевода. М., Изд-во «Прогресс», 1974,
з К. Фрейтаг. Хафиз. В кн. «Хафиз. Лирика», М., 1955, с. II.
20У
»ҳозонмади. Немис, инглиз, рус ва бошқа тилларга қилинган аксарият таржималар ўша халқларнинг шеърий системалари —-асосида бажарилган. Кўпчилик таржимонлар ғазалнинг байт тузилишини беришга риоя қилганлар. Гарчи арузнинг ўзи акс эттирилмаган бўлса-да, аммо шарқона оҳанги бир қадар ифодалайдиган шеърий интонация ҳосил қилишга уриниб кўрил-ган. Атоқли таржимашунос олим Иржи Левмй квантатив (мет-,рик) вазнга асосланган қадимги шеъриятни (юнон, рим, форс, туркий шеърлар) ҳозирти европа тилларига таржима қилиш тажрибаларини таҳлил қилиб, қуйидаги хулосаларни баён этган.
1. Вазнни сақлаш: бунда шеърнинг ритмикаси фақат бир
туруҳ ўқувчиларга ҳазм бўлиши мумкин.
2. Ватан адабиётида шу хилдаги квантатив шеърларни
таржима қилишга мўлжалланган бошқа вазнга ўтказиб ўгириш
'(адаптация).
3. Эркин шеър билан таржима қилиш. Бу жўн тадбир
хисобланади. Баъзи ҳолларда верлибр билан қилинган таржи-
малар китобхонга вазни аниқ берилган таржималардай таъсир
этади. Ҳар учала усул ҳам, моҳият эътиборига кўра, масалани
муросасозлик билан ҳал қилишга уринишдан иборатдир^1.
Бу гаплар бир-биридан жиддий фарқ қиладиган шеърий «системалар, яъни узоқ адабиётлар таржимасига тааллуқли. Аммо яқин адабиётлардан таржимада-чи? Ғазал шарқ халқ-лари тилларига ҳам таржима қилинади. Ҳофиз ғазаллари ўз-бек, озарбайжон, араб, татар тилларига ўгирилгани юқорида айтиб ўтилди. Хўш, бунда ҳам ўша европа таржимонлари бош-.дан кечирган қийинчиликлар содир бЎладими? Ғазал ўзбек ва озарбайжон адабиётларида қадимдан мавжуд, уларнинг дилига сингиб кетган. Туркман, татар, бошқирд китобхонларига ҳам ғазал оҳанги таниш. Адабиётларнинг кўп асрлик яқин алоқаси, услублар, жанрлар, методларнинг бирлиги бу халқларнинг адабий тили луғатига ҳам таъсир этган. Форс-тожик шеърияти-даги жуда кўп сўз ва иборалар ўзбек тилида ва ўзбек шоирла-рининг асарларида учраб туради.
Бундай адабий-луғавий муштараклик ғазал таржимасида -қулайлик туғдиради.Тожик тилидаги шеърни ўзбек тилига ёки ўзбек классик шеъриятини тожикчага таржима қилиш бу халқ-лар адабиётидан европа тилларига таржима қилишга қараганда -анча осон. АммобуҲофиз ёкиЖомий ғазалини ўзбекчалаштириш хийла жўн иш экан, деган гап эмас. Бунинг яна ўз муаммолари ва талаблари бор. Аруздан аруз ясаш, форс ғазалидаги жозибани ҳозирги ўзбек адабий тили орқали бериш кўп меҳнат ва маҳорат -талаб қилиши маълум. Бунинг сабаби классик ғазалчилик зстетикасининг ҳозирги ўзбек китобхони учун бир қадар эскирга-нивакўпгина иборалар, сўзларнинг архаиклашиб қолгани бўлса, жккинчи томондан ва, асосан, тожик ва ўзбек тилининг грамма-
1 Иржи Левий. Искусстю переюда, с. 260. 208
тик қурилиш тарафидан ўзаро фарқланиши билан изоҳланади.. Тожик тилида ёзилган шеърнинг сўзлари, ибора ва ифодаларю ўзбек тилига ўтказилганда, вазн, қофия, радиф кабиларнинг андазасига ҳар доим сиғавермайди. Дем-ак,. бунда лисониш тўсиқларни енгиб ўтишга тўғри келади. «...Таржима санъати-нинг бутун моҳияти, зиддиятлардан (тиллар орасидаги зиддият-лар) қочиш эмас, балки бу зиддиятларни ижодий енгишдан-иборатдир. Бу зиддиятлардан чўчишнинг ҳожати йўқ — зид-диятлар бизни олдинга қараб етаклайди»^1.
Шунинг учун ўзбек ва тожик адабиётларидаги анъанавиш тарихий яқинликлардан ғазал ва бошқа шеърий жанрлар тар-жимасида оқилона фойдаланиш лозим. Бунда фарқ ва ўхшаш-ликларни аниқ ажрата билиш, формал жиҳатлар, сўз ва ибора-ларни таржимасиз қабул қилиш усуллари, меъёрни тўғри белги-лаш муҳим аҳамиятга эга. Бундай яқинлигу — узоқлик, муво-фиқлигу — номувофиқлик диалектикаси зўр маҳорат ва ижодий* меҳнат орқали, ўзига хос таржимонлик истеъдоди, классик адабиётнинг тараққиёт омиллари ва хусусиятларини чуқур идрок этадиган қалб саховати билан ҳал этилади.
Агар он турки шерозий ба даст орад
Ҳофиз. «Агар он турки _м0
Шерозий...» ғазалииинг _{с л п}
таржималари Ба холи ҳиндуяш бахшам Самарқанду
Бухороро.
Шамсуддин Муҳаммад Ҳофиз Мовароуннаҳрнинг бу икюғ азим шаҳрини шунчаки қофия ёки сўз ўйини учун шеърига киритгани йўқ. У жуда нозик йўл билан жаҳонгирлик ва талон-чиликка қарши норозилик билдирган. Уз умрида Шероздан-чиқмаган шоирнинг лутфи, исёнкор, эркпарвар овози асрлар давомида Эрон ва Урта Осиё, Ҳиндистон ва Афғонистон, Туркия ва Арабистонда янграб турди; Россия ва Германия, Англия ВФ Америкада, Чехословакия ва Австрияда уни таржима қилиб ўқидилар. Еазалларини кетма-кет нашр эттирдилар.
Биргина «Агар он турки шерозий...» ғазалининг тақдирини кузатайлик. Бу ғазал Ҳофиз ҳаётлиги давридаёқ бошқа тилга таржима қилинган зди. Унинг биринчи мутаржими озарбайжон шоираси Салмохонум бўлган. Шоира Ҳофизга замондош бўлиб, улар мактуб орқали алоқа қилиб туришган. XVI асрнинг ўртала-рида яшаган Туркия шоири Судий Ҳофизнинг анча ғазалларини, шу жумладан «Агар он турки шерозий»ни таржима қилади ва шарҳлайди. XVII—XVIII асрлар орасида ғазал уч марта лотин тилига ўгирилган, 1791 йилда Валь деган киши уни немис тили-га таржима қилади. «Агар он турки шерозий» инглиз тилига тўрт марта (Вильям Жонс —наср ва назмда, Ричардсон, Нотт, Оузли — назмда), француз тилига бир марта таржима бўлган. 1834 йилда ғазал Судийнинг шарҳи билан бирга Қоҳирада араб тилида босилади.
1 И. С. Брагинский. Теория художественного перевода как наука. Сб. «Проблемн востоковедения». М., Изд-во «Наука», 1974, с. 443.
14 - 762 209
Биринчи бобда қайд этилганидай, атоқли немис шарқшуноси Иозеф Ҳаммер (1774— 1856) Ҳофиз девонининг катта бир қис-мини муваффақиятли таржима қилиб, чоп эттиргандан кейин шоир Германияда жуда, машҳур бўлиб кетади. Айниқса, улуғ му-тафаккир Гётенинг Ҳофизни ғоятда эъзозлаши, унинг таъсирида «Ғарбу Шарқ девони»ни ижод қилиши катта воқеа бўлди. Ҳофизнинг Европадаги ҳақиқий шуҳрати шундан кейин бошлан-ди. Германияда ғазал ёзиш расм бўлди, ўнлаб шоирлар немисча ғазал битиб, девон шаклида нашр эттирдилар. Ҳофиз Европага ўзи билан бирга буюк Шарқни, унинг руҳи, фалсафаси ва тафак-курини олиб борди. У Шарқнинг Ғарб оламидаги биринчи тўла ҳуқуқли, тан олинган мухтор элчиси эди. Шарқшунос олим И. С. Брагинский Гётенинг Ҳофиз таъсирида яратган «Ғарбу Шарқ девони»ни икки буюк маданиятнинг қўшилиш нуқтаси, синтезлашуви деб баҳолайди^1.
Немисча таржималар Россия, Франция, Англия, Австрия, Чехословакия, Финляндия, Булғория сингари мамлакатларга ёйилади.
Рус адабиёти классиклари В. А. Жуковский, А. С. Пушкин, :М. Ю. Лермонтов, Л. Н. Толстой, А. А. Фет, С. Есенин Ҳофиздан баҳра олдилар, «ҳофизона» оҳангларда шеър ижод қилдилар. А. Фет Ҳофизнинг 28 та ғазалини таржима қилди ва: «Эй Шамсуддин, биз ўз шаробимиз билан Шайх Ҳофизнинг муҳиби-миз: биз, Ҳофиз ва унинг барча муридлари алоҳида хислатли, ғалати кишилармиз»,— деб ўзининг шоирга бўлган чуқур ихло-сини ифода этади^2.
«Агар он турки шерозий» рус тилига уч марта (Е. Дунаев-ский, К. Липскеров), туркманчага икки марта (М. Ғойибий, О. Чориев), озарбайжон тилига тўрт марта (Ж. Мамадқулизо-да, М. Ҳодий, А. Султонали ва Ҳасрат), татарчага олти марта (Ж. Саид Аҳмад, А. Раҳим, Н. Арслонов, Л. Эҳсонова ва бошқа-лар), бошқирд тилига уч марта (А. Харисов, Р. Ғарипов ва бошқалар), грузин тилига уч марта (А. Челидзе, В. Котетишви-ли, М. Тодуа), бир мартадан қозоқчага (С. Асанов) ва булғор-чага (Й. Милев) таржима бўлган. Узбек тилида мазкур ғазал-нинг Хуршид бажарган назмий ва Азиз Қаюмовнинг насрий (баъзи байтлари) таржимаси мавжуд. Мақсуд Шайхзода ғазал-нинг биринчи байтини бир шеърида ўз таржимасида келтирган.
«Агар он турки шерозий» ғазали кўпдан-кўп жавобияларга сабаб бўлган. Бу жавобия-татаббуъларни бир ерга йиғилса, каттакон китоб ҳолига келади, ўзига хос мушоирага айланади.
Юқорида номлари зикр этилганлардан ташқари, Абуисҳоқ, Жомий, Фузулий, Собир Термизий, Сайидо Насафий, Шавкат Бухорий, Нишотий, Хоразмий, Мунис, Огаҳий, Амирий, Шавқий, Нозим Хиравий, Роқим Хоразмий, Мирзо Ғолиб, Муҳаммад
1 И. С. Брагинский. Проблемн востоковедения (раздел «Гете»). М., ИЗДЖ^^е^йУРЛобр. сшхапюрений, т. П, СПб., 1901, с. 31.
210
Иқбол, Сарфи Кашмирий, Носирали Маликушшуаро Файзий, Робиндранат Тагор каби шоир ва ёзувчилар Ҳофиздан таъсир-ланиб, шеърлар битганлар, ғазалларига мухаммаслар боғлаган-лар. Шундай қилиб, Ҳофиз руҳи Шарқу Ғарбда, Осиё ва Европада кезиб юрибди, каломининг сеҳри янгидан-янги авлод-лар қалбини банд этмоқда.
Ғазални таржима килиш Ғ _{а з а л} таржимаси таҳлилида қуйидаги-
техникаси ва таҳлил ларга эътибор қилинади: а) мазмун ва
^л методикаси маънонинг берилиши; б) образли ифода-
лар, сўз ўйинлари, киноя ва мажозларнинг акс этиши; в) инто-нация, пафоснинг ифодаланиши; г) вазннинг сақланиши; д) қо-фиянинг берилиши; е) радифнинг акс этиши.
Бундай схема асосида таҳлил қилишни айрим олимлар таржимани объектив таҳлил қилиш воситаси деб биладилар. Чунончи, Л. Брагинская Ҳофизнинг «Юсуфи гумгашта...» ғаза-лининг бешта русча таржимасини шу принцип асосида ўзаро солиштириб текширади ва мазкур «объектив анализ»нитар_жи-мани баҳолашнинг энг мақбул йўли деб ҳисоблайди^1. скаянинг схемалари ишонарли, батафсил, пухта. Чунончи, у ғазални қуйидагича таҳлил қилади:
Схема А (асл нусха). Ғазал таржимасига доир қайдлар. I. Дастлабки қайдлар.

1. 
   Вазн (ғазалнинг вазни келтирилади).
   
2. 
   Қофия (қофия элементи келтирилади):
   

а) ички қофиядошлик;
б) умуман оҳангдош товушлар.
3. Ҳажм (неча байтдан иборатлиги).
II. Таъриф.
4. Умумий характеристика (байтнинг тузилиш хусусияти,
байтлар орасидаги алоқа, асосий ғоя):
а) мотивлари (ҳар бир байтнинг маъноси баён этилади);
б) қаҳрамонлари (лирик қаҳрамон, ошиқ, маъшуқа, рақиб
ва ҳоказо).
5. Ғазалнинг композицион тузилиши (байтларни бир-бирига
боғловчи воситалар, яхлитлик ҳосил қилиш усуллари).
Ғазалнинг ҳар хил шарҳланиши мумкинлиги.

6. 
   Алоҳида байтларнинг хусусиятлари (санъатлар, сўз
   ўйинлари, ҳикмат ва бошқалар).
   
7. 
   Оҳанг, интонация (қандай кайфият ҳосил қилиши, умумий
   руҳи).
   

Сўнгра ана шу Қолип асосида таржимага ёндашилиб, нима сақлангани ва нима сақланмагани қайд қилинади.
Бундай таҳлил усули, ҳақиқатан ҳам, академик изчилликка олиб боради ва тадқиқот жараёнида энг майда тафсилотларга қадар кўздан қочирмасликка имкон туғдиради. Тадқиқотчи
1 Л. Брагинская. 06 обьекгивности в оценке поэтического перевода
(на примере русских переводов газелей Хафиза). В кн. «Литература наро-дов Востока». М., Изд-во «Наука», 1970, с. 19 — 30.
211
эҳтиросларга берилмай, ўзининг субъектив таассуротларини яширган ҳолда кузатиш олиб бориши мумкин.
Албатта, адабий асар, санъат хусусида ёзганда нуқул статистика, математика тили билан гапириш қийин. Зотан, таржимашуносликда, адабиётшуносликнинг бошқа соҳаларида бўлганидай, ҳар икки усулни қўшиб олиб бориш фойдали, яъни изчил таҳлилда қиёс ҳамда адабий-танқидий руҳ қўшиб олиб борилмоғи даркор. Бундан ташқари, ғазалнинг ҳар бир тарки-бий қисмини алоҳида-алоҳида олиб таҳлил қилгандан кўра, уни яхлит текшириш ва таржимага ҳам шу асосда баҳо бериш дуруст натижага олиб келади. Шунингдек, таржимани баҳола-ганда кўпинча асл нусха мавқеида туриб фикр юритилади. Бу тўғри. Асосий талаб таржимани орнгинал уфқига яқинлашти-ришдан иборат. Шу билан бирга, ижодкор сифатида, таржимон-нинг овози, она тилининг имкониятини ҳам унутиш ярамайди. Она тили талабини қондирмаган таржима аслига нисбатан олиб қараганда ҳам, китобхоннинг талаби ва диди тарафидан қара-ганда ҳам яроқсиздир.
Ғазалнинг қийматини илгари кўпинча матлаъи билан белги-лаганлар. Чунки оригинал, дилнишин чиққан матлаъ ўқувчини ром этиб, бутун ғазал ҳуснига ҳусн қўшиб турган.
Хуршид қаламига мансуб мана бу байтларни аъло таржима-лар қаторига қўшиш мумкин:
Қўл тортмогум тилакдан, лутф этмагуича дилбар, Е жон кетар танимдан, ё васл бўлур муяссар! Улгач очиб мазорим, боқғил ўлук танимга Бағрим ёниб кафандан, кўкка чнқар тутунлар. Кўрсат юзингни, жопон, топг қолсип аҳли олам, Оч лабни, эр-аёллар қнлсун фиғон баробар. Жон лабга келди, кўнгул ҳасратдадур лабиигдаи, Мақсадга восил ўлмай, жон чиқмағи муқаррар. Оғзингни шавқи бир-ла қийналди хаста жоним, Йўқсуллар ул оғизда ҳеч ёд этилмагайлар. Ед айласа ошиқлар яхши сифатларини, Ҳар ерда, ҳар йиғинда Ҳофизни номи янграр.
Асл нусхаси билан муқояса қилинг:
Даст аз талаб надорам то коми ман барояд, Ё тан расад ба жонон, ё жоп зи тан барояд. Бикшой турбатамро баъд аз вафоту бингар, К-аз оташи дарунам дуд аз кафаи барояд! Бинмой руҳ, ки халқе, вола шаванду ҳайрон, Бикшой лаб ки фарёд аз марду зан барояд. Жон бар лабасту ҳасрат дар дил, ки аз лабонаш, Нагрифта ҳеч коме жон аз бадан барояд. Аз ҳасрати даҳонаш омад ба танг жонам, Худ коми тангдастон кай з-он даҳан барояд. Гўянд зикри хайраш дар хайли ишқбозон, Ҳар жо ки номи Ҳофиз дар анжуман барояд'.
1 Шамсуддин Муҳаммад Ҳофиз Шерозий. Ғазаллар. Тошкент, УзССР Давлат бадиий адабиёт нашриёти, 1958, 118—119-бетлар.
212
Олти байтли бу мўъжиз ғазал ўз вазни-оҳанги, ибора-ифода-лари, бутун латофати билан чиройли қилиб Ўзбекчалаштирил-ган. Таржиманинг ҳусни ҳам нуқсонларини аниқлаш мақсадида Ҳофиз ғазалини насрий баёнга кўчиришга тўғри келади.
I б а й т. Мақсадга етмагунча талабдан қўл тортмайман: ё таним жо-
нонга етишади, ё жон танамдан чиқади.
II байт. Улганимдан кейин қабримни очиб қара: ичимдаги ўтнинг зў-
• ридан кафанимдан тутун чиқмоқда.
III байт. Юзингни кўрсат, токи бутун халқ шайдо ва ҳайрон бўлсин,
лаб оч (гапир), токи эркак ва аёллар фарёд кўтарсин.
1Убайт. Жон лабимга келган (чиқиш арафасида), аммо лабларингдан ҳеч мурод топмай (бўса олмай), жон бадандан чиқаётганида кўнгилда ар-мон қолмоқда.
V б а й т. Оғзинг ҳасратида (умидида) жон қийноқда қолди. Узи кам-
бағалларнинг у оғиздан қачон муроди ҳосил бўлувди!
VI б а й т. Қаерда, қайси мажлисдаки Ҳофизнинг номи эшитилса, ошиқ-
лар аҳли уни яхшилик билан эсга олдилар.
Махсус ташбиҳлар, сўз ўйинларига эътибор қилинг.
Тўртинчи байтда: биринчи мисрадаги «жон бар лаб», «лабо-наш» ва иккинчи мисрадаги «ком» сўзлари орасида таносиб санъати воситасида сўз ўйини ижод қилинган. «Жон бар лаб омад» иборасидаги «лаб»— ошиқнинг лаби, «лабонаш» деганда эса маъшуқа лаби назарда тутилади. Ошиқнинг аҳволи жуда душвор,— ўлим олдида турибди, аммо дилида бир армон бор: ёрнинг ширин лабларидан бирон марта бўса олмаган, яъни муроди ҳосил бўлмаган («ком»— мурод-мақсад, баҳра олиш, лаззат топиш маъноларида ҳам келади — НАЛ, 316).
• Бешинчи байт. «Даҳон» сўзи билан «ба танг омад» ва «тангдастон» сўзлари яна «ком» ва «даҳон» билан ўшандай чиройли ташбиҳотни вужудга келтирган. Чунки классик адаби-ётда маҳбуба оғзини тор (жуда тор) деб таърифлаш анъанага айланган эди, бу Шарқ зстетикаси, дидига мувофиқдир (тор оғиз, юпқа, қизил лаб, оқ-қизил юз, камондай эгилган ингичка қош, оҳу кўз, ҳалқа-ҳалқа зулф, сарв каби тик қомат, ингичка бел ва ҳоказо). Бу тушунчаларни муболағадор тарзда бўртти-риб ифодалашда шоирлар ким ўзарга мусобақалашиб келган-лар. Лекин Ҳофизда бундай муболаға йўқ. У оғизнинг кичкина (тор)лигини қўли қисқалик (камбағаллик) билан таносибга келтирган. Биринчи мисрада «оғзинг ҳасратида жоним танг бўл-ди» деб сўз ўйини қилса, шуни иккинчи мисрада давом эттириб, «қўли қисқаларнинг муроди тор оғиздан қачон ҳосил бўлган эди», дейди.
Кўриниб турибдики, сўз ўйинлари, таносиб санъати асосида яратилган ташбиҳларни ҳатто насрий таржимада ҳам ихчам баён этиш анча мушкул. Уларни махсус шарҳу изоҳларсиз тушунтириб бўлмайди. Шундай бўлгач, бу санъатни янги тил негизида ғазалда қайта тиклаш яна ҳам қийин бўлади. Зеро, бундай таносиблар ҳар бир тилнинг мутлақо ўзига хос ҳодиса-сидир. Шоир она тилидаги сўзларнинг кўп маънолиги («ком») ва ташқи ўхшашлигидан («ба танг омадан»—«танг дастий») усталик билан фойдаланган.
213
Бу сингари иборалар айнан ағдарилганда, аксарият, ўз хусусиятини йўқотади. «Қом» сўзини ё мурод-мақсад, ё баҳра олиш, ё оғиз бўшлиги деб ўгиришга тўғри келади, лекин Ҳофиз-да кўрилганидай, шу маъноларнинг барчасини бир йўла ифода-лайдиган сўз топиш амри маҳолдир. Шу учун бўлса керак, ўзбеқ классик шоирлари бу сўзнинг ўзини қўллайверганлар.' Хуршид ҳам шундай қилиши мумкин эди. Бироқ бу нарса ҳозирги^{^}китобхонга тушунарли бўлмасди. Натижада таржимон «ком» сўзидан воз кечган. Хўш, бундай тадбир таржиманинг сифатига таъсир зтганми?
Тўртинчи байтда бу унчалик билинмайди. Хуршид «ком»нинг бир маъноси — «мақсадга восил ўлмоқ» орқали мақсадни ифо-далай олган. Лекин кейинги байтга келиб таржимон қийналган. Гап таносиб санъатининг акс этмаганида эмас. Эҳтимол бу-нинг иложи топилмас ҳам. Ишкал шундаки, «йўқсуллар ул оғизда ҳеч ёд этилмаганлар» мисраси биринчи мисра билан боғланмай қолган. Чунки бу икки мисрани боғлаб турган ип, еемантик ўқ ўша ташбиҳ эди. Ташбиҳ тушиб қолгач, «ип» ҳам узилган. Ажабмаски, таржимон аввалги мисраларда қўлла-ган тадбирини ишга солиб, ижодий эркинлик йўлини ихтиёр этганида, натижа бошқачароқ бўлармиди. Агар Хуршид таржи-масини Ҳофиз ғазалининг сўзма-сўз баёни билан қиёсланса, таржимоннинг топқирлиги, маҳорати ярқ этиб кўзга ташлана-ди. Шуни айтиш керакки, Хуршид бунда радифни сақлашдан воз кечган, қофияни бутунлай бошқа сўзлардан тузган. Аммо бунинг эвазига вазн сақланган, маъно берилган, оҳанг, руҳ акс этган:
Қўл тортмоғум тилакдан, лутф этмагунча дилбар, Е жон кетар танимдан, ё васл ўлур муяссар.
Аниқлик, равонлик, пареллелизм, бирдамлик руҳи — барчаси муҳайё. Бундай байтлар ҳар қандай юксак талаб билан ёндош-ганда ҳам, аъло баҳолашга лойиқ. Бу таржималар ўзбек клас-сик ғазаллари билан бемалол беллаша олади.
Ғзбек таржимонлари ғазал таржимасида қуйидаги усуллар-ни синаб кўрганлар.
1. Ғазални ўз вазни билан таржима қилиш. 2. Вазнни ўзгартириб (яъни бошқа баҳрга солиб) ўгириш. 3. Қофияларни айнан сақлаб қолиш. 4. Қофия сўзларни бутунлай ўзгартириш. 5. Асл нусхадаги қофиялардан фойдаланиш баробарида қофия-да бошқа сўзларни истифода этиш. 6. Ғазалнинг ички қофияла-рини акс эттириш. 7. Ички қофияни бермасдан Ўгириш. 8. Ра-дифларни сақлаб қолиш. 9. Радифни соф ўзбекча радиф билан алмаштириш. 10. Радифни қолдириб таржима қилиш. 11. Ра-дифсиз ғазални радифли қилиб бериш.
Гўзал, бадиий баркамол таржималарни
Таржима ва татаббуъ _Хусрав Деҳлавий, Абдураҳмон Жомий ва Камол Хўжандийларнинг ўзбек тилида босилган китобларидан топиш мумкин.