Қудуқларни фаввора ва газлифт усулларида ишлатиш учун жиҳозлар

2.6-расм. h_тўл+h_сир+h_ишқ ва h напорларни кўтарувчи қувур диаметри -га боғлиқ ҳолда, газнинг доимий сарфи ва суюқлик сарфи q-га боғлиқлик графиги.

Агарда қудуқ туби босими тўйиниш босимидан юқори бўлса, L – масофа қилиб қудуқ устидан кўтаргичгача, яъни нефтдан газ ажралиш жойигача бўлган масофа қабул қилинади.

Юқоридагиларни ҳисобга олган ҳолда,

Бу ерда: – бошмоқдан нефтдан газ ажралиш жойигача бўлган масофа;

Н – қудуқнинг чуқурлиги.






2.7-расм. Суюқлик дебитининг газ сарфига (V) ξ=const бўлгандаги боғланиш графиги тасвирланган. Кўтаргич диаметри мм.

Аралашманинг ҳаракати бошланишида, газни жуда кичик сарфида, босимнинг ошишида, силжишга катта босим йўқотилади. Бунда суюқликнинг кўтарилиши содир бўлмайди q=0 га тенг.

Газнинг сарфини оширилиши билан силжиш бўйича босимнинг йўқотилиши камаяди. Газнинг ҳажмий сарфи қандайдир кўрсаткичга эришгандан кейин, силжиш учун босимнинг йўқотилиши босимлар фарқидан кам бўлади, суюқликни узатишни бошлайди.
Газнинг сарфини оширилиши давом эттирилганда, силжиш учун йўқотилиш анча камаяди, ишқаланиш учун босимнинг йўқотилиши секин аста ошади ва унча катта бўлмаган қийматда.
Натижада умумий силжиш ва ишқаланиш учун йўқотиладиган босим камаяди, суюқликни узатиш ошади.
Газнинг ҳажмий сарфини ошириб борсак, силжиш учун сарфланадиган босимнинг йўқотилиши камаяди, ишқаланиш учун сарф ошади, ҳажмий сарф юқори қийматга кўтарилганда умумий йиғинди сарфи ошади ва узатиш камаяди.
Бундай режимда газ сарфи ҳар хил бўлиб, босимлар фарқига ва кўтарувчи қувурнинг диаметрига боғлиқ. Суюқликнинг кўтариш бўйича фойдали ишнинг ҳамма сарфланган ишларга бўлган нисбати (W_фой-ни W_сарф нисбати) - кўтариш бўйича фойдали иш коэффициенти дейилади.
2.7-расмда суюқликни максимал узатиш нуқталари ва ФИК нинг максимал нуқталари узук чизиқлар билан туташтирилган.
Суюқликнинг узатиш нуқтаси, максимал ФИК, максимал суюқлик дебити ва суюқликнинг узатишни тўхтатилишининг энг сўнгги нуқтаси газ сарфининг максимал нуқтасига мос келади.
Бунда кўтарувчи қувурлардаги газнинг босимини ишқаланиш учун йўқотилиши, кўтарувчи қувур бошмоғидаги босимдан анча катта.
Реал шароитда суюқликни тик қувур орқаси орқали ҳаракатини аниқлаш бўйича А.Т.Крылов энг катта ўтказувчанлик нуқталарнинг ва максимал ФИК формуласини киритди.
Бу формула нефтнинг қовушқоқлиги 5 мПа·С бўлганда мос келади. Бунда бир нечта чегаравий шартлар келтирилган.

1. 
   Газни кенгайиши Бойль – Мариот қонуни бўйича содир бўлади.
   
2. 
   Насос компрессор қувурининг ҳамма устуни бўйича босим чизиқли қонуният бўйича ўзгаради.
   

Бу ерда: Р – қудуқ устидан ℓ - масофадаги босим;

– бошмоқдаги босим;
– қудуқ устидаги босим;
L – тизма узунлиги.

3) Кўтаргичнинг бир бирлик узунлиги бўйича сарфланадиган умумий напорнинг ўртача қиймати қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.

Бу ерда: – қудуқнинг бошмоқидаги босим;

– қудуқ устидаги босим;
L – кўтаргич узунлиги.

Кўтаргичнинг узунлиги бўйича ўртача газни ҳажмий сарфи изотермик кенгайишида босимнинг ўзгаришидаги қиймати қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.

(2.26)

бу ерда: – газнинг ҳажмий сарфи бўлиб қудуқнинг стволидаги ўртача ҳарорат;

– атмосфера босимига тенг бўлганда.

Юқоридаги шартларга мувофиқ реал кон шароитида узун кўтаргичларнинг ишлаш шарти қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.

Суюқликнинг дебити учун.


(2.27)
(2.28)

Газнинг солиштирма сарфи учун.

(2.29)


(2.30)

Бу формулаларда Q-т/кун; d_׀ -мм-да; -МПа; -м; -м³/т; -кг/м³.

2.8-расмда ва дебитини мм бўлгандаги ξ-га боғлиқ ўзгариш графиги.

Бунда суюқлик зичлиги ρ=900 кг/м³. Графикдан кўриниб турибдики, ξ-нинг қиймати ошиб бориши билан кўтаргични ўтказиш имконияти ошади. Кўтаргични оптимал режимида кўтаргични узатиш қиймати 200 т/кун.га ξ=0,6 тенг бўлади. Нисбий кўмилиш чуқурлиги ξ=0,6 га тенг бўлганда, кўтаргични максимал сарфига эришиш мумкин.